Σπάνιες γαίες: τα μπαχαρικά της τεχνολογίας

[Του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου*]

Κατά την περίοδο της Αναγέννησης, καθώς η μεσαία τάξη παγκοσμίως αυξήθηκε και απέκτησε οικονομική δύναμη, άρχισε ταυτόχρονα να αλλάζει και τις καταναλωτικές της συνήθειες. Η δύναμη του χρήματος δημιούργησε νέες ανάγκες. Αυτές οι νέες ανάγκες δημιούργησαν ζήτηση σε νέα προϊόντα. Προϊόντα τα οποία ξέφευγαν των απόλυτα βιοποριστικών αναγκών της εποχής και αντικατόπτριζαν ουσιαστικά ένα είδος πολυτέλειας και life style της εποχής.

Τέτοια προϊόντα ήταν τα μπαχαρικά. Για το λόγο αυτό μεταξύ του 15ου και του 17ου αιώνα ξέσπασαν μεγάλοι πόλεμοι με διακύβευμα τα μπαχαρικά της Ινδίας. Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις εκείνης της εποχής ήταν η Πορτογαλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία και η Ισπανία. Όλες αυτές οι χώρες είχαν εμπλακεί σε πόλεμο μεταξύ τους για τους φυσικούς πόρους της εποχής. Ήταν οι resource wars της Αναγέννησης. Στη φωτό παρακάτω βλέπετε πχ. την περιοχή στην οποία διεξήχθεισαν οι πόλεμοι μεταξύ της Ολλανδίας και της Πορτογαλίας. Τί ειρωνία! Η ίδια περιοχή (στενά Μαλάκκα) αποτελεί ακόμη και σήμερα, σύμφωνα με παλαιότερο δημοσίευμα των New York Times, μία από τις τρεις πλέον καυτές γεωπολιτικά περιοχές. Οι άλλες δύο είναι η Μεσόγειος και ο Αρκτικός κύκλος...

Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά των μπαχαρικών;

Όσον αφορά την φυσική τους («γεωλογική») διασπορά: τα μπαχαρικά βρίσκονται μεν σχεδόν παντού στη φύση, αλλά όχι πάντα σε ικανοποιητικές συγκεντρώσεις (ποσότητες) ώστε να είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα.

Όσον αφορά τις χρήσεις τους: τα μπαχαρικά χρησιμοποιούνται στη μαγειρική σε πολύ μικρές ποσότητες ώστε να προσδώσουν μία τελείως διαφορετική ιδιότητα στο φαγητό: να το κάνουν πιο νόστιμο. Έτσι το φαγητό απέκτησε τρομερή υπεραξία και έγινε πιο εύκολα εμπορεύσιμο.

Όσον αφορά την αντικατάσταση των μπαχαρικών με άλλα τεχνητά υλικά: αυτό, ακόμη και σήμερα, παραμένει αδύνατο. Ευτυχώς: ποιός θα έβαζε στα Σμυρνέϊκα σουτζουκάκια τεχνητά κατασκευασμένο κύμινο; Αυτό θα αποτελούσε γαστριμαργική ασέβεια!

Αυτά τα τρία φαινομενικά απλά χαρακτηριστικά των μπαχαρικών αρκούσαν για να προκληθούν διαρκείς πόλεμοι για δύο ολόκληρους αιώνες! Οι πόλεμοι των μπαχαρικών.

Τα μπαχαρικά αποτελούν το τέλειο ανάλογο για να αντιληφθεί κάποιος το σημερινό παγκόσμιο ανταγωνισμό μεταξύ διάφορων χωρών για την εξασφάλιση πρόσβασης σε κοιτάσματα σπάνιων γαιών. Ανταγωνισμός ο οποίος έχει και πάλι ως ένα από τα επίκεντρα την περιοχή της Ασίας...

Ας δούμε τα ανάλογα χαρακτηριστικά των σπάνιων γαιών. Το μόνο που θα κάνω είναι να αλλάξω ελάχιστες λέξεις σε σχέση με τα χαρακτηριστικά των μπαχαρικών.

Όσον αφορά τη γεωλογική τους διασπορά: οι σπάνιες γαίες βρίσκονται μεν σχεδόν παντού στη φύση, αλλά όχι πάντα σε ικανοποιητικές συγκεντρώσεις (ποσότητες) ώστε να είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμες.

Όσον αφορά τις χρήσεις τους: οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται στην υψηλή τεχνολογία σε πολύ μικρές ποσότητες ώστε να προσδώσουν μία τελείως διαφορετικές ιδιότητες στα τελικά προϊόντα. Έτσι τα τελικά τεχνολογικά προϊόντα αποκτούν τρομερή υπεραξία και είναι πιο εύκολα εμπορεύσιμα.

Όσον αφορά την αντικατάσταση των σπάνιων γαιών με άλλα τεχνητά υλικά: αυτό, ακόμη και σήμερα, παραμένει αδύνατο.

Ποιές χώρες εμπλέκονται σήμερα στον ανταγωνισμό για τα κοιτάσματα των σπάνιων γαιών; Σχεδόν όλες.

Αν η Ελλάδα αποδειχθεί πως διαθέτει οικονομικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα σπάνιων γαιών θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη σημασία στο γεωπολιτικό διακύβευμα. Για περισσότερες λεπτομέρειες δείτε τί εννοώ εδώ

* Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης - Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων