Το ρωμαϊκό έργο υδροδότησης του Γυθείου

Το Γύθειο, την περίοδο της ακμής του, απετέλεσε κέντρο του Κοινού των Ελευθερολακώνων, εξελίχθηκε σε κύριο λιμάνι της Λακωνίας ενώ ο πληθυσμός του ανερχόταν σε πάνω από 20.000 κατοίκους. Η ύδρευση του Γυθείου γινόταν από τον ποταμό Σμήνο με ένα σημαντικό τεχνικό έργο που περιλάμβανε τόσο υδραγωγείο όσο και δίκτυο ύδρευσης με κανάλια, ένα έργο ζωτικής σημασίας για την τότε σχετικά πυκνοκατοικημένη πόλη.

Εικ. Σχέδιο με δυνητικά έργα σε ένα έργο υδροδότησης πόλης

Τα νερά του φημισμένου για την «γλυκύτητα» των νερών του Σμήνου (Παυσανίας, ΙΙΙ, 24, 9), έδωσαν τη λύση στο ζήτημα υδροδότησης της τότε πρωτεύουσας των Ελευθερωλακώνων του Γυθείου.

Σήμερα διασώζονται ελάχιστα τμήματα του υδραγωγείου μέσα στην πόλη και στην Περιφέρεια Προσηλίου (τ. Στροτζά, Μπαρδουνοχώρια) κοντά στο φαράγγι του Σμήνου ποταμού, όπου υπάρχουν ακόμη υπολείμματα των τεχνικών έργων για την μεταφορά του νερού. Το Προσήλιο διοικητικά ανήκει σήμερα στον Δήμο ανατολικής Μάνης (πρώην Καποδιστριακός Δήμος Σμύνους), και περιλαμβάνεται σε μία ομάδα χωριών της βόρειας Μάνης, γνωστών ως Μπαρδουνοχώρια.

Ίχνη του αρχαίου δικτύου ύδρευσης του Γυθείου, όπως για παράδειγμα κανάλια, πελεκημένα σε βράχους αυλάκια και γεφύρια για τη διέλευση του δικτύου ύδρευσης πάνω από τους χειμάρους της περιοχής, εντοπίζονται σε διάφορα σημεία κατά μήκος του ποταμού Σμήνου, και στην ευρύτερη περιοχή του ομώνυμου δήμου.

Επίσης, στις δυτικές πλαγιές στο λόφο της Ακρόπολης Γυθείου, σώζονται τα ερείπια του Ρωμαϊκού υδραγωγείου (μια δεξαμενή όπου κατέληγε το μήκους 18 χλμ. υδραγωγείο) καθώς και ίχνη παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 3ου-4ου αιώνα

Το έργο ξεκίνησε από τη θέση Τζονάκες (Στροτζά). Το νερό μεταφερόταν μεσα απο ενα κλειστο πήλινο αυλάκι. Το αυλάκι αυτό ακολουθούσε τη δεξιά όχθη του ποταμού, μέχρι που το πέρασμα έγινε αδιάβατο, οπότε οι κατασκευαστές έχτισαν γεφύρι και συνέχισαν από την αριστερή πλέον όχθη του ποταμού, αλλά και από εκεί συνάντησαν νέο εμπόδιο, στη θέση Γαλαράκι.

Εικ. Με κατάλληλη τεχνογνωσία, υπομονή και επιμονή,  κατασκεύασαν
σήραγγα με μήκος περίπου 30μ. , ύψος από 1,2μ έως 1,4μ. και πλάτος 0,8μ.

Με κατάλληλη τεχνογνωσία αλλά και με μεγάλη υπομονή και επιμονή κατασκεύασαν σήραγγα με μήκος περίπου 30μ. , ύψος από 1,2μ έως 1,4μ. και πλάτος 0,8μ. για να περάσει.


Ακόμα και σήμερα, στην είσοδο και την έξοδο της σήραγγας, μπορείς να διακρίνεις τις ολόγλυφες μορφές του Ηρακλή.

Η απεικόνιση αυτή είναι υπόμνηση ότι το έργο απαίτησε ηράκλεια δύναμη για την ολοκληρωσή του.

Το υδρευτικό κανάλι, άλλοτε υπόγεια,αλλοτε υπέργεια συνέχισε την πορεία του μέχρι το Γύθειο στο λόφο πανω απο την Ακρόπολη (Άγιος Τρύφωνας).

Εκεί κατακευάστηκε νέα γέφυρα και μια μεγάλη κλειστή θολωτή δεξαμενή μηκους 17 μ.και πλάτους 4μ.χωρισμένη σε δυο διαμερίσματα.

 Εικ. Ακόμα και σήμερα, στην είσοδο και την έξοδο της σήραγγας (με μήκος περίπου 30μ., ύψος 1,3 μ. και πλάτος 0,8μ.) στη θέση Γαλαράκι στην περιοχή Προσηλίου (Μπαρδουνοχώρια), διακρίνονται οι σχεδόν ολόγλυφες μορφές του Ηρακλή που υποδηλώνουν το τιτάνιο έργο που απαιτήθηκε για την διάνοιξη. Φωτ. www.prosiliolakonias.gr

Από το δάπεδο της δεξαμενής ξεκινούσε ένα δικτυο πήλινων σωλήνων για την υδροδότηση των περισσότερων σπιτιών της πόλης και των δημοσίων κτηρίων.

Παράλληλα υπήρχαν σωλήνες που κατέληγαν σε πολλές δημόσιες κρήνες (βρύσες).

Ένας μύθος του αρχαίου Γυθείου μας περιγράφει την κατασκευή αυτού του τεράστιου έργου:

"..Στο Γύθειο...υπήρχε ενας βασιλιάς που είχε μια πεντάμορφη κόρη.Για την αγάπη της φιλονίκησαν ο Ηρακλής κι άλλο ενα αρχοντόπουλο.Η βασιλοπούλα τότε προκειμένου να διαλέξει τον καλύτερο τους ανέθεσε να κάνουν ένα μεγάλο έργο.Οι μνηστήρες πράγματι κατάφεραν μετά απο πολύ κόπο να κατασκευασουν το έργο υδροδοτησης του Γυθείου.Η βασιλοπούλα τοτε βρέθηκε σε δυσκολότερη θέση και επειδή δεν ήθελε μονομαχια θανάτου μεταξύ τους,πήγε στο μέρος που άρχισε το έργο και αυτοκτόνησε δίπλα σε μια ροδοδάφνη που από τότε ονομάζεται πικροδάφνη."

[https://www.anatolikimani.gov.gr/, ΜΠΑΡΔΟΥΝΟΧΩΡΙΑ, www.prosiliolakonias.gr]