Δικαίος Βαγιακάκος: ο λόγιος Μανιάτης

"Έφυγε" σε ηλικία 99 ετών ο τελευταίος μεγάλος μελετητής της Μάνης της προπολεμικής γενιάς Δικαίος Βαγιακάκος.Ένας φιλόλογος, που γεννήθηκε το 1917 στο χωριό Κοίτα Λακωνίας και που ανάλωσε όλη την ζωή του στην συλλογή στοιχείων, στην μελέτη και δημοσίευση επί μέρους θεμάτων για τη Μάνη και τους Μανιάτες της διασποράς (Ιδιαίτερα τους Μανιάτες της Κορσικής). Ένας άνθρωπος πού ήταν μνημείο της φιλολογικής πορείας της Μάνης από τον μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα, όχι μόνο σαν μελετητής, αλλά και σαν μοναδική επιβίωση του παλαιού γνήσιου λόγιου Μανιάτη, με τις διαλεκτικά αδιάλλακτες συντηρητικές αρχές του, με το άτεγκτο ήθος του, με την χαλκέντερη ερευνητικότητά του, την καταπιεσμένη και απόκρυφη ευαισθησία του, το σκληρό χιούμορ του.

Ο Δικαίος Βαγιακάκος εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία πήρε το πτυχίο του το 1937. Το 1938-39 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο 9ο Σύνταγμα Καλαμάτας. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στην πρώτη γραμμή μέχρι την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλιο του 1941. Επί του πεδίου της μάχης τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό Γ΄ Τάξεως. Στη συνέχεια υπηρέτησε σε ιδιωτικά σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης. Παράλληλα δραστηριοποιήθηκε στον Συνεταιρισμό Αδιορίστων Καθηγητών, ως πρόεδρος του οποίου διοργάνωσε συσσίτια για άνεργους καθηγητές.

Η κλίση του Βαγιακάκου προς τη γλωσσολογία εκδηλώθηκε από τα μαθητικά του χρόνια, στο Γυμνάσιο Αρεόπολης και αποκρυσταλλώθηκε την περίοδο των πανεπιστημιακών σπουδών του. Στράφηκε στη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων και στη συλλογή γλωσσικού και λαογραφικού υλικού. Επίσης, στη μελέτη των ονομάτων και των τοπωνυμίων. Επιπλέον, ενδιαφέρθηκε για τη μελέτη της τοπικής ιστορίας της ιδιαίτερής του πατρίδας, της Μάνης.

Το 1944 εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα: "Συνίζησις και επένθεσις εν τω γλωσσικώ ιδιώματι της Μέσα Μάνης" και το επόμενο έτος διορίστηκε συντάκτης στο Ιστορικό Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών. Τη διετία 1951-53 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, στη Σορβόνη. Το 1955 έγινε διευθύνων του Λεξικού και από το 1967 ως το 1980 που συνταξιοδοτήθηκε υπηρέτησε ως Διευθυντής.

Κατά την 35ετή υπηρεσία του (1945-80) στο Κέντρο Συντάξεως του Λεξικού ο Βαγιακάκος πραγματοποίησε δεκάδες επιστημονικές αποστολές συλλογής γλωσσικού υλικού σε Λακωνία, Ήπειρο, Κέρκυρα, Κορσική και Κύπρο. Καρπός των αποστολών αυτών υπήρξαν 17 χειρόγραφα αποτελούμενα από χιλιάδες σελίδες, που υπάρχουν στο Κέντρο. Επίσης, συνέλεξε ιδιωτικώς άφθονο γλωσσικό και λαογραφικό υλικό από όλα τα χωριά της Μάνης.

Συμμετείχε στη σύνταξη τριών συντακτικών σειρών του Δ΄ τόμου (1953) και του πρώτου τεύχους του Ε΄ τόμου. Ως Διευθυντής οργάνωσε αποστολές σε περιοχές του ελληνικού χώρου που υπήρχαν ελλειπή στοιχεία και κυρίως συνέταξε πλήρες ερωτηματολόγιο συλλογής γλωσσικού υλικού, το οποίο να καλύπτει όλες τις εκδηλώσεις του βίου και αποτελεί ως σήμερα υποδειγματικό οδηγό για τους συλλογείς. Επίσης, κατάρτισε αναλυτικούς πίνακες των δελτίων του Κέντρου ανά περιοχή, προώθησε τη σύνταξη του Γλωσσικού Άτλαντος της Ελλάδος, οργάνωσε τη μικροφωτογράφηση των χειρογράφων του Κέντρου και προγραμμάτισε τη σύσταση Ονοματολογικού Αρχείου.

Το συγγραφικό έργο του Δικαίου Βαγιακάκου περιλαμβάνει πάνω από 500 δημοσιεύματα, τόσο σε αυτοτελή βιβλία όσο και σε δεκάδες επιστημονικά περιοδικά, λαϊκά περιοδικά, εφημερίδες κλπ. Από αυτά η πλειονότητα αφορά σε γλωσσικές μελέτες. Επίσης, στα έργα του περιλαμβάνονται δημοσιεύματα λαογραφικά, ιστορικά, βιογραφίες, βιβλιοκρισίες, άρθρα, ομιλίες κλπ.Στον εκδοτικό τομέα συνέχισε τη έκδοση των τόμων του Λεξικού και του Λεξικογραφικού Δελτίου. Επίσης, προχώρησε στην επανέκδοση πολλών έργων του μεγάλου γλωσσολόγου Γ. Χατζιδάκι.