Πόσο "gorilla safe" είναι το κινητό μας;

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Dr.Tzeferis Peter]
Μια χώρα στην Αφρική κι ένας πόλεμος, συνηθισμένα πράγματα. Ένας πόλεμος στην κεντρική Αφρική που μαίνονταν επί 8 χρόνια και κόστισε 5 εκατομμύρια ζωές. Μια χώρα, το Κονγκό, μεγάλη σαν τη Δυτική Ευρώπη και πλούσια, πολύ πλούσια, σε ορυκτά και μεταλλεύματα πολύτιμα για την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών. Οι αφορμές του πολέμου πολλές. Αλλά η αιτία ουσιαστικά μία: ο έλεγχος των μεταλλευμάτων, των πολύτιμων λίθων, των διαμαντιών, του χρυσού, του κασσίτερου και του coltan. Μια αιτία βαθιά ριζωμένη όμως στον κόσμο μας, στο δυτικό κόσμο, στην ψηφιακή νέα εποχή: στο τηλεκοντρόλ της τηλεόρασης, στο κινητό τηλέφωνο, στο φορητό υπολογιστή, στο κολιέ πολύτιμων λίθων, οπουδήποτε τοποθετούνται τα υλικά που εξορύσσονται εκεί.

Ένας φίλος από το Κονγκό, ο Κalontzi Duba (eddy), συμμαθητής κάποτε στο Πολυτεχνείο, είναι κατηγορηματικός: «στην πραγματικότητα, η δίψα για τους πόρους του Κονγκό ήταν η αιτία για την εισβολή της Ρουάντα. Το σχέδιο ήταν η κατάληψη των ορυχείων και η αναδιανομή του φυσικού πλούτου. Αλλωστε ο στρατός της Ρουάντα δεν κατευθύνθηκε στις περιοχές όπου είχαν τις βάσεις τους οι αυτουργοί της γενοκτονίας, αλλά φρόντισε να καταλάβει τα ορυχεία και να εξαναγκάσει τον πληθυσμό να σκάβει, αυτή τη φορά για λογαριασμό της». Ο Εddy δικαιώθηκε και πάλι. Και η ληστρική εισβολή ήταν τόσο επικερδής: η παγκόσμια ζήτηση για το κόλταν αυξήθηκε λόγω της επιτυχίας του PlayStation. Η επείγουσα ζήτηση για μεγάλες ποσότητες του μετάλλου διεθνώς, ανέβασε τις τιμές, κάτι που εντατικοποίησε και τον πόλεμο…

Ηταν ο ίδιος o eddy που είχε πει κάποτε, όταν μαθητές καθόμασταν στα ίδια θρανία στο αμφιθέατρο του Γκίνη: «εκεί στη χώρα μου δεν έχει σημασία ποιος κυβερνάει, ο Λουμούμπα, ο Μομπούτου, ο Καμπίλα ή ο βέλγος βασιλιάς Λεοπόλδος ο 3ος. Και η ζωή στοιχίζει λιγότερο από μια ουγκιά χρυσό…»

Τα θύματα όμως δεν ήταν μόνο οι ανθρώπινες ζωές. Στην περιοχή της εξόρυξης του κολταν περιλαμβάνεται το εθνικό πάρκο Kahuzi Biega που αποτελεί την πατρίδα του υπό εξαφάνιση γορίλλα της κεντρικής Αφρικής. Το πάρκο περιορίστηκε στα μισά εκτάρια από την εκτεταμένη επιφανειακή εξόρυξη, η τροφή για τα σπάνια άγρια ζώα περιορίστηκε επίσης και σαν να μην έφτανε αυτό, η πείνα λόγω αύξησης του τοπικού πληθυσμού, οδήγησε στην εξόντωση των ζώων ώστε να χρησιμοποιηθούν ως τροφή των πεινασμένων μεταλλωρύχων... Την τεράστια οικολογική καταστροφή στα οικοσυστήματα των περιοχών ακολούθησε η βία, η απληστία, η ανθρώπινη εκμετάλλευση, ο πόλεμος..

Πάνω από 90 στους 100 στην Ελλάδα δεν γνωρίζουν τι είναι το κόλταν. Ούτε καν οι σχετικοί επιστήμονες. Όμως σχεδόν το 100% το έχουν ..χρησιμοποιήσει. Το coltan (colombo, tantalite) είναι ταντάλιο με προσμίξεις νιοβίου. Χρησιμοποιείται, μετά από επεξεργασία, στην κατασκευή μικροσκοπικών ηλεκτρονικών καλωδίων και θεωρείται απαραίτητο υλικό για την κατασκευή πυκνωτών (capacitors) δηλ. μεταλλικών ελασμάτων που ελέγχουν την ένταση του ρεύματος και αποθηκεύουν ενέργεια. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικό, τόσο στις υψηλές, όσο και στις χαμηλές θερμοκρασίες. Υπάρχει στα κινητά μας τηλέφωνα, τον φορητό υπολογιστή, το περίφημο PlayStation, τα DVD player και το 80% των παγκόσμιων αποθεμάτων του βρίσκονται στο υπέδαφος του Κονγκό.

Το κόλταν εξορύσσεται με τα χέρια, όπως κάποτε εξορυσσόταν ο χρυσός από τους goldrushers στην Καλιφόρνια του 19ου αιώνα. Η τιμή του αυξήθηκε ραγδαία μετά την εξάπλωση του PlayStation, οπότε έφτασε τα 600 δολ. το κιλό, για να ισορροπήσει αργότερα (μέχρι σήμερα) στα 100 περίπου δολ. το κιλό. Οι μεταλλωρύχοι κερδίζουν περίπου 200 δολ. Το μήνα. Όμως αυτά είναι πολλά αν τα συγκρίνει κανείς με τα 10 το πολύ δολ. που κερδίζει ένας απλός κονγκολέζος εργάτης ο οποίος απασχολείται σε άλλες δραστηριότητες. Αυτός είναι ο αληθινός κόσμος… του κόλταν, του black gold rush όπως λέγεται…

Και ο δικός μας; Ο κόσμος μας, ο δυτικός πολιτισμένος κόσμος, δεν επηρεάζεται τελευταία από μεταλλευτικές εξάρσεις και gold rushes. Το περίφημο gold rush του 19ου αιώνα, έχει καταχωνιαστεί σε κάποιες ασπρόμαυρες σελίδες της αμερικάνικης και παγκόσμιας ιστορίας, λαμπρές αλλά και μελανές συνάμα..
Ετσι οι καταναλωτές στον ψηφιακό κόσμο μας, εξεπλάγησαν όταν έμαθαν ότι το αγαπημένο μας κινητό, καταστρέφει τα δάση και τα πλούσια οικοσυστήματα της Αφρικής. Εξαιτίας του κόλταν…και γενικότερα της κακής διαχείρισης του ορυκτού πλούτου. Ετσι είναι αν έτσι νομίζετε..

Tο αποτέλεσμα πάντως είναι το ίδιο: τα παιδιά του Κονγκό στέλνονταν με το ζόρι στα ορυχεία, έτσι ώστε τα παιδιά στην Ευρώπη και την Αμερική να μπορούν να σκοτώνουν φανταστικούς εξωγήινους από τα δωμάτια τους. Αυτός είναι ο αληθινός κόσμος… όχι του κόλταν, αλλά ο δικός μας.

Πόσο "gorilla safe" είναι το κινητό που κουβαλάμε μαζί μας καθημερινά και πόσο ευτυχισμένος μπορεί να είναι ένας πατέρας που δωρίζει play station στη γιορτή του παιδιού του; Αλήθεια, είναι εξαιρετικό συναίσθημα να μπορείς να αγοράζεις και να προσφέρεις την ευτυχία στα παιδιά… Aλήθεια φίλοι μου τώρα που μάθαμε για το κινητό μας, είμαστε έτοιμοι να το απενεργοποιήσουμε από αύριο; Μαζί με το τηλεκοντρολ, το PlayStation και τον φορητό υπολογιστή;Μήπως θα προτιμήσουμε να πούμε «ας πάψουν οι κακές μεταλλευτικές εταιρείες να το εξορύσσουν, οπότε κι εμείς θα πάψουμε να το καταναλώνουμε;»

Ας είναι, μπορεί ο κόσμος να είναι «απλός» κατά τον Σεφέρη, αλλά όχι απλοϊκός. Κι ακόμη είναι πολύπλοκος, όταν αρχίσει κανείς να σκέφτεται, να βγαίνει έξω από τον μικρόκοσμό του και να κάνει συσχετισμούς. Να βλέπει και τις δύο μεριές του «νομίσματος», της ανάπτυξης και της τεχνολογίας. Κι αν μάλιστα έχει και ιστορική μνήμη, τότε τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα για την ψυχική του υγεία..

Δυστυχώς το Κονγκό (και το κολταν) αποτελεί μια περίπτωση, μια κορυφή..
Πριν το Κογκό ήταν η πλούσια σε διαμάντια Σιέρρα Λεόνε, και πιο πριν η Ρουάντα, που είναι «η πέτρα του σκανδάλου» και στον συγκεκριμένο πόλεμο στο Κονγκό.
Και ο κατάλογος είναι μακρύς… Αφγανιστάν, Αγκόλα, Ινδονησία, Μπούρμα, Κολομβία, Αρκτική..Σμαράγδια, διαμάντια, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ρουμπίνια, χρυσός, κοβάλτιο, πολύτιμοι λίθοι..Τα παραπροϊόντων των πολέμων..Και στο βάθος υπάρχει μόνο μια λέξη Υποκρισία..

[Coltan: the Black Gold Rush
The great California gold rush of 1849 is a cherished episode of American history today. Mineral rushes no longer disrupt the United States; indeed, America is no longer a great mining nation. So it surprised consumers to learn that their beloved cell phones were a factor in destroying the rich jungles of central Africa. The culprit was "coltan," an industry slang term for tantalite.
80% of the world's known coltan supply is in the Democratic Republic of the Congo, where Coltan is mined by hand by groups of men digging basins in streams by scrapping off the surface mud. The tech boom caused the price of Coltan to rocket to as high as US$600 per kilogram at one point, compared to a previous value of US$65 per kilogram, although it has settled down to around US$100 per kilogram at the moment. A Coltan miner can earn as much as US$200 per month, compared to a typical salary of US$10 per month for the average Congolese worker.
Everyone in the western digital world has to have a PlayStation. This fact is accepted by parents who lovingly rub the head of the child indulgently — it’s a powerful feeling to know that you can buy happiness.
Judging by the enthusiasm of consumers/gross feeders of high tech and all things useless and useful, we seem to believe that technology is so divine it is delivered to us by God himself, free of charge, free of cause and, of course, free of consequences. But as with everything in life, even technology must come full circle. Digital technology, as everything is life, has its dark side…]