Η προέλευση της λέξης Καινοτομία!

Οι ρίζες της λέξης "καινοτομία" βρίσκονται στο αρχαίο Λαύριο. Οι αρχαίοι Αθηναίοι ανακάλυψαν τον 5ο Αιώνα π.Χ. σημαντικές πηγές αργύρου στην περιοχή του Λαυρίου. Ο σημαντικός πλούτος που προσέφεραν οι εξορύξεις στα μεταλλεία του Λαυρίου εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους κατοίκους της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τέτοιο αντίκτυπο είχε στη σκέψη τους το γεγονός αυτό ώστε η έννοια της καινούργιας τομής (καινό - τομώ) στη γη (άνοιγμα νέου ορυχείου) για την ανεύρεση ορυκτού πλούτου συνδέθηκε με έννοιες προερχόμενες από διαφορετικά πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας που ωστόσο δύναται να φέρουν την προσδοκία της εξέλιξης.

Στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο του κ. Α. Αττάλογλου "Καινοτομία, μια έννοια που πρέπει να αγκαλιάσουν οι Έλληνες ξανά" διαβάζουμε:

Η καινοτομία αποτελεί το Άγιο Δισκοπότηρο της σύγχρονης εποχής μας. Αν και η έννοια της «καινοτομίας» φαντάζει να αποτελεί καρπό της τωρινής τεχνολογικής προόδου, εντούτοις αποτελεί μια πολύ παλιά συνταγή κοινωνικής και οικονομικής επιτυχίας που, όπως και πολλές άλλες έννοιες, έχει τις ρίζες της στην Ελλάδα.

Τα πράγματα έχουν ως εξής. Οι αρχαίοι Αθηναίοι ανακάλυψαν τον 5ο Αιώνα π.Χ. σημαντικές πηγές αργύρου στην περιοχή του Λαυρίου. Ο σημαντικός πλούτος που προσέφεραν οι εξορύξεις στα μεταλλεία του Λαυρίου εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους κατοίκους της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τέτοιο αντίκτυπο είχε στη σκέψη τους το γεγονός αυτό ώστε η έννοια της καινούργιας τομής (καινό - τομώ) στη γη (άνοιγμα νέου ορυχείου) για την ανεύρεση ορυκτού πλούτου συνδέθηκε με έννοιες προερχόμενες από διαφορετικά πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας που ωστόσο δύναται να φέρουν την προσδοκία της εξέλιξης.

Οι ρίζες της εξέλιξης της χρήσης της λέξης «καινοτομίας» μπορούν να αναζητηθούν ήδη σε έγγραφα του Αριστοτέλη του 4ου αιώνα π.Χ. (Πολιτ. 1265a.10-12: «τὸ μὲν οὖν περιττὸν ἔχουσι πάντες οἱ τοῦ Σωκράτους λόγοι καὶ τὸ κομψὸν καὶ τὸ καινοτόμον καὶ τὸ ζητητικόν») αλλά και παλαιότερα τον 5ο αιώνα π.Χ (Πλατ. Νομ. 792b.8-c.2: «αλλά το τι νέον αεί καινοτομούντα και εισφέροντα των ειωθότων έτερον») όπου η λέξη καινοτομία δηλώνει πλέον τη δύναμη της εισφοράς στα κοινά της εφεύρεσης και της κοινωνικής μεταρρύθμισης. Βλέπουμε δηλαδή ότι όπως η προσπάθεια για το άνοιγμα ενός νέου ορυχείου μπορεί να ανταμείψει την πολιτεία με μια πηγή αμύθητου πλούτου και δύναμης, αλλάζοντας ριζικά τους όρους διαβίωσης των μελών της κοινωνίας, κατά τον ίδιο τρόπο οι Αρχαίοι Έλληνες εκτίμησαν ότι όχι μόνο μια νέα εφεύρεση (εξέλιξη που περιορίζεται στον τεχνικό τομέα ) αλλά ακόμα και μια νέα μεταρρύθμιση δύναται να βελτιώσει σε ριζικό βαθμό τον τρόπο σκέψης και οργάνωσης.

Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι την περίοδο του 5ου - 4ου αιώνα π.Χ. συναντάμε μια πραγματική άνθιση καινοτομιών που προσέφεραν στις αρχαίες ελληνικές πολιτείες τη δυνατότητα να επιτύχουν μεγάλες τεχνικές εφευρέσεις αλλά και πρωτοφανείς επιτυχίες στις θεωρητικές και θετικές επιστήμες. Οι εφευρέσεις άλλοτε υπό την πίεση του στρατιωτικού ανταγωνισμού και άλλοτε υπό την ανάγκη για βελτίωση των όρων διαβίωσης και λειτουργίας (για παράδειγμα την αξιοποίηση υδάτινων πόρων για την καλύτερη επεξεργασία του αργυρού) δημιούργησαν μια αλληλουχία αλληλοτροφοδοτούμενων εξελίξεων που βοήθησαν στην εν συνόλω ανάπτυξη των αρχαίων ελληνικών πόλεων (με κύριο εκπρόσωπο την Αθήνα) και όχι μόνο στην ανάπτυξη ενός τομέα ή μιας κοινωνικής τάξης.

Η θετική επίδραση της καινοτομίας όχι μόνο άγγιξε αλλά και μετέβαλε δραστικά το δημόσιο βίο κατά τρόπο δυναμικό, καθ' όσον κάθε μία καινοτομία δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για τη γένεση καινοτομιών σε διαφορετικά πεδία ανθρώπινης δραστηριότητας και σκέψης (για παράδειγμα η συσχέτιση των τεχνικών εξελίξεων με τη φιλοσοφική, την επιστημονική και εντέλει την πολιτική σκέψη). Ως εκ τούτου μπορεί να εξαχθεί μια αρχική εκτίμηση, ότι αφού η κοινωνία αποτελεί ένα αλληλένδετο και αλληλεξαρτώμενο μείγμα αλληλεπιδρώντων κοινωνικών ομάδων, η καινοτόμος δραστηριοποίηση μίας εξ αυτών (για παράδειγμα μιας υποομάδας επιχειρηματιών) θα επιδράσει με κάποιο τρόπο στο σύνολο του δημόσιου οικονομικού, υλικού, ιδεολογικού, φιλοσοφικού και αξιακού συστήματος. Κοινώς η ιδιωτική καινοτομική πρωτοβουλία θα δημιουργήσει δημόσια αξία. Κατ' αυτόν τον τρόπο είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας η δημιουργία ενός περιβάλλοντος που συνδράμει στην ωρίμανση καινοτόμων δραστηριοτήτων.