31.10.13

Ποιά είναι η αξία του ορυκτού μας πλούτου;

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]

Πολύς ο λόγος για τον ορυκτό μας πλούτο και την ενδεχόμενη συνδρομή του στην αποπληρωμή του ελληνικού χρέους. Και αναμενόμενη η προσπάθεια αποτίμησής του σε αριθμούς από όλους σχεδόν, εμπλεκόμενους και μη. Πολλοί μάλιστα προχωρούν σε ρηξικέλευθες προτάσεις προς τους κρατούντες: Εξορύξτε, πουλήστε, αποπληρώστε, τελειώσατε!

Ας επιτραπούν ορισμένα σχόλια με όσο πιο απλά λόγια γίνεται:

1ον. Η αξία του ορυκτού μας πλούτου ή έστω των Ορυκτών Πόρων (ΟΠ) του τόπου μας, δεν μπορεί να αποτιμηθεί με έναν αριθμό. Καταρχήν, δεν είναι όλα τα αποθέματα κοιτασμάτων ούτε «βέβαια», ούτε «οικονομικά βιώσιμα», ούτε εκμεταλλεύσιμα στον θεωρητικά μέγιστο δυνατό βαθμό.

2ον. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι βρίσκεται με κάποιο τρόπο ο αριθμός αυτός που αποτιμά την αξία του ορυκτού μας δυναμικού, ουσιαστικά αυτός δεν θα έχει καμία πρακτική αξία στο μέλλον (το άμεσο!) ακριβώς διότι τα οικονομικώς βιώσιμα -υπό τις επικρατούσες τεχνοοικονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες- ορυκτά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα είναι πρακτικά εκμεταλλεύσιμα και στο μέλλον ή ότι θα συνεχίσουν να έχουν ζήτηση στην διεθνή αγορά ή ότι η (χρηματιστηριακή) τιμή τους θα συνεχίσει να είναι υψηλή.

3ον και σπουδαιότερο. Ο Ορυκτός Πλούτος δεν είναι σεντούκι με χρυσά νομίσματα, ώστε να μπορεί κανείς να τα πάρει ανέξοδα και να προσποριστεί μόνο οφέλη από αυτά. Είναι λανθασμένο και τουλάχιστον κακοπροαίρετο να ισχυρίζεται κανείς ότι η αξία των ΟΠ μπορεί στο σύνολό της να πάει στις «τσέπες» είτε του δημοσίου είτε κάποιων μεταλλευτικών επιχειρήσεων.

29.10.13

Οταν κοιτάς από ψηλά....




Ελλάδα, η ομορφότερη χώρα του κόσμου, ο ευλογημένος τόπος με την ομορφιά του ήλιου, της θάλασσας, του εναλλασσόμενου τοπίου.. Η χώρα με το χρώμα, το γαλαζιο και το λευκό..

Και πίσω από τα τοπία πλανάται το πνεύμα, η ιστορία, ο πολιτισμός, η ψυχή του έλληνα.

Γιατί, σ' έναν τόπο τόσο προικισμένο, οι κάτοικοί του δεν συναισθάνονται ούτε μια στάλα την γενναιοδωρία του, γιατί δεν δείχνουν ούτε μια στιγμή μεγαλόψυχοι κι αλληλέγγυοι ούτε απέναντι στους συνανθρώπους τους μα ούτε στο περιβάλλον όπου ζούν;

Και ο λαός;  Γιατί αλήθεια είναι τελευταίος στον "Ατλαντα της ευτυχίας" μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών;  Γιατί  3 στα 10 νοικοκυριά είναι στα όρια της φτώχειας; Γιατί o λαός μας δυσανασχετεί ή δυστυχεί;  Γιατί η ψυχή του έχει συνέχεια χρώμα γκρίζο;

[του Πέτρου Tζεφέρη] [by Tzeferis Petros]

28.10.13

Στη γέφυρα του Μισσούρι...

Στους πυργίσκους του Μισσούρι κάθονται εκατοντάδες ναύτες, με κρεμασμένα τα πόδια τους, χωρίςνα δίνουν σημασία στην επισημότητα της στιγμής. Ο Σιγκεμίτσου που είχε χάσει το ένα του πόδι 15χρόνια πριν στη Σαγκάη, ανεβαίνει με κόπο τη σκάλα και προχωρεί προς το κατάστρωμα στηριζόμενος στο μπαστούνι του. Στο κατάστρωμα της πρύμνης, σ’ ένα τραπέζι σκεπασμένο με πράσινο χαλί βρίσκονται τα σύνεργα της συνθηκολόγησης.

Πίσω από το τραπέζι έχουν παραταχθεί οι συμμαχικές αντιπροσωπείες. Η Aυστραλία , η Nέα Ζηλανδία, ο Καναδάς, η Κίνα, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ε.Σ.Σ.Δ..

Πέντε λεπτά που μοιάζουν χρόνος, κυλούν. Ο στρατηγός Mακ Άρθουρ εμφανίζεται. Ακολουθείται από τον ναύαρχο Νιμιτς και τον ναύαρχο Χώλσυ. Δύο ηττημένοι, σκελετωμένοι από τη μακρά αιχμαλωσία συμμετέχουν επίσης στο θρίαμβο: ο Άγγλος Πέρσιβαλ που παρέδωσε τη Σιγκαπούρη και ο Αμερικανός Ουαίνραϊτ που παρέδωσε το Κορέγκιντορ.

Δεν είχε προβλεφθεί κανένας λόγος. Ο Mακ Άρθουρ όμως επεφύλασσε μια έκπληξη. Μιλά. Μιλά υπέροχα. Πανηγυρίζει για την αποκατάσταση της ειρήνης. Αποκρούει κάθε πνεύμα "of distrust,malice or hatred" (υποψίας, κακίας η μίσους). Συνδέει τους νικητές με τους ηττημένους ζητώντας τους μια κοινή προσπάθεια, για να υψωθούν προς μια ευγενέστερη ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αναλαμβάνει υποχρεώσεις, καθ όσο τον αφορά: Ως ανώτατος διοικητής των Συμμαχικών δυνάμεων αναγγέλλω τη σταθερή μου πρόθεση να προχωρήσω στην εξάσκηση των ευθυνών μου μέσα στα πλαίσια των παραδόσεων των χωρών που εκπροσωπώ, με δικαιοσύνη και ανεκτικότητα.

Ο άνεμος φυσά από το πέλαγος ανοικτά του Τόκυο και φυσά σύγχρονα από το μέλλον. Οι σημαίες κυματίζουν στον ήλιο. Η αντίθεση προς τις μελαγχολικές νυκτερινές τελετές στη Ρέιμς και στο Berlin που έφεραν τη σφραγίδα της αλαζονείας και του μίσους, είναι συγκινητική. Όπως είπε ένας Ιάπωνας αυτόπτης μάρτυρας, ο διπλωμάτης Κάζε, η γενναιόψυχη έμπνευση του Mακ Άρθουρ μετέτρεψε το Μισσούρι, πελώριαπολεμική μηχανή, σε βωμό ειρήνης.

 Οι Ιάπωνες υπογράφουν. Οι Σύμμαχοι υπογράφουν. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1945, η Ιαπωνία υπογράφει τη συνθήκη παράδοσής της, σηματοδοτώντας το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ώρα είναι 09:15. Οι Ιάπωνες αποσύρονται, ενώ τους χαιρετά στην έξοδο του πλοίου το σφύριγμα αξιωματικού και το επιτελείο του Μισσούρι σε στάση προσοχής.

 Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος τελειώνει τη 2194η ημέρα του. 61 έθνη και 100 ως 110 εκατομμύρια άνδρες πήραν μέρος σ’ αυτόν. Οι εχθροπραξίες είχαν διεξαχθεί σε μια έκταση 22 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι υλικές ζημιές δεν υπολογίσθηκαν ποτέ σε αριθμούς με ικανοποιητική προσέγγιση, αλλά είναι εκτός αμφιβολίας, ότι υπερβαίνουν κατά πολύτις ζημιές που συσσώρευσαν όλες οι προηγούμενες συγκρούσεις. Αποτελεί τίτλο τιμής για την ελαστικότητα του ανθρωπίνου γένους το γεγονός ότι η καταπληκτική αυτή δοκιμασία δεν διέκοψε παρά μόνο επί τόσο λίγα χρόνια την πορεία της ανθρωπότητας προς την πρόοδο.

[από την ιστορία του δεύτερου παγκοσμίου πολεμου, Raymond Cartie]

27.10.13

What it means to be Greek ή όταν βλέπεις την ελλάδα από μακρυά...




Για όλα φταίει το DNA του έλληνα;

Ενας φίλος συνηθίζει να λέει:  Ναι,  όλα στην Ελλάδα γεννήθηκαν, η επιστήμη, η τέχνη, ο αθλητισμός, η δημοκρατία..  Μόνο εμείς που ζούμε εδώ, γεννηθήκαμε στην κόλαση...

Χρόνια Πολλά!

26.10.13

carbyne (καρβύνιο): το ανθεκτικότερο υλικό στο κόσμο (του εργαστηρίου) !

Οι διαφορετικές αλλομορφές του άνθρακα  περιλαμβάνουν  το σκληρότερο υλικό που υπάρχει στη φύση, το διαμάντι, αλλά επίσης και ένα από τα πιο μαλακά υλικά που υπάρχουν στη φύση, το γραφίτη.

Τα διαμάντια που κρυσταλλώνονται στο κυβικο σύστημα (βλ. παρακάτω σχήμα),  αντίθετα από το δημοφιλές μότο «τα διαμάντια είναι για πάντα» (diamonds are forever), στην πραγματικότητα είναι θερμοδυναμικά ασταθή στις κανονικές συνθήκες και γι' αυτό (σταδιακά) μετατρέπονται σε γραφίτη, δηλ. άμορφο άνθρακα οπου τα άτομα άνθρακα έχουν μια διευθέτηση σε μια μη κρυσταλλική, ακανόνιστη, υαλώδη κατάσταση. Ωστόσο, εξαιτίας του υψηλού ενεργειακού εμποδίου ενεργοποίησης της διεργασίας, η μετατροπή του διαμαντιού σε γραφίτη είναι τόσο εξαιρετικά αργή, σε θερμοκρασία δωματίου, ώστε περνά απαρατήρητη.

Το νέο θεωρητικό εύρημα του Rice University αφορά μια μονοδιάστατη διάταξη ατόμων άνθρακα που ονομάστηκε “carbyne” ή “γραμμικός ακετυλενικός άνθρακας” (αυθαίρετη μετάφραση: ανθρακύνιο ή καρβύνιο) και σύμφωνα με τους ερευνητές είναι δύο φορές ισχυρότερο από τους νανοσωλήνες άνθρακα, δύο φορές ανθεκτικότερο σε εφελκυσμό από το γραφένιο και τρεις φορές σκληρότερο από το διαμάντι!

Αυτό το μονοδιάστατο υλικό είναι ουσιαστικά μια αλυσίδα από άτομα άνθρακα που συνδέονται μεταξύ τους εναλλάξ με απλούς και τριπλούς ατομικούς δεσμούς, ενώ οι ιδιότητες του μετρήθηκαν με τη βοήθεια προσομοίωσης σε υπολογιστή, όπου οι διάφορες παράμετροι ρυθμίστηκαν από προηγούμενες γνώσεις για τις ιδιότητες άλλων αλλότροπων (όπως γραφένιο, γραφίτη, νανοσωλήνες άνθρακα, buckyballs κλπ.).

Σιγουρα θα το ξανακούσουμε!

22.10.13

Το περιβάλλον και η υποκρισία μας!

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]

Γυρίσαμε σπίτι. Ένα πρωινό με τον μικρό Γιωργάκη έφτανε για να με ξεθεώσει. Ευτυχώς ο μικρός είχε κιόλας ξεχάσει ότι τελικά δεν του αγόρασα τετράδια από ανακυκλώσιμο χαρτί και πανηγύριζε: "Mανούλα, θα κάνουμε ανακύκλωση, θα σώσουμε τα δάση, τα πουλιά, δεν θα χωριστεί ποτέ ο κόσμος σε Aρκαδίες και Γαίες" φώναζε στην έκπληκτη Eλένη που μόλις είχε ετοιμάσει το τραπέζι.

"Tί λές παιδί μου; Kαι τί είναι αυτές οι Aρκαδίες;"

"Eλα να σου δείξω, μαμά. Eλα.." και τράβαγε τη μάνα του με φόρα προς τον υπολογιστή.

Aπό τη μια είχα ντροπιαστεί που το παιδί ήταν μάλλον πιο κοντά στο περιβάλλον από εμένα. Μέσα σε ελάχιστες ώρες μου είχε βάλει τα «γυαλιά», υποδεικνύοντας με τον πιο άμεσο τρόπο πόσα πράγματα δεν κάνω σωστά και πόσα άλλα θα μπορούσα να έχω αποφύγει. Για τις μετακινήσεις, για την ανακύκλωση, για την οικονομία στην ενέργεια. Ζήλευα το δάσκαλό του, τον κύριο Λεωνίδα, που κατάφερε τόσο εύκολα όσα εγώ ως γονιός απλώς κανοναρχούσα χωρίς αποτέλεσμα.

Aπό την άλλη όμως ήμουν περήφανος.

Kαθώς τον κοιτούσα να ξεκινά το δισκάκι με μαεστρία, μου ήρθε στο νου όλη η οικολογική μπουρδολογία που διαρκώς επαναλαμβάνεται από όλους μας σε ένα καθεστώς ιδιότυπης οικο-ευαισθησίας που όμως έχει καταντήσει οικο-υποκρισία: δομημένο περιβάλλον, αειφόρος ανάπτυξη, πιλοτικά προγράμματα οικολογικής διαχείρισης, περιβαλλοντική ευθύνη, ανακύκλωση, διαλογή στην πηγή και άλλοι βερμπαλιστικοί μονόλογοι. Ολοι θέλουμε να είμαστε στην από εδώ μεριά, την καλή, εκείνη που νοιάζεται και που μοιράζεται…

Εντούτοις, πόσο λειψά είναι όλα τούτα, όταν δυστυχώς κανείς δεν θέλει ή δεν μπορεί να τα εφαρμόσει! Συζητάμε για οικολογικές συμμετοχικές κοινωνίες, για εταιρική κοινωνική ευθύνη και στη συνέχεια δεν καταφέρνουμε να συμφωνήσουμε ούτε στις ώρες που θα ανάβει το καλοριφέρ στην πολυκατοικία μας! Oλοι πετάμε ανερυθρίαστα το σκουπιδάκι μας στο δρόμο από το τζάμι του αυτοκινήτου, όλοι καταναλώνουμε σαν να μην υπάρχει αύριο, όλοι λογαριάζουμε την ενέργεια σαν να παράγεται ..στην πρίζα. Μετά μας φταίνε τα λατομεία, οι ΧΥΤΑ και η κάθε λογής ανάπτυξη, μιας και αυτήν την εφαρμόζουν στρεβλά οι …άλλοι. Kαι όλοι χειροκροτούμε τα πανώ των οικολόγων ακτιβιστών και τις περιβαλλοντικές εξαγγελίες που επαγγέλλονται ένα καλύτερο αύριο, το οποίο όμως ποτέ δεν έρχεται.

Σαν τις «Aρκαδίες» που υπάρχουν στην πραγματικότητα μόνο στους πίνακες του Tζιορτζιόνε, του Tισιανού και του Πουσσέν! Kαι δεν έρχεται, γιατί το μόνο που ζητάμε είναι οι θυσίες που απαιτούνται, να αφορούν τον διπλανό, τον γείτονα, τον άλλο.. Kι εμείς μεσ’ την ασυδοσία μας, κλεινόμαστε στις γεμάτες με τεχνολογικά καλούδια «γυάλινες σφαίρες» μας, στο άνετο κλιματιζόμενο όχημα και το παίζουμε αδιάφοροι και ..trendy. Σαν να μην επικοινωνούμε με το περιβάλλον. Σαν να μην ζούμε μέσα σε αυτό και απ’ αυτό. Σαν αυτό να είναι παντοτινό κι ανεξάντλητο. Oχι αναλώσιμο και "εν ανεπαρκεία"...

Γέλασα πικρά.

"Γιατί γελάς μπαμπά; Aφού σωστά το έκανα..."

“Tίποτε παιδί μου. Απλά θυμήθηκα μια παλιά ρήση που μας έλεγε και μας κάποτε ο δικός μας δάσκαλος» και συνέχισα μουρμουρίζοντας περισσότερο στον εαυτό μου : «Η καλή η γάτα φαίνεται από τον αριθμό των ποντικιών που πιάνει, όχι από την ιδέα που έχει για τον …εαυτό της»

«Τί είναι ρήση μπαμπά;» άκουσα αμυδρά να ξεθωριάζει, καθώς ήμουν ήδη αλλού…

Συνέχισα να τον κοιτάζω χαμογελώντας. Tο πικρό γέλιο έδωσε τη θέση του στο χαμόγελο της ελπίδας. Kι αυτό γιατί έβλεπα πλέον τη λύση στο πρόβλημα. Tη μόνη λύση. Oχι περιγραμματική, γενικόλογη και δονκιχωτική. Aλλά αληθινή, με σάρκα και οστά. Tην είχα κιόλας μπροστά μου!

Eμπρός γιέ μου και μην κάνεις πίσω ρούπι!

20.10.13

Lorenzo Manuel Durán: delicate works made of leaves...

Τα φύλλα αποτελούν τον καμβά του Ισπανού καλλιτέχνη Lorenzo Manuel Durán, ο οποίος μέσα από την τεχνική της  χάραξης, εκφράζει, μεταξύ άλλων, και τον προβληματισμό του για την σχέση της φύσης με την τεχνολογία...


Ο Καβάφης στο απόσπασμα;

Το έτος 2013, έχει ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως «Έτος Κ.Π.Καβάφη» χάριν της συμπλήρωσης 150 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου Αλεξανδρινού (1863-1933).

Η εποχή του Καβάφη μοιάζει με τη δική μας. Μια εποχή όπου τα ήθη παρακμάζουν, οι ηγεμόνες είναι διεφθαρμένοι και εφήμεροι, ενώ οι λαοί ζουν σε μεγάλη εξαθλίωση, με τον φόβο της επόμενης σύγκρουσης ανάμεσα στους φιλόδοξους βασιλείς τους. Ο Καβάφης μέσα από την ποίησή του μίλησε για τη λύπη που τον περιέβαλε, εξαιτίας αυτής της παρακμής, η οποία ταίριαζε με την παρακμή που γνώριζε την περίοδο εκείνη ο ελληνισμός, ξεκινώντας από τη χρεοκοπία του ελληνικού κράτους το 1894 έως τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, με μικρή εξαίρεση τους Βαλκανικούς πολέμους.

Οι στίχοι του Κ. Π. Καβάφη κυκλοφορούν με λεωφορεία, τρένα, τραμ και μετρό "συνομιλώντας" με τους Αθηναίους του σήμερα. Η πρωτοβουλία ανήκει στο Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση και οι στίχοι που επιλέχθηκαν να ταξιδέψουν στη σύγχρονη Αθήνα είναι οι εξής: «Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι» (Το πρώτο σκαλί) «είν' επικίνδυνον πράγμα η βία» (Εν μεγάλη Eλληνική αποικία, 200 π.X.) «Ξένος εγώ ξένος πολύ» (Μύρης· Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ.) «Δεν έχω σήμερα κεφάλι για δουλειά.» (Συμεών) «Το σώμα μου στες ηδονές θα δώσω» (Τα επικίνδυνα) «Επέστρεφε συχνά και παίρνε με, αγαπημένη αίσθησις» (Επέστρεφε) «Και τέλος πάντων, να, τραβούμ' εμπρός» (Εν μεγάλη Eλληνική αποικία, 200 π.X.) «Όπως μπορείς πια δούλεψε, μυαλό» (Ένας νέος, της τέχνης του λόγου – στο 24ον έτος του) «Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή» (Μάρτιαι Ειδοί).

Πολλοί δεν συμφωνούν απολύτως με την κίνηση αυτή και σχολιάζουν το θέμα: 
Ας πουμε δύο λόγια. Καταρχήν, η επαφή με το στίχο του καβάφη, όποιος κι αν είναι αυτός και όπου κι αν γίνεται αυτό, στο δρόμο ή όχι, είναι επωφελής. Σίγουρα, δεν θα μπορούσαν να αναρτηθούν ολόκληρα ποιήματα στους χώρους αυτούς. Ας μην γκρινιάζουμε λοιπόν. Ας δούμε το γεγονός θετικά, ως μια ευκαιρία να έρθουσε σε επαφή με τον "ποιητή της Ιστορίας και της ειρωνικής γλώσσας" κι όχι σαν μια αφορμή να εκδηλώσουμε για μια φορά ακόμη την γνωστή εθνική μας χαιρεκακία..

[του Πέτρου Τζεφέρη]

16.10.13

Ποιο είναι το χρώμα της ανάπτυξης;

Υπάρχει, αλήθεια, ανάπτυξη χωρίς κόστος; Πρόοδος χωρίς περιβαλλοντικό και κοινωνικό διακύβευμα; Τι σημαίνει, αλήθεια, η προτροπή «κάντε ανάπτυξη αυτού του χρώματος που είναι περιβαλλοντικά φιλική και εγκαταλείψτε εκείνη που δεν είναι;».

Τι σημαίνει «πράσινη ανάπτυξη»; για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο που ξεκίνησε ως βασικό συστατικό στοιχείο του πολιτικού μας λόγου δημιουργώντας ελπίδες, για να ξεχαστεί λίγο αργότερα μεσούσης της οικονομικής κρίσης;

15.10.13

Ισχυρή και ασθενής βιωσιμότητα. Παραδείγματα και Προβληματισμοί.

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]

Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί το κορυφαίο ζητούμενο του  αιώνα μας. Σύμφωνα με τον πιο γνωστό ορισμό της (έκθεση "Brundtland") αναφέρεται στην ανάπτυξη εκείνη "η οποία είναι σύμφωνη με τις ανάγκες της παρούσης γενεάς αλλά δεν  διακινδυνεύει τις ευκαιρίες να ικανοποιηθούν επίσης οι ανάγκες της επόμενης γενεάς". Με τον ορισμό αυτό δίνεται στην έννοια και ένας χαρακτήρας πλανητικός, κάτι που αυτόματα δυσχεραίνει σε μεγάλο βαθμό την προσπάθεια ένταξής της σε συγκεκριμένους στόχους αλλά και κανόνες για την υλοποίησή της.

Η προσέγγιση της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι η λεγόμενη «προσέγγιση των τριών πυλώνων» (οικονομική αποτελεσματικότητα, περιβαλλοντική προστασία, κοινωνική δικαιοσύνη), η οποία προϋποθέτει την ενσωμάτωση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών πολιτικών. Η ανάπτυξη μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη εάν και μόνο αν το παραγόμενο αποτέλεσμα από τη χρήση του συνολικού αποθέματος του κεφαλαίου (φυσικού και ανθρωπογενούς), δηλαδή η «ευημερία», παραμένει σταθερό ή αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου (GHK, 2002).

Αν η  έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης εξεταστεί με βάση τη διατήρηση του αποθέματος φυσικού κεφαλαίου, το απόθεμα αυτό -κατά μία άποψη -δεν πρέπει να αποδίδεται φθίνον με την πάροδο του χρόνου. Η υπόθεση όμως πως το απόθεμα του φυσικού κεφαλαίου πρέπει οπωσδήποτε να διατηρείται σταθερό είναι «άκαμπτη» και σε πολλές περιπτώσεις μη ρεαλιστική. Η υπόθεση αυτή ισχύει περισσότερο στην περίπτωση των ανανεώσιμων φυσικών πόρων (θεωρητικά πάντα) και λιγότερο ή καθόλου στην περίπτωση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων. Οι έννοιες της ισχυρής βιωσιμότητας (strong sustainability) και της ασθενούς βιωσιμότητας (weak sustainability) έχουν εισαχθεί ακριβώς για την διαφοροποίηση μεταξύ των δύο αυτών περιπτώσεων (European Commission Secretariat General, 2004).

Η ισχυρή βιωσιμότητα δεν επιτρέπει την  υποκατάσταση ανάμεσα σε διαφορετικούς τύπους κεφαλαίου, θεωρώντας ότι υφίστανται στοιχεία του αποθέματος σε φυσικό κεφάλαιο τα οποία δεν δύνανται  να υποκατασταθούν από αντίστοιχης αξίας ανθρωπογενές κεφάλαιο (παρά μόνο σε πολύ περιορισμένη βάση). Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, υπάρχουν λειτουργίες και  υπηρεσίες των οικοσυστημάτων οι οποίες είναι ζωτικές για την ανθρώπινη επιβίωση, είναι υπηρεσίες υποστήριξης της ζωής και συνεπώς δεν μπορούν να υποκατασταθούν.

Η ασθενής βιωσιμότητα επιτρέπει την  υποκατάσταση ανάμεσα σε διαφορετικούς τύπους κεφαλαίου είτε φυσικού είτε ανθρωπογενούς, θεωρώντας ότι δεν απαιτείται για το περιβάλλον  μία ειδικότερη μεταχείριση. Το περιβάλλον, σύμφωνα με την θεωρία αυτή, είναι απλά ένα άλλο είδος κεφαλαίου.

Σύμφωνα με την ασθενή βιωσιμότητα, η ανάπτυξη μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη αν και εφόσον το συνολικό απόθεμα κεφαλαίου παραμένει σταθερό και συνεπώς το κεφάλαιο που μεταβιβάζεται είναι όχι λιγότερο από αυτό που υφίσταται σήμερα. Αυτός  είναι ο σταθερός κεφαλαιακός κανόνας της ασθενούς βιωσιμότητας, οποία βασίζεται στην τέλεια υποκαταστασιμότητα ανάμεσα στις διαφορετικές μορφές του κεφαλαίου.

Βάσει των ανωτέρω προέκυψαν τέσσερις προσεγγίσεις της βιώσιμης ανάπτυξης (Turner et al, 1994):
  • Η πολύ ισχυρή βιωσιμότητα σύμφωνα με την οποία δεν επιτρέπεται η υποκαταστασιμότητα μεταξύ των διαφορετικών μορφών κεφαλαίου,
  • Η ισχυρή βιωσιμότητα σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η εν μέρει υποκαταστασιμότητα μεταξύ των κεφαλαίων,
  • Η ασθενής βιωσιμότητα σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η υποκαταστασιμότητα των κεφαλαίων μέχρι ορισμένων -μη εύκολα προσδιορίσιμων- ορίων,
  • Η πολύ ασθενής βιωσιμότητα σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η πλήρης υποκαταστασιμότητα των κεφαλαίων (GHK, 2002).
Πολλοί επιστήμονες δεν δέχονται την έννοια στης ασθενούς βιωσιμότητας, θεωρώντας ότι δεν μπορεί να γίνει υποκατάσταση του εδάφους, του νερού, της βιοποικιλότητας και γενικότερα του οικοσυστήματος από αντίστοιχο ανθρωπογενές κεφάλαιο και προτείνουν «ένα πιο μικρής κλίμακας αποκεντρωμένο τρόπο ζωής που βασίζεται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτοδυναμία, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα λιγότερο καταστροφικό προς τη φύση ".

Ας δούμε δύο παραδείγματα ασθενούς βιωσιμότητας στην πράξη ώστε να γίνουν κατανοητά τα παραπάνω αλλά και οι προβληματισμοί που τίθενται:
  • Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της ασθενούς βιωσιμότητας είναι το Ταμείο Συντάξεων της κυβέρνησης της Νορβηγίας (Norway Government Pension Fund) . H Statoil ASA , μια κρατική νορβηγική πετρελαϊκή εταιρεία, επένδυσε τα πλεονάζοντα κέρδη της από το πετρέλαιο σε ένα χαρτοφυλάκιο συνταξιοδότησης (pension portfolio) που σήμερα αξίζει πάνω από 325 δισ. δολάρια . Το πετρέλαιο, ένα είδος φυσικού κεφαλαίου μη ανανεώσιμο, "υποκαθίσταται" σταδιακά από ένα Ταμείο του οποίου το οικονομικό κεφάλαιο αποτελεί το μακροχρόνιο αντάλλαγμα για ένα πεπερασμένο πόρο. Μάλιστα είναι τόσο ισχυρό το οικονομικό αντάλλαγμα που σύμφωνα με τους ερευνητές η αύξηση του συνολικού διαθέσιμου αποθέματος είναι επαρκής για την αντιστάθμιση ακόμη και της εξάντλησης των πόρων του πετρελαίου για τη συγκεκριμένη χώρα.
  • Εντούτοις, τα πράγματα δεν είναι πάντοτε εξίσου θετικά. To μικρό κρατίδιο του Nauru στον ειρηνικό (παλιότερα γνωστό και ως "Νησί της Χαράς"), βορειοανατολικά της Αυστραλίας, είναι πασίγνωστο για τα φωσφορικά του αποθέματα των οποίων η εκμετάλλευση ξεκίνησε από το 1900. Μετά λοιπόν από 100 χρόνια εξόρυξης κι ενώ η βιομηχανία φωσφόρου είχε καταστήσει τους κατοίκους του Ναουρού για μεγάλο χρονικό διάστημα ως έναν από τους πλουσιότερους λαούς του κόσμου (υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στον κόσμο), τα πράγματα άλλαξαν. Η εξάντληση των αποθεμάτων φωσφάτων, που αποτελούσαν το μοναδικό εξαγώγιμο προϊόν της χώρας, και η κακή διαχείριση του οικονομικού κεφαλαίου που είχε προκύψει (το ειδικό ταμείο με πάνω από 1 δισ. δολάρια εξαφανίστηκε!) οδήγησαν την νησιωτική δημοκρατία του Ναουρού στο χείλος της καταστροφής. Την ίδια στιγμή περίπου το 80 % του νησιού έχει καταστεί ακατοίκητο, ενώ είναι απαραίτητη η οικονομική ενίσχυση από την κυβέρνηση της Αυστραλίας. Η περίπτωση αυτή παρουσιάζει ένα εύγλωττο επιχείρημα των πολέμιων της ασθενούς βιωσιμότητας , σύμφωνα με το οποίο η αντικατάσταση του φυσικού κεφαλαίου από οικονομικό κεφάλαιο, δεν μπορεί να είναι αναστρέψιμη διαδικασία σε μακροπρόθεσμο επίπεδο.
Στο τόπο μας, το Γυαλί είναι ένα προικισμένο ηφαιστειακό νησάκι με ορυκτούς πόρους και κυρίως την ελαφρόπετρα και τον περλίτη. Μπορεί το Γυαλί να είναι σήμερα ακατοίκητο (κατοικείται μόνο από λίγους εργαζομένους στην εξόρυξη), εντούτοις, από τα μισθώματα που πληρώνουν οι εξορυκτικές εταιρείες, ο δήμος Νισύρου (τέως δήμου Μανδρακίου) στον οποίο ανήκει το Γυαλί,  επί δεκαετίες μέχρι και λίγο πριν την οικονομική κρίση, είχε έσοδα που, αν κάνει κάποιος την αναλογία σε κεφαλήν εισόδημα, αυτό ξεπερνούσε κατά πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ. Μάλλον οι τοπικοί άρχοντες της Νισύρου και της Δωδεκαννήσου, θα πρέπει να μελετήσουν καλά την υπόθεση Nauru...
Σημείωση : Η οποιαδήποτε χρήση των στοιχείων που δημοσιεύονται  αλλά και γενικότερα η όποια αναδημοσίευση υπόκειται στην εφαρμογή των όρων χρήσης της ιστοσελίδας.

13.10.13

Γνώση και ευθύνη!

…Οπότε, απαντώντας σε ερωτήσεις , ο Γ. Μανιάτης είπε κάτι που άξιζε από μόνο του να κρατηθεί. Ότι, δηλαδή, σε πολύπλοκα και «βαριά» θεσμικά και τεχνικά ζητήματα σαν αυτά που συζητούνταν στο διήμερο προ-Προεδρικό, καλό είναι ο λόγος να συγκεντρώνεται «σε όσους έχουν γνώση και ευθύνη». 

Η βουή των άλλων, όσων δηλαδή έχουν άποψη, απόψεις, γνώμη, μαχητική ανάγκη έκφρασης κοκ. ασφαλώς και αποτελεί – λέμε εμείς – απαράγραπτο δικαίωμα (φορές-φορές απερίγραπτο!) . Όμως, πολύ συχνά, αποπροσανατολίζει, ακόμη και βουλιάζει την συζήτηση.

10.10.13

Η άλλη ελλάδα και ο εκατοστός πίθηκος!

Την ακούσαμε, την εμπεδώσαμε, τη χαρήκαμε. Αισθανθήκαμε την ευεργετική επίδραση όλων των παροικούντων στην «άλλη Ελλάδα», εκείνων που με τη στάση ζωής τους αναδεικνύουν το αισιόδοξο και δημιουργικό πρόσωπο του τόπου μας. Νιώσαμε μια ελπίδα, κόντρα στο κλίμα της απαξίωσης, της μιζέριας και της διαφθοράς. Κόντρα στον τηλεοπτικό και κάθε είδους φαρισαϊσμό.

Τώρα ήρθε η ώρα να την αμφισβητήσουμε… Μήπως δεν υπάρχει, μήπως πρόκειται για μια υπερβολή, ένα «ασαφές, μη μετρήσιμο μόρφωμα», ένα εφεύρημα, εφόσον -όπως ισχυρίζονται αρκετοί- “is nowhere to be seen”; Ακριβώς επειδή, όσοι την απαρτίζουν, είναι «τιποτένια λίγοι», είναι ταλαίπωρα «μιάσματα» αλλά κυρίως επειδή αποτελούν θλιβερή και «στατιστικώς μη σημαντική» μειοψηφία, ανίκανη να συντονιστεί, να επηρεάσει κατ’ ουσίαν τα κοινωνικά δρώμενα και τελικά να σώσει τη χώρα από τη χρεοκοπία και την κατρακύλα των αξιών. Αν υπήρχε η καταλυτική επίδραση της «άλλης Ελλάδας» όλα αυτά τα χρόνια, οι αξίες του τόπου μας θα ήταν άλλες και η κοινωνική συνοχή θα ήταν τελείως διαφορετική. Δεν θα επικρατούσε παντού η αμορφωσιά, η λαμογιά, η παντελής απουσία του τεκμηριωμένου λόγου, του πολιτισμού.

Η συνέχεια εδώ: Π. Τζεφέρη: Ο εκατοστός πίθηκος!

9.10.13

Η αρχή της αειφορίας (άρθρο 24 Σ) και το δικαίωμα στο περιβάλλον

Η συνταγματική αναθεώρηση του έτους 2001 καθιέρωσε την αναγνώριση του ατομικού δικαιώματος στο περιβάλλον και την αναγωγή της αειφορίας σε συνταγματική αρχή. Η αρχή της αειφορίας συνδέθηκε ρητά με την υποχρέωση της πολιτείας να λαμβάνει προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.

Σε αυτή την ενισχυμένη προστασία του περιβάλλοντος συνέβαλε σημαντικά, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η νομολογιακή διαμόρφωση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης από το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η καθιέρωση της αρχής της αειφορίας διατρέχει και την άσκηση άλλων δικαιωμάτων και αρχών κατοχυρωμένων επίσης με συνταγματικές διατάξεις, όπως τα άρθρα 5 παρ. 1, 17, 22 και 106 παρ. 1 και παρ. 2 που αναφέρονται στην οικονομική ελευθερία, την προστασία της ιδιοκτησίας, στην εξασφάλιση συνθηκών απασχόλησης για τους πολίτες και στην οικονομική ανάπτυξη και στους περιορισμούς της οικονομικής ελευθερίας αντίστοιχα. 

[πλήρες άρθρο εδώ]

8.10.13

Οι ειδικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ

Οι ειδικότερες αρχές στις οποίες στηρίζεται η πολιτική της Κοινότητας στον τομέα του
περιβάλλοντος  
 (άρθρο 191-2 της ΣΛΕΕ (πρώην 174-2 της ΣΕΚ):

1. Αρχή της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης. Η θεμελιώδης αρχή της πρόληψης της βλάβης του φυσικού περιβάλλοντος θεσπίζεται χάριν της οικολογικής ισορροπίας και της διατήρησης αυτού και των φυσικών, προς όφελος όχι μόνο της παρούσας γενεάς αλλά και των επόμενων[1].
Κάθε δημόσια πολιτική γενική ή ειδική και κάθε διοικητική ή τεχνική παρέμβαση του κράτους στο φυσικό αλλά και στο ανθρωπογενές περιβάλλον πρέπει να έχει ενσωματώσει τα προσήκοντα κριτήρια προστασίας στο φυσικό περιβάλλον, ώστε να διασφαλίζεται η αρχή της πρόληψης της βλάβης του περιβάλλοντος και η προστασία που παρέχεται βάσει αυτών των κριτηρίων να είναι πλήρης και αποτελεσματική[2].

Η αρχή της προφύλαξης επεκτείνει και διευρύνει την αρχή της πρόληψης και συμφώνως προς αυτήν τα προστατευτικά μέτρα του περιβάλλοντος πρέπει να λαμβάνονται και όταν δεν υπάρχει πλήρης επιστημονική βεβαιότητα και απόδειξη για τις δυσμενείς περιβαλλοντικές συνέπειες μίας δραστηριότητας. Αρκεί να υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για πιθανές περιβαλλοντικές βλάβες[3]

2. Αρχή της επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος κατά προτεραιότητα στην πηγή.Όταν τα προληπτικά μέτρα δεν έχουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και επέρχεται οικολογική ζημία το άρθρο 191-2 (πρώην 174-2) της Συνθήκης της ΕΚ επιτάσσει την αποκατάσταση της ζημίας κατά προτεραιότητα στην πηγή. Η αρχή της επανόρθωσης της περιβαλλοντικής ζημίας στη πηγή εφαρμόζεται ευρέως, τόσο σε επίπεδο κανονιστικών ρυθμίσεων, όσο και σε νομολογιακό επίπεδο, για την εξεύρεση λύσης στο ακανθώδες ζήτημα της διαχείρισης και διάθεσης αποβλήτων[2].

3. Η αρχή  «ο ρυπαίνων πληρώνει».Ο ρυπαίνων βαρύνεται με τα έξοδα για την υλοποίηση των μέτρων που αποφασίζουν οι δημόσιες αρχές για να εξασφαλιστεί η διατήρηση του περιβάλλοντος σε αποδεκτή κατάσταση. Με άλλα λόγια, το κόστος των μέτρων αυτών θα πρέπει να αντανακλάται στο κόστος των αγαθών και των υπηρεσιών που είναι ρυπογόνες κατά την παραγωγή ή και την κατανάλωσή τους. Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» σημαίνει ότι το έννομο αγαθό περιβάλλον δεν εκτιμάται ως υπέρτερο εκείνου της οικονομικής ανάπτυξης, δηλαδή του συντελεστή κεφάλαιο. Έτσι, νομίμως επιτρέπεται η προσβολή του περιβάλλοντος αρκεί να αποτιμάται σε χρήμα. Εξάλλου, τα πρόστιμα σε βάρος των επιχειρήσεων επιβαρύνουν την τιμή των προϊόντων ή των υπηρεσιών, δηλαδή τελικώς τους καταναλωτές –πολίτες ως έμμεσος φόρος. Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» συμπληρώνεται από την ύπαρξη κινήτρων μη ρύπανσης ή αντιρρύπανσης.

Πλήρες άρθρο εδώ

6.10.13

Οδηγός Καλής Πρακτικής Υ&Α των εξορύξεων (Λατομεία)

3.10.13

Τα ατυχήματα στον εξορυκτικό τομέα [2007-2012]

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Peter]

Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από την πρακτική εφαρμογή της Οδηγίας 92/104/ΕΟΚ, εκτιμώνται θετικά για το σύνολο των εξορυκτικών επιχειρήσεων, διότι οι προβλέψεις αυτής σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες γενικότερες διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας, συνθέτουν ένα ομοιογενές σύνολο με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τους χώρους εργασίας που διευκολύνει, τόσο τους υπόχρεους εργοδότες στη συμμόρφωσή τους, όσο και τις επιθεωρήσεις μεταλλείων στο ελεγκτικό τους έργο.

Τα ατυχήματα στον εξορυκτικό τομέα-Εφαρμογή της οδηγίας 92/104/ΕΟΚ (Ι)

2.10.13

Ανάπτυξη; όχι ευχαριστώ, δεν θα πάρω..

Αλήθεια, γιατί κανείς αναπτυξιακός τομέας (πρωτογενής και δευτερογενής) δεν εξασφαλίζει a priori την κοινωνική συναίνεση; Γιατί στο κρίσιμο ερώτημα οι πολίτες απαντούν «όχι στην αυλή μου» και ειδικά για κάποιες δραστηριότητες απαντούν ευθαρσώς «όχι σε καμία αυλή»; Γιατί στον τόπο μας, τα σχέδια ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα δεν «κοσμούν» καμία προεκλογική πολιτική ατζέντα και οι πολιτικές ηγεσίες αναγκάζονται μόνο εκ των υστέρων (μετεκλογικά) να ασχοληθούν με αυτά;

Αλήθεια, ο κόσμος φοβάται την ανάπτυξη;