Αγία Σοφία, δεν είναι η πρώτη φορά..

Eυρεία χρήση του πράσινου Θεσσαλικού λίθου (Χασάμπαλης) στον χριστιανικό Ναό της Αγίας Σοφίας την Κωνσταντινούπολη (6ος αι. μ.Χ).

Αριστερά η  (ευρεία) χρήση του πράσινου Θεσσαλικού λίθου (Χασάμπαλης) στον χριστιανικό Ναό της Αγίας Σοφίας την Κωνσταντινούπολη (6ος αι. μ.Χ).  Δεξιά τα λατομεία της Χασάμπαλης, που απετέλεσαν την πηγή προέλευσης αυτού του πανέμορφου και εξαιρετικά σπάνιου οφιτασβεστίτη με τις πράσινες λατύπες σερπεντινίτη και τα αποστρογγυλωμένα εγκλείσματα λευκού μαρμάρου.

Πάνω δεξιά το μέτωπο εξόρυξης με τη μορφή «αρνητικού κίονα» ύψους 9 μέτρων από όπου εξορύχθηκε  κίονας για την Αγία Σοφία . Κάτω ο καθηγητής Β. Μέλφος που επί δεκατίες πασχίζει για την ανάδειξη τόσο του συγκεκριμένου λίθου όσο και των λατομείων του (Μέλφος, Β. Ο Πράσινος Θεσσαλικός Λίθος και τα λατομεία της Χασάμπαλης, Δήμος Νέσσωνος. Δεύτερη έκδοση, Δήμος Τεμπών, 2014. )

Και μια λεπτομέρεια. Η Αγία Σοφία είναι πρώην χριστιανικός ναός, ο οποίος στη συνέχεια μετετράπη σε ισλαμικό τέμενος και το 1934 σε μουσείο από τον Κ. Ατατούρκ. Μέχρι τον Ιούλιο του 2020 συνέχισε να λειτουργεί ως μουσείο, ενώ λάμβαναν χώρα και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στις 10 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας αποφάσισε υπέρ της δυνατότητας μετατροπής σε τέμενος. Αμέσως μετά ο πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν υπέγραψε τη σχετική απόφαση.

Κωνσταντινούπολη, 1931. Βοηθοί του Αμερικανού αρχαιολόγου Thomas Whittemore αποκαλύπτουν στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας τα περίτεχνα ψηφιδωτά του 10ου αιώνα που απεικονίζουν τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο και τον Άγιο Ιγνάτιο τον Θεοφόρο. Τα ψηφιδωτά είχαν καλυφθεί με ασβέστη από τους Οθωμανούς την περίοδο που η Αγία Σοφία λειτουργούσε ως μουσουλμανικό τέμενος. (Φώτο: ομάδα Ιστορικού Αρχειολογικού ΑΠΘ). Τώρα θα σκεπαστούν πάλι..

Δεν είναι η πρώτη φορά που η βαρβαρότητα υπερισχύει- τουλάχιστον προσωρινά- στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών, θρησκειών και γενικότερα του πολιτισμού. Και σε έναν τόπο που όπως είχε πει ο αείμνηστος καθηγητής Ν. Σαρρής (1940-2011), δεν έχει ιστορία, αλλά ποινικό μητρώο... Και μάλιστα τις περισσότερες φορές με ισλαμικό περιτύλιγμα..

Ομως η ιστορική μνήμη έχει μεγάλη υπομονή. Και ο πολιτισμός έχει ταυτότητα που διαμορφώνεται και καταγράφεται ενίοτε αργά αλλά δεν λανθάνει. Ούτε εργαλειοποιείται. Δεν είναι έρμαιο της κάθε δικαστικής απόφασης και του κάθε βάρβαρου, τυχάρπαστου, φαλκιδευτή της ιστορίας. 

Π. Τζεφέρης