26.8.09

Τα ατυχήματα στον Εξορυκτικό τομέα

[του Δρ. Τζεφέρη Πέτρου] [by Dr tzeferis Peter]
Νέο εργατικό δυστύχημα στο συγκρότημα της ΛΑΡΚΟ και η απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΑΝ να προβεί στην (για πρώτη φορά στα χρονικά ) προσωρινή σφράγιση του συνόλου των πέντε ηλεκτροκαμίνων στο εργοστάσιο σιδηρονικελίου της Λάρυμνας. Γι' αυτούς που γνωρίζουν τις τεχνικές λεπτομέρειες μια τέτοια σφράγιση σημαίνει το λιγότερο σφράγιση για 2-3 μήνες, ώστε να δοθεί η δυνατότητα σταδιακής διακοπής και επαναλειτουργίας, σε περίπτωση που αυτό επιτραπεί τελικά. Φυσικά και μια τέτοια διακοπή εργασιών έχει πολλαπλές παρενέργειες για την μοναδική μεταλλουργία σιδηρονικελίου στον τόπο μας, αποτελεί όμως κι ένα ηχηρό καμπανάκι προς όλες τις κατευθύνσεις για τα ζητήματα ασφάλειας που ούτε τιμολογούνται ούτε μπαίνουν σε λογικές εκπτώσεων και timing.

Σε έναν κλάδο που παρουσιάζει ένα από τους μεγαλύτερους δείκτες ατυχημάτων στην εργασία σε παγκόσμιο επίπεδο, απαιτείται ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς της υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας.


Στην Ελλάδα κάθε χρόνο συμβαίνουν 250-300 ατυχήματα στον κλάδο, από τα οποία 5-10 περίπου είναι θανατηφόρα (ΜΟ τελευταίας 20ετίας:7). Λαμβάνοντας δε υπόψιν το σύνολο των απασχολούμενων στον κλάδο, ο οποίος κυμαίνεται μεταξύ 15000-20000 ατόμων, προκύπτει ότι η συχνότητα των θανατηφόρων ατυχημάτων ανά 100.000 εργαζόμενους είναι περίπου 40. Τα παραπάνω αφορούν ατυχήματα στους μεταλλευτικούς και λατομικούς χώρους καθώς και το μεταλλουργικό συγκρότημα της ΛΑΡΚΟ ΓΜΜ. Α.Ε το οποίο εντάσσεται κλαδικά στον ίδιο τομέα εφόσον βρίσκεται εντός μεταλλευτικής παραχώρησης του δημοσίου.

Αν συγκριθούν τα παραπάνω με τα στοιχεία του ΙΚΑ για τα εργατικά ατυχήματα (συχνότητα θανατηφόρων ανά 100.000 εργαζόμενους) όπου η συχνότητα κυμαίνεται μεταξύ 4-5, συμπεραίνει κανείς ότι ένας εργαζόμενος στον εξορυκτικό τομέα έχει 10πλάσια πιθανότητα να πάθει θανατηφόρο ατύχημα από κάποιον που απασχολείται σε άλλη δραστηριότητα στην Ελλάδα.

Βέβαια τα συμπεράσματα αυτά είναι αναμενόμενα, λαμβάνοντας υπόψιν ότι οι μεταλλευτικοί και λατομικοί χώροι ως περιβάλλον εργασίας, παρουσιάζουν σημαντικές ιδιομορφίες, συνήθως χρησιμοποιούνται πολύ μεγάλα οχήματα, εκρηκτικά και μετακινούνται τεράστιες ποσότητες πετρώματος. Αν στα παραπάνω προστεθούν το δυναμικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον καθώς και οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας, αντιλαμβάνεται κανείς την σοβαρότητα της κατάστασης αλλά και την ανάγκη για ειδικές παρεμβάσεις.


Ανάλογα είναι τα συμπεράσματα από στοιχεία που αφορούν την ΕΕ. Επισημαίνεται ότι μόνο ο αριθμός των θανατηφόρων ατυχημάτων που αφορούν τον εξορυκτικό κλάδο στην ΕΕ, είναι 5 φορές μεγαλύτερος από τον μέσο όρο των υπολοίπων κλάδων (ΕU, DG Enterprise, 2006). Στις ΗΠΑ ο δείκτης συχνότητας (ανά 100.000 εργαζόμενους) για τα θανατηφόρα ατυχήματα στον εξορυκτικό κλάδο είναι 20-30 για την τελευταία 20ετία, ενώ στην Νότιο Αφρική είναι 70-80. Στην Κίνα ο δείκτης είναι ακόμη μεγαλύτερος, καθώς κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους περισσότεροι από 6000 «μεταλλωρύχοι», σε μεταλλεία (συνήθως ανθρακωρυχεία) μικρής κλίμακας. Σύμφωνα με αναφορά του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ΔΟΕ), ο κίνδυνος θανατηφόρου ατυχήματος στα μικρά μεταλλεία ορισμένων αναπτυσσόμενων χωρών είναι μέχρι και 90 φορές μεγαλύτερος από αυτόν στα μεταλλεία των αναπτυγμένων χωρών.

Ποιες είναι οι αιτίες; Φυσικά δεν είναι η «κακιά η ώρα» ή οι συγκυρίες στις οποίες συχνά αποδίδονται τα ατυχήματα. Τα πλέον συνήθη πορίσματα των εκθέσεων συμφωνούν ότι τα ατυχήματα προκαλούνται από (α) ανασφαλείς συνθήκες εργασίας (β) ανασφαλείς ενέργειες και σπανίως από (γ) «τυχαία» συμβάντα, αδύνατον να προβλεφτούν.

Εντούτοις, αν εξετάσει κανείς διαχρονικά και σε βάθος τις αιτίες των ατυχημάτων, το κανονιστικό πλαίσιο των μεταλλευτικών και λατομικών εργασιών και έχει την εμπειρία και το θάρρος να «διαβάσει» πίσω από τις επιμέρους εκθέσεις, θα συμφωνήσει ότι τα ατυχήματα του τομέα στον τόπο μας έχουν τρεις διαχρονικές κυρίως αιτίες με σοβαρές πολιτικές προεκτάσεις:

1. Η ανάγκη για αξιόπιστη λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών, ειδικότερα των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων.

Στον τόπο μας, η πολιτεία που πρέπει να θέτει το κατάλληλο ελεγκτικό πλαίσιο (εργασιακές συνθήκες, περιβάλλον κλπ) έχει δυστυχώς αποτύχει επί δεκαετίες όχι τόσο να καταρτίσει το πλαίσιο αυτό (εν πολλοίς μας επιβάλλεται από την ΕΕ) αλλά κυρίως στο να καταφέρει να εγγυηθεί για την τήρησή του. H βασικότερη αδυναμία της πολιτείας είναι να ανταποκριθεί στην ανάγκη για δημιουργία αξιόπιστων ελεγκτικών μηχανισμών. Ηδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΕΚΔ), εξετάζοντας το θέμα στο πλαίσιο της συλλογικής καταγγελίας 30/2005 του «Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα δικαιώματα του ανθρώπου κατά της Ελλάδος» κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει εκ μέρους της Ελλάδος, παραβίαση του αρθρ.3 παρ.2 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, τον οποίο έχει κυρώσει η χώρα μας, ειδικότερα για τον μεταλλευτικό τομέα, λόγω έλλειψης επιθεωρητών μεταλλείων, μειωμένου ποσοστού ελέγχων αλλά και παροχής δεδομένων για τα ατυχήματα στους εξορυκτικούς χώρους. Επιπλέον ζητεί από την Ελληνική Δημοκρατία όλες τις ενέργειες προκειμένου η νομοθεσία και η πρακτική της χώρας μας να μην αποκλίνει απο τις διατάξεις τοτυ ΕΚΧ και ως προς τα άρθρρα 2. παρ. 4 και 5 που αναφέρονται στη χορήγηση αντισταθμιστικών μέτρων, είτε με τη μορφή της μείωσης του ημερήσιου ωραρίου είτε ως πρόσθετη άδεια με αποδοχές, για τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες στην εξόρυξη και ειδικότερα σε υπόγειες εργασίες και στην περίπτωση που διαπιστώνονται ιζηματικοί κίνδυνοι που έχουν αθροιστικό χαρακτήρα.

Οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων Νοτίου και Βορείου Ελλάδος (ΕΜΝΕ και ΕΜΒΕ) αποτελούν κομβικές υπηρεσίες του Υπουργείου Ανάπτυξης, διαπεριφερειακής αρμοδιότητας, οι οποίες λειτουργούν για πολλές δεκαετίες έχοντας ανταποκριθεί στον ελεγκτικό τους ρόλο τόσο σε καταστάσεις δυναμικής ανάπτυξης αλλά και ύφεσης του εξορυκτικού κλάδου. Στα πλαίσια αυτά, διενεργούν προληπτικούς και κατασταλτικούς επιτόπιους ελέγχους (κατόπιν ατυχημάτων, καταγγελιών, εκτάκτων γεγονότων κλπ) και προβαίνουν σε όλα τα προβλεπόμενα μέτρα από το άρθρο 3 παρ. 1 και 2 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, δηλ. εκδίδουν μέτρα ασφαλείας, ελέγχουν την εφαρμογή τους και επιβάλλουν διοικητικές κυρώσεις όπου απαιτείται, προκειμένου να επιτευχθούν ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας.


Την τελευταία δεκαετία το προσωπικό των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων δεν επαρκεί για την επιτέλεση του σοβαρότατου ελεγκτικού έργου, είτε προληπτικού είτε κατασταλτικού. Συνεπώς, οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων για να συνεχίσουν να είναι αποτελεσματικές στο έργο τους θα πρέπει να αναβαθμιστούν με νέο έμψυχο υλικό και υποδομές χωρίς περαιτέρω κατακερματισμό τους σε επιμέρους παραρτήματα ανά την επικράτεια. Κι αυτό γιατί η αποτελεσματικότητα του θεσμού οφείλεται αφενός μεν στην ολοκληρωμένη και ενιαία αντιμετώπιση των θεμάτων και αφετέρου στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας, η οποία απορρέει από τη συγκριτική θεώρηση πολλών ομοειδών περιπτώσεων σε διάφορες περιοχές της Χώρας.

Εξάλλου, μέχρι την ως άνω στελέχωσή τους οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων ήδη, συνεπικουρούνται στο έργο τους από εξειδικευμένους υπαλλήλους της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΑΝ, πολλοί από τους οποίου είναι εξαιρετικά έμπειροι έχοντας διατελέσει ήδη στελέχη των επιθεωρήσεων για αρκετά χρόνια.

2.Η εργολαβική ανάθεση των περισσότερων εργασιών, η οποία συχνά αποβαίνει σε βάρος της ασφάλειας και της ποιότητας εργασίας.
Δυστυχώς αν κάνει κανείς τη συσχέτιση ατυχημάτων και εργολάβων, στον τόπο μας αλλά και διεθνώς, έστω για τα θανατηφόρα ατυχήματα των οποίων η καταγραφή είναι δεδομένη, θα διαπιστώσει ένα σημαντικό ποσοστό (δείκτες συχνότητας και σοβαρότητας) των ατυχημάτων του τομέα, συμβαίνουν στις εργασίες που γίνονται με εργολαβική ανάθεση.

Οι λόγοι είναι πολλοί: ανεπάρκεια ουσιαστικής επίβλεψης από κατάλληλα εξειδικευμένα στελέχη των εταιρειών, κριτήρια επιλογής τους από τις εταιρίες, ανύπαρκτες ή ελλιπείς συμβάσεις έργου, χαλαρότητα στην αντιμετώπιση όρων που αφορούν κανόνες ασφάλειας, ασυνεννοησία μεταξύ στελεχών επίβλεψης εργοδότη-εργολάβου. Κι ακόμα, ελλείψεις σε εκπαίδευση προσωπικού εργολάβου, ανεπάρκεια σε χρήση Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) και συστημάτων Υγιεινής και Ασφάλειας, (ελλιπής συντήρηση εξοπλισμού κλπ.

Στην Ελλάδα, ο θεσμός της εργολαβίας έχει στην πράξη αποδειχθεί χρήσιμος ενδεχομένως για τις συγκυρίες των καιρών. Προσφέρει ευελιξία σε εργασιακά ζητήματα (ωράριο κλπ), ανάλογα με τις συνθήκες ζήτησης αγοράς, αξιοποίηση εξειδικευμένου και έμπειρου στελεχιακού δυναμικού, σημαντική μείωσης κόστους κ.α.

Εντούτοις, το προσωπικό των εργολάβων θα πρέπει να αντιμετωπίζεται, τουλάχιστον ως προς τα θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, όπως το προσωπικό της εργοδοτικής εταιρείας, δηλ. να τους παρέχεται κάθε υλικό μέσο αλλά και κάθε δυνατότητα εκπαίδευσης και βελτίωσης στην κατεύθυνση των θεμάτων Υ καιΑ.

Πρέπει λοιπόν οι μεταλλευτικές εταιρείες να αποδεχτούν πλήρως ότι ανεξάρτητα από τα αναγραφόμενα στις σχετικές εργολαβικές συμβάσεις «η ευθύνη για τις εργασίες εργολαβικής ανάθεσης είναι και δική τους», εφόσον αυτοί επιλέγουν τον «καλό ή τον κακό» εργολάβο κι εφόσον επιπλέον το θέμα επηρεάζει άμεσα τις επιδόσεις της εκάστοτε εταιρείας στον τομέα της ασφάλειας της εργασίας αλλά και τη γενικότερη εικόνα της.

Ανεξάρτητα λοιπόν αν πρόκειται για εργοδότη ή εργολάβο, η μείωση των ατυχημάτων πρέπει να έχει κοινές επιχειρησιακές πολιτικές, τακτικές και δράσεις: πιστή τήρηση των σχετικών διατάξεων του ΚΜΛΕ, συνεχής εκπαίδευση όλου του προσωπικού ανεξάρτητα ηλικίας και θέσης ευθύνης, οργανωμένα συνεργεία συντήρησης, αξιοποίηση της γραπτής εκτίμησης επαγγελματικών κινδύνων (Risk Assessment), του επιβλέποντος μηχανικού και τεχνικού ασφαλείας, επιχειρηματική υπευθυνότητα κ.α.

Τέλος θα ήταν παράλειψη να μην επισημανθεί εδώ σε όλες τις ως άνω κατευθύνσεις έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες από τον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) και τα στελέχη του, όπως αλλωστε υποδηλώνει και η πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση ημερίδας αναφορικά με το θέμα (ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΜΕ, «Εργολαβικές σχέσεις εργασίας και ασφάλεια» Θεσσαλονίκη, 9 Νοεμβρίου 2007) απο τις εργασίες της οποίας προέρχονται και τα περισσότερα ως άνω διαγράμματα πληροφοριών για τα ατυχήματα.

3.Η ανάγκη για μέτρα ευαισθητοποίησης αλλά και αναθεώρησης του νομοθετικού πλαισίου

Παρόλο που η οδηγία 92/104/ΕΟΚ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία (υπαίθριες και υπόγειες εξορυκτικές βιομηχανίες),έχει ενσωματωθεί κι εφαρμόζεται επαρκώς και παρά τις προαναφερθείσες φιλότιμες προσπάθειες, οι αριθμοί των ατυχημάτων είναι υψηλοί ειδικά για τις μικρότερες επιχειρήσεις (όχι μελη του ΣΜΕ αλλά κυρίως ΜΜΕ, πχ εξόρυξης διακοσμητικών λίθων κλπ) οι οποίες δεν διαθέτουν υποδομές για την άσκηση αποτελεσματικής πολιτικής για την υγεία και την ασφάλεια.

Για να βελτιωθεί η κατάσταση, η κοινοτική στρατηγική για το 2007-12 ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικές στρατηγικές θέτοντας ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, να επικεντρωθούν σε τομείς και εταιρείες με το χειρότερο ιστορικό και να εστιάσουν την προσοχή τους στους πιο κοινούς κινδύνους και στους πιο ευάλωτους εργαζόμενους.

Η ανάγκη για κωδικοποίηση κι εκσυγχρονισμό της λατομικής/μεταλλευτικής νομοθεσίας, ειδικότερα στα θέματα ασφάλειας, αποτελεί πάγιο αίτημα με διαχρονικό χαρακτήρα. Ο Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ), ένα χρησιμότατο εργαλείο που έχει συμβάλει μέχρι σήμερα (από το 1984) στην ασφάλεια και στην ορθολογική εκμετάλλευση, θα πρέπει να τροποποιηθεί σε ορισμένα σημεία ώστε να προσαρμοστεί στις σημερινές ανάγκες. Η αναθεώρηση του ΚΜΛΕ έχει ήδη ξεκινήσει με την από τον Ιούνιο του 2009 σχετική απόφαση του Υφυπουργού Ανάπτυξης, η αρμόδια επιτροπή έχει συσταθεί και έχει ζητήσει απόψεις για όλα τα θέματα από τους κοινωνικούς εταίρους.

Σημείωση Συγγραφέα: Τα διαγράμματα/γραφήματα με στατιστικά στοιχεία αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) και του Υπουργείου Ανάπτυξης (ΥΠΑΝ). Συνεπώς η οποιαδήποτε χρήση τους αλλά και γενικότερα η όποια αναδημοσίευση υπόκειται στην εφαρμογή των όρων χρήσης της ιστοσελίδας http://elladitsamas.blogspot.com

25.8.09

To θεσμικό πλαίσιο αξιοποίησης του γεωθερμικού δυναμικού

Οπως πολλές φορές εχουμε επισημάνει από το βήμα αυτό, η γεωθερμία ανήκει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και η αξιοποίησή της μπορεί να αποφέρει σημαντικά ωφέλη στον τόπο μας. Είναι καθαρή μορφή ενέργειας, φιλική προς το περιβάλλον, καθώς δεν συνδέεται με εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, είναι διαθέσιμη 365 ημέρες τον χρόνο και με απόδοση που υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι μεγαλύτερη από 90%. Επιπλέον, η διασπορά των εωθεερμικών πεδίων είναι τέτοια που η αξιοποίησή τους μπορεί να δημιουργήσει νέες επιχιερηματικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε περιφερειακό επίπεδο. Πρόσφατα το Υπουργείο Aνάπτυξης ενέκρινε επτά νέα γεωθερμικά πεδία, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό βεβαιωμένων και πιθανών γεωθερμικών πεδίων χαμηλής θερμοκρασίας της χώρας σε 41 από 34.

Με νέα υπουργική απόφαση (τρίτη κατά σειρά, εκδόθηκε σε εφαρμογή του Ν.3734/2009 ) που υπέγραψε χθές ο Υφυπουργός Ανάπτυξης καθορίζονται οι όροι και η διαδικασία εκμίσθωσης του δικαιώματος του δημοσίου για έρευνα και διαχείριση γεωθερμικού δυναμικού. Ετσι συμπληρώνεται το θεσμικό πλαίσιο αξιοποίησης του γεωθερμικού πλούτου της χώρας μας και εφαρμογής της γεωθερμίας για ψύξη και θέρμανση κτηρίων.

Η νέα Υ.Α. καθορίζει τη διαδικασία και τους όρους για μίσθωση:
- Του δικαιώματος έρευνας για νέα γεωθερμικά πεδία μη ερευνημένων χώρων και πιθανών γεωθερμικών πεδίων.
- Του δικαιώματος διαχείρισης γεωθερμικού πεδίου που έχει πιστοποιηθεί μετά από τη μίσθωση του δικαιώματος έρευνας.
- Του δικαιώματος διαχείρισης τμημάτων βεβαιωμένων γεωθερμικών πεδίων με προτεραιότητα σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις.

Επιπλέον, προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στους σχετικούς διαγωνισμούς, η νέα Υ.Α. προβλέπει για πρώτη φορά ενιαία κριτήρια με συγκεκριμένους συντελεστές βαρύτητας για τη μίσθωση του δικαιώματος έρευνας, καθώς και συγκεκριμένες προθεσμίες για όλα τα στάδια διενέργειας των διαγωνισμών μίσθωσης.

Επίσης στην Υ.Α.καθορίζεται:
- Το ύψος του ελάχιστου αναλογικού μισθώματος για τη διαχείριση των πεδίων στο 2%. Στην περίπτωση των τμημάτων που αφορούν αποκλειστικά σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις το ελάχιστο αναλογικό μίσθωμα ορίστηκε στο 1%.
- Η διαδικασία για την ταυτόχρονη μίσθωση του δικαιώματος διαχείρισης βεβαιωμένου γεωθερμικού πεδίου και του δικαιώματος έρευνας άμεσα γειτονικού πιθανού πεδίου.
[Τζεφέρης Πέτρος]

Γεωθερμία, η πιο αδικημένη μορφή ΑΠΕ στην Ελλάδα!

ΙΣΧΥΟΝ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗς ΧΩΡΑΣ

βλ. και Π. Τζεφέρη: Θέρμανση/Ψύξη χωρίς πετρέλαιο, χωρίς ρεύμα,χωρίς καν φυσικό αέριο...

21.8.09

Οταν ο πρωτογενής τομέας χτυπάει την πόρτα των πολιτών...

[του Τζεφέρη Πέτρου] [by Dr. Τzeferis Peter]

Γιατί όταν η ανάπτυξη κτυπάει την πόρτα τους, οι πολίτες απαντούν: «όχι ευχαριστώ, δεν θα πάρω» ή «ναι, αλλά όχι στην αυλή μου, ας πάει παραπέρα;”

Η κοινωνία σήμερα προσδοκά από την οποιαδήποτε επιχειρούμενη δραστηριότητα να λαμβάνει υπόψιν πρωτίστως τις ανάγκες των πολιτών, όπου λαμβάνει χώρα η δραστηριότητα. Συνεπώς, η έννοια τόσο της κερδοφορίας όσο και εκείνη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) πρέπει να προσεγγίζεται με ένα ευρύτερο πνεύμα που συνδέεται στενά με την βιώσιμη ανάπτυξη καθώς ενσωματώνει τον οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο των δραστηριοτήτων.

Ο κόσμος, οι τοπικές κοινωνίες, ειδικότερα στον τόπο μας, αμφισβητούν ο,τιδήποτε:

· Γίνεται προσπάθεια να τους επιβληθεί ως «μαύρο κουτί», έτσι χωρίς δημόσιο εποικοδομητικό διάλογο, μη έχοντας την παραμικρή πεποίθηση ότι θα τηρηθούν οι εγκεκριμένες μελέτες, μη συμμετέχοντας σε όλες τις διαδικασίες που αφορούν ή θίγουν το άμεσο περιβάλλον τους.

· Δεν συσχετίζεται άμεσα οικονομικά και εργασιακά με την τοπική κοινωνία άρα έλκει συμφέροντα από αλλού

· Εχει ήδη δοκιμαστεί και δεν έχει συναρτήσει την παρουσία του με το τοπικό όφελος. Σε αυτήν την περίπτωση μάλιστα όπου υπάρχει βεβαρημένο παρελθόν η αντίδραση είναι μεγαλύτερη και γενικευμένη.

Επίσης, οι τοπικές κοινωνίες φαίνεται ότι δεν είναι ακόμη σε θέση να συσχετίσουν το εικαζόμενο συμφέρον τους με το εθνικό και παγκόσμιο συμφέρον, ώστε να δουν θετικά μια επένδυση, μόνο και μόνο χάρις σε μια τέτοια συσχέτιση. Αντίθετα, με ευκολία κάνουν την ως άνω συσχέτιση όταν πρόκειται να την απορρίψουν. Οι πολίτες σκέφτονται ατομικά όχι παγκόσμια και αυτό είναι λογικό αποτέλεσμα ιεράρχησης των εκάστοτε αναγκών.

Επιπλέον, μια παλιά -γνωστή από την εποχή του Μοντεσκιέ και της Γαλλικής επανάστασης- συνιστώσα της δημοκρατίας, φαίνεται να επανακάμπτει σήμερα. Είναι η «αντι-δημοκρατία», η τάση των πολιτών να θέτουν υπό διαρκή κατηγορία την εξουσία. Υπάρχει μια ασυμμετρία ανάμεσα στην ικανότητα να εμποδίζουμε και στην ικανότητα να δρούμε στη δημοκρατία. Είναι πράγματι πολύ πιο εύκολο να πετυχαίνουμε αποτελέσματα όταν διαφωνούμε και αντιδρούμε, από όσο είναι να κατορθώνουμε να υλοποιούμε θετικές και εποικοδομητικές προτάσεις. Αν, για παράδειγμα, κατορθώσουμε να μπλοκάρουμε μια απόφαση της εξουσίας, βλέπουμε αμέσως τα αποτελέσματα της δράσης μας, ενώ για να προωθήσουμε λ.χ. μια νέα νομοθετική ρύθμιση, χρειάζεται περισσότερος χρόνος προκειμένου να δούμε κάποιο αποτέλεσμα.

Οι «αντι-δημοκρατικές» δραστηριότητες έχουν πάντα έναν αμφίσημο χαρακτήρα. Από τη μια μεριά αυτές μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες και να ενισχύουν τη δημοκρατία, λειτουργώντας ως ένα θετικό ερέθισμα. Από την άλλη μεριά ωστόσο μπορεί και να αποδυναμώσουν τη δημοκρατία τροφοδοτώντας την αντιπολιτική. Η θετική «αντι-δημοκρατία» υποβάλλει την εξουσία σε έλεγχο και σε κριτική, που την υποχρεώνουν να υλοποιεί καλύτερα την αποστολή της στην υπηρεσία της κοινωνίας.

Η αρνητική «αντιδημοκρατία», αντίθετα, μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στην εξουσία και την κοινωνία και διευρύνει την απόσταση ανάμεσα στους πολίτες και τους πολιτικούς καθιστώντας την εξουσία όλο και πιο απόμακρη και επομένως άπιαστη. Η ριζική κριτική της εξουσίας δεν παράγει μια κοινωνική οικειοποίησή της, αλλά μια κατάσταση στην οποία οι πολίτες αποξενώνονται όλο και περισσότερο από τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Τα παραπάνω ισχύουν για οποιοδήποτε αναπτυξιακό τομέα της πρωτογενούς παραγωγής, οι οποίοι θεωρούνται κατεξοχήν αντι-οικολογικοί. Την γεωργία που «λεηλατεί» τα υδάτινα αποθέματα, την αλιεία που «ξυρίζει» το γόνο από το βυθό, τον ενεργειακό τομέα των ορυκτών ανθράκων, τις ΑΠΕ (αιολικά και Φ/Β πάρκα), τους ΧΥΤΑ και ΧΥΤΥ, τη βιομηχανία, την μεταποίηση. Δεν έχουν ευρεία εφαρμογή στον τομέα των υπηρεσιών (ειδικότερα στον τουρισμό) για λόγους που δεν εξετάζονται εδώ . Οποιοι όμως κι αν είναι οι λόγοι, η ανάπτυξη δεν μπορεί να στηρίζεται σε μονοκαλλιέργεια, ειδικότερα μάλιστα όταν μιλάμε για μονοκαλλιέργεια υπηρεσιών (τριτογενούς τομέα). Πρόκειται δηλ. για στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που δυστυχώς έχει επικρατήσει στον τόπο μας. Εχουμε φθάσει στο σημείο να ….απαξιώνουμε την πρωτογενή παραγωγή παντού και να μιλάμε για την «βαριά βιομηχανία των υπηρεσιών»…Όμως ανάπτυξη χωρίς πρωτογενή παραγωγή δεν μπορεί να υπάρξει… Το αειφόρο τίποτε ούτε τρώγεται ούτε κληροδοτείται στις επόμενες γενιές..


11.8.09

Αθήνα τον αύγουστο: μόνη κι άσκημη...

Αν περιμένει μια πόλη να αδειάσει για να την πεις όμορφη...
είναι σαν τη γυναίκα που βάζει μαλάματα για να κρύψει την ασχήμια της  
και να κερδίσει κάποιο κοπλιμέντο, σαν την γερόντισσα που μακιγιάρεται για να κρύψει τα γηρατειά της..

Οχι δεν ειναι όμορφη η αθήνα, ούτε τον αύγουστο..
ειναι ίσως λίγο περισσότερο ανθρώπινη,

ερωτική λένε κάποιοι, επικίνδυνη για τροχαία κάποιοι άλλοι,
ίσως λίγο πιο χαλαρή και μελαγχολική
και σίγουρα πιο γενναιόδωρη..αφού μας χαρίζει ό,τι μας στερεί ολο τον άλλο καιρό: το πεζοδρόμιο, το πάρκινγ κάτω από το σπίτι σου, το ταξί, τη θέση στο λεωφορείο και το μετρο, ακόμα και διακοπές μας χαρίζει τον Αύγουστο...


Η Αθήνα τον Αύγουστο αποτελεί μια εμπειρία, την οποία κάθε αθηναίος που σέβεται τον εαυτό του πρέπει να ζήσει τουλάχιστον μία φορά.

Παραμένει όμως πάντοτε μια αντιφατική και άσκημη πόλη.. κι ας βρίσκεται στην πιο ωραία τοποθεσία του κόσμου.. 
όσοι εχουν δει από κοντά τη φλόριντα, την κυανή ακτή, την ισπανική costa del sol , ακόμα και την κωνσταντινούπολη, ξέρουν πόσο δίκο έχω..λέγοντας οτι τουτο δω το κομμάτι γης, από τον Πειραιά μας ως το Σούνιο, είναι το πιο ευλογημένο κομμάτι του κόσμου..

Ομως τις αντιφατικές πόλεις ή τις αγαπάς ή τις απορρίπτεις μονομιάς.. Μα κι αν ακόμη τις αγαπάς, πάντα έχεις την επιθυμία να τις εγκαταλείψεις... Και μετά, όταν βρίσκεσαι μακριά, πάλι σου λείπουν..
Στα 1978, ο Μάνος Χατζιδάκις έλεγε: «…Η Αθήνα είναι άσχημη πόλις, γιατί την κατοικούν άσχημοι πολίτες, χωρίς παιδεία, χωρίς ντροπή, χωρίς ευθύνη, χωρίς ευαισθησία, συγκεντρωμένοι απ’ όλη την Ελλάδα… Αγέλη ανιάτων με πρόχειρα επαγγέλματα, οδηγοί λεωφορείων και ταξί, που βρίζουν, φτύνουν και χτυπούν, χονδρέμποροι με σαπισμένα τρόφιμα, πόρνες με στόχους καλλιτεχνικούς… κι όλα να καταλήγουν σ’ ένα σπάσιμο χιλιάδων πιάτωνστα πόδια ενός βραχνού ινδάλματος... Η Αθήνα αυτή δεν έχει γιατρειά. Μονάχα σαν χαθεί, μπορεί να ξαναγεννηθεί».

Εντάξει, μπορεί να μην ειναι ακριβώς ετσι, δεν είμαστε πλέον στο "παρα πέντε" πήγαμε στο "και πέντε"...
Ομως η Αθήνα συνεχίζει να μην ειναι μια ομορφη πόλη.. Ολοι οι ελληνες έχουν πάει έστω μια φορά μέχρι τη Ρώμη, το Λονδίνο, το Παρίσι ή την Πράγα. Και έχοντας δει τί σημαίνει όμορφη πόλη, πολιτισμένη πόλη, γυρνούν κάθε φορά πιο κατηφείς στη «διαμαντόπετρα στης Γης το δαχτυλίδι».

Κακά τα ψέμματα. Ιστορικά, η Αθήνα είναι μια πόλη που πέθανε και αναστήθηκε. Στη δεύτερη ζωή της μάλιστα, γέρασε νωρίς. Από αρβανίτικο μικρό χωριό του 1800, μετεξελίχθηκε στη σημερινή κοσμοπολίτικη τσιμεντούπολη, την ακριβότερη της ευρώπης παρακαλώ, με έθνικ διακόσμηση και έναν "πολιτισμό" που αναζητείται ακόμη στις παλιές καρτ ποστάλ των ρετρο περιπτέρων...

Κάναμε ολυμπιακούς αγώνες με επιτυχία, δεν πετύχαμε ομως να φτιάξουμε μια όμορφη πόλη. Εντάξει, μπορούμε τώρα να περπατάμε από το Καλλιμάρμαρο,την Πύλη του Αδριανού μέχρι τον Κεραμεικό, όπως εκαναν οι πρόγονοί μας, ακολουθώντας νοερά την κοίτη τού άλλοτε Ηριδανού ποταμού. Ομως, θέλουμε δεν θέλουμε, θα σκοντάψουμε μετά στα τραπεζάκια του καφέ στον πεζόδρομο του Θησείου, στου Ψυρρή... και λίγο πιο πέρα στο clubbing της Ιεράς Οδού, του Κεραμικού και του Μεταξουργείου.. Οι περιοχές αυτές "αναβαθμίστηκαν", βάφτηκαν και κάποιες προσόψεις πολυκατοικιών σε κεντρικούς δρόμους και πλατείες, γίνηκαν όμως όμορφες;

Δυστυχώς φίλοι μου, η Αθήνα συνεχίζει και τον αύγουστο να είναι μια άσχημη, ασουλούπωτη και κακόγουστη πόλη. Χωρίς πράσινο, χωρίς μητροπολιτικό πάρκο. Με πολύ ήλιο αλλά χωρίς χαμόγελο. Με κακόγουστες και αντιαισθητικές ταμπέλες , με βρώμικους κάδους σκουπιδιών, με καχεκτικά δεντράκια σαν να τα ποτίζουμε με ..χλωρίνη, με πλαστικές σακούλες σούπερ μάρκετ παντού, με πάνθηρες της ασφάλτου που μόλις ξύπνησαν απο την αδρεναλίνη, με ...

Η αθήνα τον αύγουστο πηγαίνει διακοπές. Μαζί με τους δημοσιογράφους και την ενημέρωσή τους.. Δεν υπάρχουν ειδήσεις φυσικά, αφού οι δημοσιογράφοι λείπουν σε ..διακοπές. Δεν υπάρχουν ούτε εφημερίδες αφού κλείνουν όλα σχεδόν τα περίπτερα. Οι δρόμοι ερημώνουν, σαν σε χωριό. Οι αθηναίοι εγκαταλείπουν το "κλεινόν άστυ" πηγαίνοντας αλλού να συναντήσουν την ...ομόνοια και εκείνη μένει με τους αλλοδαπούς και τους μετανάστες. Και τα πρόσωπα, προλαβαίνεις να τα προσέξεις τώρα, νομίζεις πως σου χαμογελούν περισσότερο.. Ακόμη και οι ταξιτζήδες... Μπορεί και να είναι αλήθεια... η μοναξιά ίσως μας κάνει λίγο περισσότερο εξωστρεφείς..

Μπορεί η αθήνα να έγινε πόλη των οικονομικών μεταναστών, πολυπολιτισμική, όπου ακούς 10 διαφορετικές γλώσσες μέσα στο μετρο ή στο λεωφορείο, δεν έμαθε όμως να τους σέβεται. Μόνο να τους λυπάται έμαθε, όταν δεν τους ...μισεί, επειδή ακριβώς ειναι το δημιουργικότερο κύτταρο της κάθε κοινωνίας...

Αυριο το πρωί θα είμαι πάλι εκεί να μετακινώ την "κεραία" μήπως και φύγουνε τα χιόνια και πιάσω έστω και ένα χαμόγελο.. τα μαζεύω ξέρεις σαν τα γραμματόσημα...

[Πέτρος Τζεφέρης] [by Tzeferis Peter]