Ο πωρόλιθος της Αίγινας, ένας κρυμμένος θησαυρός από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Κολώνα Αίγινας, αρχαιολογικός χώρος και Μουσείο. Το ακρωτήρι πήρε το όνομα Κολώνα από τους Ενετους ναυτικούς που χρησιμοποιούσαν τους κιονες του δωρικού ναού του Απόλλωνα ως σημείο προσανατολισμού, Φωτο του Π. Τζεφέρη, 2018.

Αίγινα,ναός Αφαίας. Ο συγκεκριμένος ναός είναι δωρικός περίπτερος, κατασκευασμένος από τοπικό πωρόλιθο (το υλικό των αετωμάτων είναι παριανό μάρμαρο)

Το έδαφος στο βόρειο παραλιακό μέρος της Αίγινας αποτελείται από πωρόλιθους. Με αυτό το υλικό είναι κατασκευασμένοι οι αρχαίοι ναοί της Αφαίας και της Κολόνας, οι τάφοι των Σαλαμινομάχων, αγάλματα, οικισμοί, υδραγωγεία. Φωτο του Π. Τζεφέρη, 2018.

Aπό τις πρώτες μου επισκέψεις στην Αίγινα γοητεύτηκα από την πέτρα με το ζωηρό κιτρινωπό χρώμα, που είναι κτισμένα πολλά κτίρια. Πέτρα ανεπίχριστη, χωρίς σοβάδες, που δίνει την χαρακτηριστική εικόνα της αρχιτεκτονικής του νησιού.

Μια βόλτα στα στενά της Αίγινας είναι αρκετή για να ανακαλύψουμε αυτόν τον κρυμμένο θησαυρό. Μπορούμε να θαυμάσουμε κτίρια καλοχτισμένα με αυτήν την πέτρα, με ψηλούς μαντρότοιχους, που περιβάλλουν τις αυλές τους και με αυλόπορτες, που πλαισιώνονται με πέτρινες κολόνες και μονολιθικά σκαλιστά υπέρθυρα, κομψοτεχνήματα μιας άλλης εποχής.

Η πέτρα της Αίγινας είναι ο κίτρινος πωρόλιθος, που οι σύγχρονοι Αιγινήτες την λένε πουρί και οι αρχαίοι την αποκαλούσαν Αιγιναίο λίθο. Το νησί κατακλύζεται από αυτό το πέτρωμα, ιδίως στο βόρειο τμήμα του (Πλακάκια-Λεόντι) και φαίνεται από το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα στις πληγές των λόφων της Αίγινας από τα εγκαταλειμμένα λατομεία.

Το πουρί έβγαινε στα λατομεία της Αίγινας από την αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των αρχαίων μνημείων όπως του Ναού της Αφαίας, του Ναού του Απόλλωνος στην Κολόνα στην Αίγινα, αλλά και στην Αθήνα, το Σούνιο, την Ελευσίνα και αλλού. Με την ίδια πέτρα χτίστηκαν και νεότερα μνημεία όπως η Μεγάλη Εκκλησιά της Αίγινας (Μητρόπολη) το 1806 και βέβαια τα νεοκλασικά σπίτια της Αίγινας, της Αθήνας και του Πειραιά.

Το πουρί έβγαινε στα λατομεία της Αίγινας από την αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των αρχαίων μνημείων όπως του Ναού της Αφαίας, του Ναού του Απόλλωνος στην Κολόνα στην Αίγινα, αλλά και στην Αθήνα, το Σούνιο, την Ελευσίνα και αλλού. Φωτο του Π. Τζεφέρη, 2018.

Επί Καποδίστρια, η κυβέρνηση χρησιμοποιούσε την πέτρα της Αίγινας για το χτίσιμο δημόσιων κτιρίων μέσα στο νησί (Ευνάρδειο, Ορφανοτροφείο κ.λ.π.) και έξω από αυτό (φρούρια και αποθήκες του Πόρου). Ακόμη γινότανε μεγάλη εξαγωγή μιας παραλλαγής του ίδιου πετρώματος σε σκόνη (πασπάρα) για την παρασκευή τσιμέντου (1930 – 1950). Το ίδιο πέτρωμα δίνει το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα στα ονομαστά Αιγινήτικα κανάτια.

Οι Αιγινήτες αντλούσαν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους εμπορευόμενοι το πουρί  με μεγάλη εξαγωγή μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα, όταν τα λατομεία έπαψαν να λειτουργούν επειδή το μπετόν αντικατέστησε τον παραδοσιακό τρόπο χτισίματος των σπιτιών, με όλες τις συνέπειες στην αισθητική της αρχιτεκτονικής.

Η περιήγηση για να θαυμάσουμε την πέτρα ξεκινάει από την παραλιακή διαδρομή από το Βαθύ προς την Αίγινα, εστιάζοντας το βλέμμα μας στο πλήθος των πέτρινων κτισμάτων, που παρουσιάζονται μπροστά μας.

Φθάνοντας στην πόλη της Αίγινας, στέκουμε στην παραλία, κοντά στην Παναγίτσα, μια πανέμορφη εκκλησία , καλοχτισμένη από αυτή τη χρυσίζουσα πέτρα, που εδώ αναδεικνύεται όλο το μεγαλείο της. Φωτο του Π. Τζεφέρη, 2018.

Πρώτος σταθμός, είναι το παραλιακό ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων στο Λιβάδι. Μέσα στο εκκλησάκι, κάτω από την υποβλητική εικόνα του Μυστικού Δείπνου, ένα ολόσωμο πέτρινο υπέρθυρο στηριγμένο σε δύο κολόνες από πέτρα, με σκαλισμένο ένα σταυρό.

Πιο κάτω στα Πλακάκια, ο πέτρινος Φάρος του Μπούζα δεσπόζει στο πέλαγος, το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, κόσμημα στο υπέροχο θαλασσινό τοπίο, μας υποδέχεται με την καλοχτισμένη λιθοδομή του, την πανέμορφη αυλόπορτα και την περίτεχνη πύλη της εκκλησίας από λαξευμένη πέτρα.

Συναντάμε πολλά σπίτια κτισμένα με πέτρα, μεγάλα και μικρά, πύργους και ταπεινότερα, που μαγνητίζουν το μάτι και ευφραίνουν την διάθεση του περιηγητή. Στο δρόμο μας – άξιο προσοχής – το εργαστήρι/μουσείο του μεγάλου γλύπτη Χρήστου Καπράλου, που έδωσε πνοή ζωής σε πάμπολλους άψυχους όγκους πωρόλιθου.

Φθάνοντας στην πόλη της Αίγινας, στέκουμε στην παραλία, κοντά στην Παναγίτσα, μια πανέμορφη εκκλησία , καλοχτισμένη από αυτή τη χρυσίζουσα πέτρα, που εδώ αναδεικνύεται όλο το μεγαλείο της.

Μια βόλτα στα κοντινά δρομάκια της πόλης θα μας αποκαλύψει πλήθος πέτρινων πλαισίων στις αυλόπορτες και στις εισόδους των κτιρίων, γλυπτά μνημεία της νεοκλασικής πρώτης πρωτεύουσας του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους.

Πολύ κοντά ο λαξευμένος στη πέτρα διακοσμητικός ιππόκαμπος του ξενοδοχείου Brown και το πέτρινο ανάγλυφο στον τοίχο του Δημαρχείου, λειτουργούν ως εισαγωγή για τον αιγινίτη γλύπτη Παναγιώτη Μαρίνη που τα πέτρινα γλυπτά του έχουν φιλοξενηθεί πολλές φορές στο Λαογραφικό Μουσείο.

Ο πλούτος της Πέτρας της Αίγινας φαντάζει ατελείωτος. Θα πρέπει να επιστρέψουμε σύντομα φωτογραφίζοντας την Μητρόπολη, τα ενδιαφέροντα κτίρια γύρω από το νοσοκομείο, τα πανέμορφα σπίτια της οδού Αφαίας, τις βίλες και τα αρχοντικά στην παραλιακή προς τον Μαραθώνα και άλλα διάσπαρτα στο νησί… όλα κτισμένα από αυτόν τον θησαυρό των βουνών της Αίγινας.

[κείμενο του Γεράσιμου Καπατσώρη, Πολ. Μηχανικού]