Πέτρου Τζεφέρη: τα αρχαία λατομεία μαρμάρου του Λαυρίου

Αρχαίο λατομείο μαρμάρου στο Στεφάνι Θορικού

Ναός του Ποσειδώνα, Σούνιο, από μάρμαρο Αγριλέζας Λαυρίου

Αρχαίο λατομείο μαρμάρου στην περιοχή της Αγριλέζας από το οποίο κατασκευάστηκε ο Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]

1) Λατομείο μαρμάρου στη θέση Αγριλέζα Λαυρίου. Στην περιοχή της αγροικίας του Τιμησίου κοντά στον πύργο και προς τα βόρεια, στις πλαγιές και στην κοίτη της κοιλάδας Αγριλέζας. Χρονολογείται από τις αρχές 5ου αι. π.Χ.  Πρόκειται για Μάρμαρο, με λευκό γαλακτώδες χρώμα και γκριζογάλανες φλέβες –που χρησιμοποιήθηκε για τον Ναό του  Ποσειδώνα στο Σούνιο και γειτονικά οικοδομήματα πχ. κτήρια κοιλάδας Αγριλέζας (ταφικοί περίβολοι και δημόσια κτήρια, όπως π.χ. αγορά στην Πούντα Ζέζα)·σπίτια και εργαστήρια στον Θορικό· ναός-τελεστήριο στην κοιλάδα Αδάμη του Θορικού

Σκαμμένα κοιλώματα· ίχνη στρογγυλών εξορύξεων από λατόμηση σφονδύλων κιόνων (διάμ. 0,80-1,00 μ., ύψ. 0,65 έως 0,90 μ.)· περιμετρικές αύλακες εξόρυξης· οπές μακρόστενες για ξύλινες σφήνες τεχνική pointillé· ίχνη βελονιού· λατύπη· αύλακες (0,10-0,35 μ.) περιμετρικά των σπονδύλων κιόνων· μη απολαξευθείσες λιθόπλινθοι· κωνικά αποτμήματα λίθου· τεχνική pointillé.

Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα: Αρχαία οδός από λατομεία προς το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, πύργοι, «Cliff tower», οικίες· μικρό ιερό του Ηρακλή ή της Άρτεμης με δύο ορθογώνιες υποδοχές για στήλες: 0,35 × 0,15 × 0,12 και 0,50 × 0,18 ×0,06 μ.· κυκλικά λαξεύματα για ξύλινους πασσάλους στήριξης τράπεζας προσφορών· επιγραφή που αναφέρεται στην Άρτεμη, χωρίς να σχετίζεται άμεσα με το χώρο, επιγραφές χαραγμένες στην περιοχή των λατομείων και της αγροικίας:

Ευρήματα: Τμήμα κίονα και ημίεργοι μονολιθικοί κίονες με εξηρημένες περιμετρικές ταινίες στα
δύο άκρα τους: ύψ. 0,53-0,78, διάμ. 0,15-0,70 μ.

Με το συγκεκριμένο λατομείο έχουμε ασχοληθεί και στο παρελθόν:

Αγριλέζα Λαυρίου: το αρχαίο λατομείο των μαρμάρων του ναού του Ποσειδώνα Σουνίου

Αρχαίο λατομείο μαρμάρου στο Στεφάνι Θορικού, μονόλιθοι κίονες

2) Αρχαίο λατομείο μαρμάρου στο Στεφάνι Θορικού. Στα υψώματα Στεφάνι, στη Δυτ. πλευρά της κοιλάδας Αδάμη, στα Δυτ. του λόφου Μερκάτι και Ανατ. του λόφου Σπηλιά. Πρόκειται για  «Φαιόλευκο λίθο σαν μάρμαρο»  (Milchhoefer1889).  Tο λατομείο χρονολογείται από τον 4ο-3ο αι. π.Χ. μέχρι την ρωμαϊκή εποχή.  Ευρήματα: Κίονες (α: μήκ. 1,50, διάμ. 0,40· β: μήκ. 3,20, διάμ. 0,97 μ.) επιστύλια.

3) Λατομείο μαρμάρου στο Βελατούρι Θορικού. Εντός αρχαίας πόλης Θορικού, νοτίως του ναού Διονύσου και θεάτρου, νεκρόπολης. Πρόκειται για μάρμαρο, κυανότεφρο το οποίο χρησιμοποιήθηκε στο Αρχαίο θέατρο Θορικού (Παπαγεωργάκης 1966). Λειτούργησε την γεωμετρική μέχρι την πρωτοβυζαντινή εποχή. Διακρίνεται η  βαθμιδωτή διαμόρφωση· οπές (περισσότερες από 30) για ένθεση σφηνών (πλ. 0,08-0,10, βάθ. 0,20 μ.)· σε επτά περιπτώσεις οι οπές ανά ζεύγη (σε απόσταση 0,40-0,50 μ.)·γούρνα λαξευμένη στο φυσικό βράχο (διάμ. 0,55 μ.) (Mussche 1998).

Αρχαίο λατομείο μαρμάρου στο Στεφάνι Θορικού

Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα: Κτήριο, σχεδόν τετράγωνο (5 × 5,25 μ.), ίσως ιερό (;), του 5ου αι. π.Χ.  Ευρήματα: Σιδερένια σφήνα εντός οπής και μία δεύτερη στο δάπεδο του λατομείου (ύψ. 0,026, μήκ. 0,066, πλ. 0,04μ.) (Mussche 1998).

Αρχαίο λατομείο μαρμάρου στην περιοχή της Αγριλέζας. Τεχνική εξόρυξης των μονόλιθων κιόνων με την όρυξη δακτυλιοειδών αυλάκων

4) Λατομείο ασβεστολίθου στα Καλύβια Θορικού, θέση Θέρμη. Στους πρόποδες του λόφου Θέρμης. Πρόκειται για σκληρό, καστανόλευκο ασβεστόλιθο ενώ διακρίνονται αποτυπώματα από την εξόρυξη πλίνθων·Ευρήματα: Μονολιθικός κίονας. Χρονολόγηση: Κλασική - ρωμαϊκή εποχή (WhitLey 2002-03,).


Πηγή:  Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά, Ειρήνη Πουπάκη, Αλέξης Ευσταθόπουλος, Αχιλλέας Χατζηκωνσταντίνου "CORPUS ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ. Λατομεία του ελλαδικού χώρου από τους προϊστορικούς έως τους μεσαιωνικούς χρόνους", Αθήνα 2014, σελ.350.

Φωτογραφίες: by Hercules Katsaros