Ο αθέατος κόσμος των Νεγαβάτς (Negawatts, NW)

[Δρ. Πέτρου Τζεφέρη] [by Dr Peter G. Tzeferis]

Ενημερωτικό Δελτιο ΤΕΕ, Τεύχος 2497


Μπορεί να σπαταλώ πολύ χρόνο κυνηγώντας την Ειρήνη και το Γιώργο να σβήνουν τα φώτα, να μην ανοιγοκλείνουν διαρκώς το ψυγείο και να μειώνουν τη ροή στις βρύσες, αλλά ελπίζω ότι θα τα καταφέρω να τα πείσω πριν μεγαλώσουν αρκετά και το συνειδητοποιήσουν από μόνα τους, όταν χρειαστεί να πληρώσουν τον λογαριασμό…

Διότι σήμερα δεν είναι μόνο ο λογαριασμός που μετράει. Τα παιδιά όπως και όλοι μας γίνονται μάρτυρες της ανεπάρκειας των αγαθών και ειδικότερα των φυσικών πόρων και της ενέργειας.

Σήμερα κάθε πολίτης, που σέβεται τον εαυτό του και τους γύρω του πρέπει να μπορεί να παράγει τουλάχιστον ένα Νεγαβάτ (Negawatt). Είτε ρυθμίζοντας και συντηρώντας σωστά το κλιματιστικό, είτε αντικαθιστώντας τους λαμπτήρες πυρακτώσεως, είτε κλείνοντας και το stand-by, γενικότερα με τη συνετή επιλογή και χρήση των ενεργοβόρων συσκευών… Στις μέρες μας, που η κοινωνία της αφθονίας έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, είναι τουλάχιστον αντιορθολογικό να συζητάμε για αύξηση των παραγόμενων Megawatts (MW) από ΑΠΕ, άνθρακα, πυρηνική ενέργεια ή όποιο άλλον τρόπο, χωρίς να έχουμε καταφέρει να εξοικονομήσουμε ούτε ένα Negawatt…

Tί είναι τα Νεγαβάτς (Negawatts, Νw); Είναι όρος που καθιερώθηκε, πριν μερικά χρόνια από τον αμερικανό Amory Lovins, σε αντιστοιχία με τον όρο Μεγαβάτ (MW), και ο οποίος χρησιμοποιείται για την μέτρηση της ισχύος που είναι δυνατόν να εξοικονομηθεί με διάφορους τρόπους : από την κατανάλωση, τη μείωση των απωλειών του συστήματος μεταφοράς, τη βελτίωση του βαθμού απόδοσης των σταθμών παραγωγής κλπ.

Η ίδια η ενέργεια είναι αθέατη, ίσως άλλωστε αυτός να είναι ένας βασικός λόγος για την ασύστολη σπατάλη της. Τα Νέγαβατ ακόμη περισσότερο δεν είναι μόνο αθέατα, αλλά επιπλέον δεν υπάρχουν αυτόνομα και αυθύπαρκτα. Για να υπάρξουν πρέπει να υπάρξουν τα Μέγαβατ και να φροντίσουμε κάποια από αυτά να εξοικονομηθούν…

Στην ΕΕ, το 20-30% της σημερινής ενεργειακής κατανάλωσης μπορεί να εξοικονομηθεί χωρίς να υπάρξουν οικονομικές απώλειες, ποσοστό που ισοδυναμεί με την ενέργεια που καταναλώνουν συνολικά έξι κράτη μέλη: Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Ελλάδα και Κάτω Χώρες. Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση (2007-2012) το οποίο έχει υιοθετηθεί ήδη από την Φινλανδική προεδρία, έχει στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20% έως το 2020 με πολλαπλές προσδοκόμενες επιδράσεις στις κλιματικές αλλαγές, την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και στην απασχόληση.

Παράλληλα, βάσει της Οδηγίας 2006/32/ΕΚ, έχουν ήδη εκπονηθεί από τα κράτη-μέλη (Κ-Μ) της ΕΕ, τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση (ΕΣΔΕΑ), προς επίτευξη του ενδεικτικού στόχου εξοικονόμησης ενέργειας, δηλ. 9% σε περίοδο εννέα ετών από την έναρξη εφαρμογής της οδηγίας. Ο ενδεικτικός (όχι δεσμευτικός) στόχος του 1% ετησίως επί εννέα έτη είναι κατά πολύ κατώτερος των ως άνω αναγνωρισμένων δυνατοτήτων περιορισμού της κατανάλωσης, ειδικά για ορισμένα Κ-Μ, όπως η Δανία, που εφαρμόζουν υποδειγματικές πολιτικές εξοικονόμησης με δεσμευτικούς στόχους (για τη Δανία 1,7% ετησίως). Υπάρχουν όμως άλλα Κ-Μ που πρέπει να ξεκινήσουν σχεδόν από το μηδέν.

Η οδηγία στοχεύει επίσης στη δημιουργία μιας πραγματικής αγοράς για ενεργειακές υπηρεσίες, οι οποίες θα παρέχονται από διανομείς και πωλητές ενέργειας, καθώς και από ανεξάρτητους παρόχους υπηρεσιών, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του ανταγωνισμού σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας και παραγωγής Νέγαβατς. Ειδικότερα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η εν λόγω αγορά μπορεί να αποφέρει σημαντικότατα κέρδη.
Δεν πρέπει, ωστόσο, να τρέφουμε ψευδαισθήσεις: όταν διεξάγεται συζήτηση για την ενεργειακή απόδοση, σχεδόν πάντα οι «εταίροι» δείχνουν διάθεση συναίνεσης που όμως, κατά τη γνώμη μου, είναι εικονική. Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο μεγάλες εταιρείες ενέργειας, παρασκηνιακά αντιτάχθηκαν στην οδηγία 2006/32/ΕΚ, είναι ότι πιθανότατα τις «τρομοκρατεί» η προοπτική μιας αγοράς στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ετσι, οι εν λόγω εταιρείες, με την αρωγή των υποστηρικτών τους στα κοινοβούλια και τις κυβερνήσεις, φρόντισαν να μην είναι δεσμευτικός κανένας από τους στόχους.

Δυστυχώς η εμπειρία έχει δείξει ότι οι μη δεσμευτικοί στόχοι σπανίως επιτυγχάνονται και ουδέποτε στην ώρα τους. Η προοπτική μιας αγοράς εξοικονόμησης ενέργειας όπου τα Νέγαβατς τιμολογούνται (όπως τα δικαιώματα των ρύπων) και όταν δεν επιτυγχάνονται οι Εθνικοί δεσμευτικοί στόχοι, θα πρέπει να αγοράζονται τα αντίστοιχα δικαιώματα σε Νέγαβατς, νομίζω θα υποχρέωναν εταιρείες και Κ-Μ να προσαρμοστούν στην νέα προοπτική και όχι να προσπαθούν να την αποφύγουν.

Το Συμβούλιο του Ομοσπονδιακού Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Ζυρίχης προτείνει ένα ακόμη πιο φιλόδοξο πρόγραμμα από εκείνο της ΕΕ, που αποσκοπεί σε αυτό που αποκαλούμε «κοινωνία των 2 κιλοβάτ» δηλ. ετήσια χρήση πρωτογενούς ισχύος 2 Kw κατά κεφαλή. Ετσι θα μπορούσαμε ένα μειώσουμε την κατά κεφαλή χρησιμοποιούμενη ενέργεια και τις εκπομπές του CO2, κατά τα 2/3 (!!). Οι Ελβετοί επιστήμονες που αξιολογούν αυτό το πρόγραμμα, θεωρούν βάσιμο ότι ο στόχος της «κοινωνίας των 2 Kw» είναι πραγματοποιήσιμος για την ΕΕ κατά το δεύτερο ήμισυ του αιώνα…

Στη χώρα μας, ο εθνικός ενεργειακός σχεδιασμός ως το 2020 προβλέπει ότι θα χρειαζόμαστε τότε 81 TWh δηλ. 18500 MW ισχύος ηλεκτροπαραγωγής, ενώ σήμερα παράγουμε περίπου 11500 MW χωρίς να υπολογίζονται τα αιολικά πάρκα. Χρειαζόμαστε συνεπώς νέες επενδύσεις και φυσικά περισσότερους ενεργειακούς πόρους. Η μήπως χρειαζόμαστε κυρίως εξοικονόμηση ενέργειας;

Σύμφωνα με το πρώτο Εθνικό ΣΔΕΑ, που εκπονήθηκε από το ΚΑΠΕ, στα πλαίσια της ως άνω οδηγίας 2006/32/ΕΚ, και υποβλήθηκε εντός του 2008 στην ΕΕ, είναι δυνατόν από την υλοποίησή του να εξοικονομηθούν 16,41 TWh τουλάχιστον έως το 2016. Ετσι, η Ελλάδα μπορεί να εκπληρώνει το στόχο (της οδηγίας) δηλ. το συνολικό 9%, μειώνοντας ταυτόχρονα την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας και ενισχύοντας την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και την δημιουργία θέσεων εργασίας. Ο τομέας των μεταφορών εκτιμάται (σύμφωνα με το υπολογιστικό μοντέλο MARKAL που ακολουθήθηκε) ότι θα έχει τα μεγαλύτερα περιθώρια εξοικονόμησης ως 36% ενώ έπονται ο τριτογενής και ο οικιακός τομέας με ποσοστά συμμετοχής σε εξοικονόμηση 30% και 29% αντίστοιχα.

Η αλήθεια είναι ότι στη χώρα μας, την τελευταία δεκαετία, παρά την σημαντική βελτίωση που έχει επιτευχθεί στην ενεργειακή αποδοτικότητα των συσκευών, του εξοπλισμού θέρμανσης-ψύξης και του φωτισμού, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στον οικιακό και τριτογενή τομέα συνεχίζει να αυξάνεται ακάθεκτα κατά 2-3% ετησίως, σταθερά πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οι λόγοι σχετίζονται με την απαίτηση για άνεση, για κλιματισμό, για Η-Υ, οπτικοακουστικό εξοπλισμό, μηχανές γραφείου κλπ., καθώς και η πανταχού παρούσα έλλειψη γνώσης, πληροφόρησης και ενεργειακής συνείδησης.

Μόνο στα κτίρια καταναλίσκεται το 35% των συνολικών ενεργειακών πόρων. Ας ελπίσουμε ότι μετά την ενσωμάτωση της οδηγίας 2002/91/ΕΚ (με τον Ν. 3661/2008) και την αναμενόμενη υλοποίηση του θεσμού της ενεργειακής επιθεώρησης και πιστοποίησης και -παρά τις δυσκολίες εφαρμογής κυρίως στα υφιστάμενα κτίρια- το μέτρο θα αποδώσει. Υπολογίζεται ότι με τις, προβλεπόμενες από το νομοσχέδιο, τακτικές επιθεωρήσεις των λεβήτων κεντρικής θέρμανσης μπορούμε να εξοικονομήσουμε πάνω από 20% ενέργεια για τα υφιστάμενα κτίρια και πάνω από το 50% για τα νεοαναγειρόμενα μέσω και της χρήσης νέων υλικών και τεχνολογιών βιοκλιματικής (ΕCO Building).

Όμως, «όχι αυταπάτες προπαντός ….» Ο Ελληνας για να εξοικονομήσει ενέργεια χρειάζεται και κίνητρο, κυρίως οικονομικό: έξυπνη ενέργεια είναι η ενέργεια που του αποδίδει (κυρίως) στο πορτοφόλι, όπως αποδείχτηκε περίτρανα από το φρενήρη ενθουσιασμό που μας κατέλαβε αίφνης λόγω της προοπτικής παραγωγής (και πώλησης) ενέργειας από οικιακά Φ/Β συστήματα, μετά το Ν.3468/2006 (Σιούφα). Αν τώρα η «έξυπνη ενέργεια» συμβάλει, εκτός του οικογενειακού προϋπολογισμού, και στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, ας είναι καλοδεχούμενη… Όμως, primum vivere. Ούτε θα αγοράσει πάση θυσία προϊόντα υψηλής ενεργειακής απόδοσης με σήμανση (Α++, Α+, Α, Β), όταν αυτά είναι ακριβά και δυσπρόσιτα. Και με το δίκιο του… Το περιβάλλον δεν χρειάζεται μεγαλόπνοες πολιτικές (μόνο) αλλά και μεγαλόπνοες πρακτικές.. χρειάζεται κυρίως αυτές..

Επίσης ο Ελληνας χρειάζεται εκτός του κινήτρου, την δέσμευση, την ανάγκη, τον υποχρεωτικό στόχο. Ανάγκη, τί μυτερή βελόνα! είχε γράψει ο Σαίξπηρ… Απαιτούνται συνεπώς δεσμευτικές παρεμβάσεις από μέρους της πολιτείας, καθώς και χρήση νέων τεχνολογιών όπως άλλωστε προβλέπει το πρόσφατο ΕΣΔΕΑ.

Και φυσικά χρειάζεται η σφυρηλάτηση της πολυθρύλητης ενεργειακής συνείδησης, η οποία είναι δυστυχώς ακόμη ισχνή και αθέατη στα μάτια του Ελληνα, όπως και τα Νέγαβατς. Όχι μόνο με τηλεοπτικά σποτ, αλλά με την εισαγωγή της στην εκπαιδευτική διαδικασία. Διαφορετικά, όλα μπορεί να χαθούν.

Εμπρός λοιπόν για την μακράν πιο αποδοτική, περιβαλλοντικά ασφαλή και βιώσιμη μορφή ενέργειας. Την ενέργεια που δεν παράγεται, απλά εξοικονομείται. Που κοστίζει (όχι πάντα) φτηνά και αποδίδει πολλαπλάσια και ποικιλότροπα. Που απαιτεί όμως να αλλάξουμε σταδιακά παγιωμένες καταναλωτικές συνήθειες και τον τρόπο ζωής μας.
Επιτρέψτε μου, τώρα να σας αφήσω, για να κλείσω τα φώτα ή καμιά ανοιχτή συσκευή στα δωμάτια. Θέλει επιμονή και διάρκεια.. η παραγωγή των Νέγαβατς!