Utopies…

[του κ. Πέτρου Τζεφέρη]

Πριν 2,5 χιλ. χρόνια ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» του κατασκεύασε μια ουτοπική πολιτεία, την "Καλλίπολη", με στόχο να εξετάσει τη δομή ενός ιδανικού κράτους δικαίου σε αντιδιαστολή με το άδικο και να βρει τελικά ποιο πολίτευμα ταιριάζει σε μια δίκαιη πολιτεία.

Πριν από 500 χρόνια, το 1516, ο Bρετανός Τόμας Μορ (1487-1535) δημοσίευσε στη Λουβέν τη δική του «Ουτοπία». Ο Μορ, στο ομότιτλο αυτό βιβλίο, αφηγούνταν την ιστορία ενός ταξιδιώτη, ο οποίος ναυάγησε σε ένα άγνωστο νησί, όπου βρήκε μια πολιτεία βασισμένη στην κοινοκτημοσύνη των αγαθών, στην αλληλεγγύη των ανθρώπων και τη θρησκευτική ανεκτικότητα.

Σήμερα ο κόσμος έχει πλέον διλήμματα που αφορούν την πεπερασμένη παρουσία του στην πλανήτη, την συμβίωσή του με το περιβάλλον και την βιωσιμότητα. Θέλει να ζει σε ένα καθαρά περιβάλλον και να δημιουργήσει μια κοινωνία βιώσιμη και έναν ατομικό αξιοβίωτο βίο. Μήπως όμως αυτή είναι η Πρώτη μεγάλη Ουτοπία;

Επιπλέον θέλει να διαθέτει πρόσβαση σε απεριόριστες πηγές ενέργειας και αγαθών για πάντα. Θέλει να επιτύχει τη βιώσιμη ή αλλιώς πράσινη ενεργειακή μετάβαση, την μετάβαση σε έναν κόσμο με αυτάρκεια στην ενέργεια, αλλά που επιπλέον δεν μολύνει, δεν καίει κάρβουνο και δεν εχει ή ανακυκλώνει πλήρως τα απόβλητά του. Μήπως όμως αυτή είναι η Δεύτερη μεγάλη Ουτοπία;

Κι ακόμη θέλει να αποϋλοποιήσει την οικονομία και να πετύχει έναν κόσμο ψηφιακό, με πρόσβαση στην επικοινωνία και την ενημέρωση για όλους… Μακριά από εξορύξεις και μεταλλεία, μακριά από πολέμους για τα υλικά αγαθά. Μήπως όμως κι αυτή είναι μια Τρίτη μεγάλη Ουτοπία του σύγχρονου ανθρώπου;

Και οι τρεις “ουτοπίες” έχουν ένα κοινό: τα υλικά αγαθά, τον υλικό μας κόσμο, our material world! Η δημοκρατία, η δικαιοσύνη και ισοπολιτεία των προηγούμενων …ουτοπιών, έχουν δώσει τη θέση τους στην κατανάλωση, τη σημερινή θεά. H στενότητα των αγαθών και οι εφοδιαστικές αλυσίδες είναι πλέον οι νέοι ρυθμιστές της οικονομίας, τα εργαλεία του νέου θαυμαστού κόσμου μας!.

Αναμφίβολα ζούμε σε έναν κόσμο υλικό, όπου τα όνειρα των νέων πλάθονται με ..«πρώτες ύλες», για να θυμηθούμε το σχετικό moto της ΕΕ (Raw Materials: the stuff, the dreams are made off).

Και στο βάθος, η «μεταλλεία» ή αλλιώς η «εξόρυξη», ο μόνος τρόπος για να παράξεις νέα υλικά, χωρίς να τα γεννήσεις!

Από τη μια, η «βιώσιμη» ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, της αποϋλοποιημένης ψηφιακής οικονομίας, των καινοτόμων οικολογικών τεχνολογιών και της παγκοσμιοποίησης, θεωρεί τη «μεταλλεία» γκρίζα, αναχρονιστική και a priori μη βιώσιμη. Πόσο «βιώσιμο» είναι άραγε κάτι που αναπαράγεται σε γεωλογική κλίμακα;

Από την άλλη, ο «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος» μας, ψηφιακός, απανταχού εξηλεκτρισμένος και ηλεκτροκινούμενος,, στηρίζει τα πόδια του στα σύγχρονα καλούδια της Τεχνολογίας των Υλικών: στο λίθιο, τον λευκό χρυσό της λατινικής αμερινής, στo κόλταν (coltan, ταντάλιο) των μαύρων του Κονγκό, στο πυρίτιο και στις κινέζικες σπάνιες γαίες. Κι ακόμη στα ηλεκτρονικά νεκροταφεία του, στην Γκάνα της Αφρικής. Α ναι ξέχασα. Αρκεί η εξόρυξη να ΜΗΝ είναι κοντά στην αυλή του..

Αρκεί μόνο να χρησιμοποιώ τα προϊόντα της, άκριτα, υποκριτικά και αλόγιστα: τι σχέση έχει το ρυπογόνο μεταλλείο με τον φορητό μου υπολογιστή και την «πράσινη» ζωή μου;

Η μεταλλεία δεν έχει ανάγκη από εργασίες που να τεκμηριώνουν την διαχρονική παρουσία της στους αιώνες που πέρασαν αλλά και που θα έρθουν. Χρειάζεται ανθρώπους να μπορούν να τη δουν συνετά και να δώσουν συναινετικές λύσεις. Λύσεις που δεν παραβιάζουν τους κύκλους της φύσης, μετακινούνται προς την οικονομία της γνώσης και της καινοτομίας και υπηρετούν τις ανάγκες των πολιτών για ασφάλεια, υγεία και ποιότητα ζωής.

Κι ακόμη στο επικοινωνιακό επίπεδο, έχει ανάγκη από την αποδοχή του κόσμου, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό αλλά και στο βαθμό που της αξίζει.. Αυτό θα γίνει μόνο όταν στείλουμε το σωστό μήνυμα στους κατάλληλους ανθρώπους. Όταν πούμε στον κόσμο την αλήθεια για το κόστος της ανάπτυξης. Οταν ο κόσμος αρχίζει να καταλαβαίνει ότι τα περισσότερα υλικά που χρησιμοποιεί καθημερινά, δεν προέρχονται από παρθενογένεση, αλλά έχουν την άκρη τους σε κάποιο ορυχείο στο παγκόσμιο χωριό.

Διότι μόνο τότε ενδέχεται να αναλάβει και το κόστος που αναλογεί στην χρήση αυτή!

Και να αντιληφθεί ότι βιωσιμότητα αποτελεί ανάγκη και όχι ρητορεία του καιρού μας!