5.2.23

Λατομεία στη Μάνη: Πετρολόοι και πετροφάοι...


Παλαιότερα (προ του 1700) τα λατομεία φαίνεται να τα εκμεταλλευόντουσαν από κοινού οι διάφορες οικογένειες αργότερα όμως οι Νυκλιάνοι και οι Μεγαλογεννήτες διεκδίκησαν δυναμικά το δικαίωμα εξόρυξης και είχαν οριοθετήσει «τα πετροκοπεία» (λατόμες) της κάθεγενιάς χαράζοντας σταυρούς και άλλα χαρακτηριστικά σύμβολα (στέμμα κ.τ..λ.) . Παραβίαση αυτού του όρου ήταν λόγος κήρυξης πολέμου και έναρξης βεντέτας.

Η εξόρυξη γινότανε με πρωτόγονες τεχνικές λόγω απουσίας μέσων παραγωγής, μεταφοράς και εξειδικευμένων ατόμων. Αυτός που επέλεγε (έκανε πετρολόϊσμα) και εξόρυσε τις πέτρες λεγότανε πετρολόος. Αυτός που τις κατεργαζότανε, πετροπελεκητής και πετροφάος.

Ήταν αυτοί που τα χαλίκια και οι βράχοι του τόπου, τους είχαν διδάξει την τέχνη της φύσης να δουλεύει την πέτρα. Για να κοπούν οι όγκοι των μαρμάρων (τάκοι) ακολούθησαν την εξής τακτική. Πριν μεταφερθούν στα «κλειστά» ή «ανοιχτά» εργαστήρια οι τάκοι λαξεύονται με πελεκανιές και μετά ισιώνονται πρώτα με τα χοντρά και μετά με τα ψιλά δόντια της χτενιάς (τύπος σφυριού με πεπλατυσμένα δόντια).


Αν οι τάκοι ήταν από πυρόλιθο τότε τους έτριβαν με πουριά. Μετά την πρώτη επεξεργασία οι τάκοι βάρους μέχρι 300 κιλών μεταφέρονταν από τουςπιο δυνατούς με «στήθιασμα» δηλ. μέχρι το ύψος του στήθους. Αρκετοί ήταν οι εξασκημένοι «στο αναχέρεισμα» των πετρωμάτων. Αρκετοί απ' αυτούς τις σήκωναν και στις πλάτες. Έτσι ανασήκωναν λίγο την ογκώδη πέτρα, έβαζαν από κάτω της «το κατρανακύλι» και αυτό λόγω της κυλινδρικής γεωμετρικής του φόρμας μετακινούσε την πέτρα.





Συχνά για τη μεταφορά των τάκων χρησιμοποιούσαν ζώα εργασίας (μουλάρια, γαϊδούρια), κατόπιν μεταφέρονταν και φορτώνονταν στα καΐκια και ύστερα με τη συνοδεία πετρολόων στον τόπο προορισμού τους. Για κοντινές αποστάσεις απ' το σημείο εξόρυξης (πετρολόϊσμα) μεταφέρονταν με «τα κατρανακύλια» μέχρι του σημείου πελεκανιάς όπου τα πετροπελεκούσαν με διαφόρων μεγεθών «σπύρια» με πίκους, Ήταν ή χτενιές, ζμίλα κ.α.



«Αρχές του αιώνα κάθε χοντροπελεκημένο και κουβαλημένο αγκουνάρι κόστιζε 4,5 δρχ.»

Στην λαογραφική μελέτη του Κυρ. Δ. Κάσση αναφέρεται και η τακτική που ακολουθούσαν οι πετρολόοι για να εξορύξουν πέτρες μεγάλου όγκου. Η τακτική αυτή επιβεβαιώνεται και από παρόμοια «περιγραφή της κυράς μου».

«Όγοιος ήθε να βγάλει μεγάλη πέτρα επάαινε σε Κρέμαση (=απόκρημνο μέρος που το πάνω μέρος του προεξέχει απο εκείνο που είναι ριζίμιο) και άνοιγε τρούπες ένα γύρω στη πέτρα που ήθε να βγάλει. Κάθε μέρα επάαινε κι έρριχνε αναβραστό νερό στι τρούπες μέχρι να ντήνε βράσει καλά. Απέει (μετά) την έκροε με βαϊρειά, την επιχερίζοτα με λοστούς και παραμίνες και την έρριχνε κάτου. Τα "αγκουνάϊρια" τα πελεκούσαν στον τόπο λατόμησης και τα κουβαλούσαν μετά. Αν ήταν πολύ μεγάλα τα κουβαλούσαν «κυλίστακα»(=κυλιστά), αν ήταν μέχρι 300 κιλά τα κουβαλούσαν στην πλάτη για να μη σπάσουν».

Στη λαϊκή τους ποίηση (μοιρολόγια) οι Μανιάτες εξυμνούν τους πετροπελεκητές, πετροφάους και άλλους μύστες της πέτρας και το χάρισμα τους είχε ταυτιστεί με την δύναμη και την ανδροπρέπεια.

Θεοδωρακάκου-Βαρελίδου, Π. (1999). «Λιθανάγλυφα κοσμικών και ταφικών μνημείων της Μάνης περιόδου 1780/1800-1930», Διδακτορική Διατριβή, Ε.Μ.Π., σ. 368.

1) Ε. Παπαγεωργάκη «Τα εις την Μαρμαρικήν Τέχνην χρήσιμα πετρώματα της Ελλάδος», Διατριβή επί υφηγεσία Αθήνα 1966 σ.236.

2) Κυριακούλη Πέτρου Θεοδωρακάκου. «Γενική Γεωλογία», Αθήνα 1970 σ.222.

3) Ιω. Ε. Παπαγεωργάκη, ο.π. σ. 235.

4) Ιω. Ε. Παπαγεωργάκη σ. 237 και Κυρ. Π. Θεοδωρακάκου ο.π. σ.223.

5) Γεωργίου Π. Βαγιακάκου., «Ανάπτυξη του Ν. Λακωνίας». Ανάτυπον εκ των «Λακωνικών Σπουδών» τομ. ΙΑ' (1992) σ.481-522. Θησαύρισμα Αριστείου Πνευματικού εις τον Δίκαιον Β. Βαγιακάκον Αθήνα 1992 σ. 497

6) Κυριάκος Δ. Κάσσης., «Λαογραφία της Μέσα Μάνης» Α' υλική ζωή Αθήνα 1980 σ. 119 και Παν. Στ. Κατσαφάδος., «Τα κάστρα της Μάνης» Αθήνα 1992 σ.34, 208.

7) Γ. Α. Μαραβελέα., «Πραστείο»- Μια αγνοημένη Μικρογραφία του Μυστρά. Αθήνα 1981.

8) Δημ. Δημητράκου-Μεσίσλη, «Οι Νυκλιάνοι», Αρχαίος εκδ. Οίκος Δ. ΔημητράκουΑ.Ε. σ.277.

9) Κυριάκος Δ. Κάσσης, ο.π. σ. 217.

0 comments:

Δημοσίευση σχολίου

Προσβλέπω σε έναν ευπρεπή διάλογο χωρίς κακόβουλα και υβριστικά σχόλια που προσβάλλουν την αισθητική μας αλλά κι εκείνη της ελληνικής γλώσσας. Εντούτοις, όλα τα σχόλια δημοσιεύονται!