Πάτρικ Λη Φέρμορ: Μάνη, ο τόπος όπου πρώτευε ως αξία η περηφάνια...

Ο σερ Πάτρικ “Πάντι” Μάικλ Λη Φέρμορ, (11 Φεβρουαρίου 1915 – 10 Ιουνίου 2011) ήταν Βρετανός συγγραφέας, λόγιος και στρατιώτης, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη Μάχη της Κρήτης κατά τη διάρκεια του Β’ Π.Π.. Όσο ζούσε, θεωρείτο ως ένας “από τους μεγαλύτερους εν ζωή Βρετανούς περιηγητές”, ενώ περιγράφτηκε κάποτε από το BBC ως “κράμα ανάμεσα σε Ιντιάνα Τζόουνς, Τζέιμς Μποντ και Γράχαμ Γκριν”. Αγάπησε τόσο τη Μάνη , που ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Καρδαμύλη εως τα 96 χρόνια του όπου και απεβίωσε.

Η Μάνη και η ιστορία της πάντα μου ασκούσε μια περίεργη γοητεία. Ήταν που ξόδεψε πολύ αίμα για να μείνει λεύτερη σ΄ όλους τους καιρούς και απ΄ όλους τους επιδρομείς. Ακόμα και το ξεπερασμένο, μεσαιωνικό, αιμοχαρές έθιμο της βεντέτας, σούδινε την αίσθηση για μια στάση ζωής όπου πρώτευε ως αξία η περηφάνια.

Πάτρικ Λή Φέρμορ

Τα αναφέρω αυτά με την ευκαιρία της επανατύπωσης, σε έκδοση περιπτέρου του βιβλίου του Πάτρικ Λη Φέρμορ «Μάνη». Το είχα διαβάσει πριν πολλά χρόνια – που χρόνος να το ξαναδιαβάσω τώρα – το είχα δανείσει και, ως γνωστόν, τα δανεικά λεφτά συνήθως επιστρέφονται, τα βιβλία σπανίως! Χάνονται, μένουν σκονισμένα σε ξένες βιβλιοθήκες ή, ακόμα καλύτερα, περνάνε από χέρι σε χέρι…

Τον συγγραφέα, μυθιστορηματική φυσιογνωμία ο ίδιος, οι μοίρες του τον ευλόγησαν με το χάρισμα της εξιστόρησης και τη δίψα της «ιερής αλητείας».  Δεκαοχτάχρονο παιδί, ξεκίνησε από το Λονδίνο και πήγε …με τα πόδια στην Κωνσταντινούπολη! Ξεκίνησε το 33 και έφτασε την πρωτοχρονιά του 35! Ιρλανδικής καταγωγής, γνώστης ελληνικών, στον πόλεμο κατατάχτηκε στην «Ιρλανδική Φρουρά», τοποθετήθηκε σύνδεσμος στην Αλβανία, πολέμησε τους γερμανούς στην Κρήτη – όπου έπεσε με αλεξίπτωτο. Μεταμφιεσμένος σε βοσκό, έζησε πάνω από δυο χρόνια στα κρητικά βουνά οργανώνοντας ομάδες αντίστασης. Ήταν ο αρχηγός της ομάδας εκείνης που με απίστευτη κουζουλάδα αιχμαλώτισε τον Γερμανό Διοικητή Κρήτης, Στρατηγό Κράιπε.

Είχα πάει στη Μάνη με το πρώτο μου αμάξι, ένα LADA τρίτο χέρι, που αγωνιζόσουν να το κρατήσεις στο δρόμο, στην ευθεία! Πρόλαβα τους παλιούς μανιάτικους πύργους έρημους, μισογκρεμισμένους, ξεδοντιασμένους από ντάπιες, όμως γεμάτους μνήμες πολέμων και «γδικιωμών», με σημάδια από βόλια στις πόρτες τους, πριν τα προγράμματα «leader» της ΕΟΚ τους μετατρέψουν σε πανσιόν «τοπικού χρώματος» για ήσυχα τριήμερα- κάτι σαν ρετουσαρισμένα καρτ ποστάλ. Εκτοτε πήγα πολλές φορές και κάθε φορά η Μάνη όλο και άλλαζε, εκμοντερνιζόταν. Το μόνο που έμεινε και θα μείνει ίδιο είναι αυτό το φοβερό, άνυδρο, πέτρινο τοπίο.

Σε αυτό το τοπίο το «σκληρό σαν τη σιωπή», σε ξεναγεί εν έτει 1952 ο Πάτρικ Λη φέρμορ, που έχει χαρακτηρισθεί ως ο μεγαλύτερος εν ζωή συγγραφέας ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Δεν περιορίζεται μόνο να περιγράψει το χώρο, σμιλεύει τα πρόσωπα, ανιχνεύει τα ήθη, σταχυολογεί τα έθιμα, τα συγκρίνει με παρόμοια στη Μεσόγειο και σε άλλα μέρη του πλανήτη, ψάχνει απαντήσεις ακολουθώντας την ιστορική διαδρομή τόπου και ανθρώπων, ή βυθιζόμενος στη γοητεία των μύθων τους.

Prickly pear (Fragkosyko) from Mani Laconia Peloponisos, photo by P. Tzeferis

Μαζί του σεργιανάς στα καλντερίμια της Αρεόπολης, θυμάσαι τα μακελέματα του 21, τους αιώνες της αμείλικτης βεντέτας που θυσίασε γενιές ανθρώπων. Μαθαίνεις για τις γέννες, όπου κάθε φορά που η μάνα γεννούσε αρσενικό, συγγενείς και φίλοι κάναν πανηγύρι γιατί …«γεννήθηκε τουφέκι» (από τα δώδεκα χρόνια τους αρματώνονταν τα κουμπούρια και παίρναν μέρος σε μάχες!), ενώ τα θηλυκά δεν είχαν κανένα άλλο προορισμό πάνω στη γη, παρά να γεννούν τουφέκια! Σου θυμίζει τα φοβερά μανιάτικα μοιρολόγια, σε ένα τόπο πικρό, που έζησε αιώνες παρέα με το θάνατο, τη στέρηση, τον πόλεμο, την αγωνία, τον αγώνα.Σου εξιστορεί τους τρομερούς αλληλοσφαγμούς που οδήγησαν στην μεγάλη έξοδο των μανιατών σε Βενετία και Κορσική – όπου εκεί ένα από στερνοπαίδια τους ήταν και η Ιωσηφίνα του Βοναπάρτη!

Feast of the Transfiguration of Our Lord, Dryali-Drymos, Laconia, Peloponnesus, photo by P. Tzeferis

Σε πάει στους χρόνους του κουρσέματος, με τους μανιάτες πειρατές, παράτολμους και ξακουστούς όσο οι αλγερίνοι και οι μπαρμπερίνοι, που ρίχνονταν στην περιπέτεια της θάλασσας μιας και κατοικούσαν σε μια γη οπου φυτρώνει μόνο πέτρα, και που τις πειρατικές εξορμήσεις τους, ακόμα και για δουλεμπόριο, τις ευλογούσαν οι παπάδες, όταν δεν ήταν και οι ίδιοι μέλη στο τσούρμο των πειρατικών ( άγριοι καιροί …) !

Σε σεργιανάει στον αρχέγονο βράχο του Γερολιμένα, στο αραξοβόλι των πειρατικών το Πόρτο Κάγιο, στο Ταίναρο με το κλάμα του Ορφέα για την Ευρυδίκη και την πανάρχαια είσοδο του Αχέροντα, στο αρχαίο Οίτυλο (που κρατάει από την εποχή του τρωικού πολέμου), στη Λάγια, στα πλέον πολεμόχαρα χωριά Κίττα και Νόμια, στα σπαράγματα από κολώνες αρχαίων ναών, σε φτωχικά ξωκλήσια, στα ερείπια κάστρων άπαρτων, σε όλα όσα πλέκουν την συναρπαστική ιστορία του τόπου.

Γίνεσαι μέτοχος μιας ζωής που της περισσεύει η στέρηση. Κερνιέσαι και συ με τον συγγραφέα σε κάθε φτωχικό που μπαίνει, αξιοπρέπεια και φιλότιμο, ούζο και ξεφλουδισμένα φραγκόσυκα ή λούπινα -τα μόνα που μπορούσαν να προσφέρουν από καρδιάς οι φτωχοί μανιάτες το 52, στον μουσαφίρη.

Το σεργιάνι του συγγραφέα σε αυτόν τον ηρωικό και αλλόκοτο τόπο, τελειώνει στο Γύθειο, απέναντι από το Μαραθονήσι, που ανακαλύπτει έκπληκτος ότι πρόκειται για την αρχαία Κρανάη, το νησάκι, που κατά το μύθο, πέρασαν την πρώτη ερωτική τους νύχτα ο Πάρις και η Ελένη, μετά το φευγιό τους από την Σπάρτη, ή όπως γράφει ο συγγραφέας « εδώ και χιλιάδες χρόνια πριν, εκείνος ο σπουδαίος κι εμπρηστικός μήνας του μέλιτος, άρχισε ανάμεσα στους ψίθυρους και τα μάραθα».

[πηγή: http://www.omorfimani.gr/]