Ορυκτοί Πόροι: Για ένα καλύτερο εθνικό πλαίσιο… προτάσεις

[Του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου] [by Sotiris Camenopoulos]

Σε προηγούμενο άρθρο του υπογράφοντος (εδώ) είχε καταγραφεί η mega-υπεραξία που δημιουργείται από την εκμετάλλευση των σπάνιων γαιών. Μία υπεραξία η οποία σε όρους «επενδυτικής απόδοσης» (Return on Investment-ROI) είναι κατ’ εκτίμηση περίπου 1.666 δολάρια, ενώ στην περίπτωση των κινητών τηλεφώνων μπορεί να φτάσει τα 35.500 δολάρια κατά περίπτωση. Επίσης σε άλλο άρθρο, αναφέρθηκα στα τρία διακυβεύματα-προκλήσεις που τυχόν θα αντιμετωπίσει η χώρα μας εάν και εφόσον καταδειχθεί πως υπάρχουν εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα σπάνιων γαιών. Εν συντομία αυτά είναι: το διακύβευμα προστασίας του περιβάλλοντος, το γεωπολιτικό διακύβευμα, και το διακύβευμα των ανταλλαγμάτων. Τέλος, σε ένα τρίτο άρθρο: περιέγραψα τα κριτήρια/παράγοντες βάσει των οποίων μία χώρα θεωρείται πως πάσχει από την κατάρα των ορυκτών πόρων και εφόσον διαθέτει αποδεδειγμένα κοιτάσματα κρίσιμων/στρατηγικών ορυκτών πόρων. Αυτά είναι:

• Αν το πολιτικό της προσωπικό είναι διεφθαρμένο,
• Αν οι θεσμοί της είναι ασθενείς λόγω της διαφθοράς, και
• Αν το πολιτικό της σύστημα είναι πελατειακό (clientelism)

Η γεωστρατηγική και γεωπολιτική σημασία των σπάνιων γαιών είναι τεράστια. Η σημασία αυτή σχετίζεται τόσο με την οικονομία και την προκύπτουσα mega-υπεραξία τους όσο και με ορισμένες χρήσεις των σπάνιων γαιών (οπλικά συστήματα). Στο παγκόσμιο παίγνιο των σπάνιων γαιών πέραν της Κίνας και των ΗΠΑ, προσπαθεί να ξαναμπεί η Ρωσία (στο παρελθόν η ΕΣΣΔ ήταν κυρίαρχη χώρα στις σπάνιες γαίες. Τα περισσότερα ρωσικά αποθέματα σπάνιων γαιών βρίσκονται στο Μούρμανσκ. (Ορισμένα, άγνωστης περιεκτικότητας, αποθέματα σπάνιων γαιών βρίσκονται επίσης στην Κριμαία και στην Ουκρανία).Η σημασία αυτή γίνεται ακόμη πιο ισχυρή από το μονοπωλιακό καθεστώς που έχει η Κίνα στο συγκεκριμένο τομέα. Ένα μονοπώλιο το οποίο δεν υφίσταται μόνο στην εξόρυξη, αλλά και στην επεξεργασία/κατεργασία/μεταλλουργία των σπάνιων γαιών για τη μετατροπή τους σε οξείδια μετάλλων. Εδώ ακριβώς έγκειται ίσως ακόμη ένα πρόβλημα: δύο είναι όλα κι όλα παγκοσμίως τα σημεία στα οποία πραγματοποιείται αυτή η επεξεργασία. Το ένα βρίσκεται στην Κίνα, και το άλλο στο Βέλγιο. Η μεγαλύτερη ποσότητα σπάνιων γαιών επεξεργάζεται στην Κίνα.

Ωστόσο, όση ποσότητα σπάνιων γαιών και να εξορυχθεί παγκοσμίως, στο τέλος πάντα θα υπάρχει το πρόβλημα ανάσχεσης/δυσχέρειας («bottleneck») που δημιουργείται. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η προσφορά σπάνιων γαιών δεν καλύπτει την παγκόσμια ζήτηση είναι και αυτός.Όμως, εκτός από πρόβλημα, αυτό θα μπορούσε να μετατραπεί και σε ευκαιρία για μία χώρα εφόσον υπάρξει έρευνα και ανάπτυξη της αντίστοιχης τεχνολογίας.

Ας προσπαθήσω να συνενώσω όλα τα παραπάνω μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο υπό τη μορφή ορισμένων προτάσεων. Εάν καταδειχθούν στη χώρα μας εκμεταλλεύσιμα/αξιοποιήσιμα κοιτάσματα κρίσιμων/στρατηγικών ορυκτών πόρων, και εφόσον η χώρα μας επιθυμεί να αλλάξει το παραγωγικό της μοντέλο με ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα υπό όρους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Περιβάλλον, Οικονομία, Κοινωνία), θα πρέπει να ακολουθήσουμε ένα συγκεκριμένο μονοπάτι. Θα περιγράψω αυτό το μονοπάτι με τη μορφή λίστας.

• Πάταξη της διαφθοράς.
• Ενίσχυση των θεσμών και των ανεξάρτητων θεσμικών οργάνων του κράτους.
• Καταπολέμηση-διάλυση του πελατειακού πολιτικού συστήματος.
• Εφαρμογή πολιτικής ίσων αποστάσεων για επίτευξη καλύτερων/μέγιστων ανταλλαγμάτων,τόσο σε χρήμα, όσο κυρίως σε παροχή τεχνογνωσίας.
• Ενίσχυση της συναφούς επιστημονικής έρευνας και επιχειρηματικότητας «από-το-ορυχείο-στο-τελικό-προϊόν».
• Δημιουργία δόγματος το οποίο θα καθορίζει πως τα κρίσιμα/στρατηγικά ορυκτά συνδέονται άμεσα με την εθνική ασφάλεια της χώρας.
• Ως απόρροια του προηγούμενου, εφαρμογή πολιτικής απορρήτου (“secret clearance”) σε όλους όσους κρατικούς αξιωματούχους/υπάλληλους έχουν γνώση, άμεσα ή έμμεσα, ποσοτήτων ή/και περιοχών με αποθέματα κρίσιμων/στρατηγικών ορυκτών πόρων. Η εφαρμογή αυτή θα πρέπει να ανανεώνεται/επανεξετάζεται περιοδικά μετά από προσωπικό έλεγχο και το αντίστοιχο προσωπικό υπόκεινται σε αυτούς για πάντα…
• Σε συνδυασμό με το προηγούμενο, η αρμοδιότητα των κρίσιμων/στρατηγικών ορυκτών πόρων να βρίσκεται απευθείας στον εκάστοτε Πρωθυπουργό.Μικρό ποσοστό των εσόδων από την εκμετάλλευση των εθνικών ορυκτών πόρων να κατατίθεται σε Ειδικό Ταμείο για την Ενίσχυση της Εθνικής Άμυνας (σχετικά δείτε εδώ: http://www.defence-point.gr/news/?p=120104, αλλά κι εδώ:http://www.oryktosploutos.net/2015/01/k.html / κοινή πρόταση)