Ο Γερομεταλλωρύχος της Σερίφου...

Το 1880 την εκμετάλλευση των σημαντικών σιδηρομεταλλευμάτων του νησιού  ανέλαβε η εταιρεία «Σέριφος–Σπηλιαζέζα» η οποία είχε αποκτήσει τα μεταλλευτικά δικαιώματα από το κράτος και  εκχώρησε την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων εργολαβικά στον Γερμανό Αιμίλιο Γρώμαν (Ε. Grohmann). Στο Μεγάλο Λιβάδι σώζεται ακόμη-έτοιμο όμως να ...καταρρεύσει- το νεοκλασικό κτήριο που ήταν η έδρα της μεταλλευτικής εταιρίας (φωτο) . Η ανάπτυξη των μεταλλείων έφερε άνθηση στη Σέριφο και ο πληθυσμός διπλασιάστηκε τα επόμενα 30 χρόνια (δηλ. μέχρι το 1910 περίπου) καθώς εισέρρευσαν εργάτες-μεταλλωρύχοι από γειτονικά κυκλαδίτικα νησιά.

Η εκμετάλλευση όμως είχε ληστρικό χαρακτήρα, οι συνθήκες εργασίας στα μεταλλεία ήταν κακές και τα εργατικά ατυχήματα πολύ συχνά. Τον Αύγουστο του 1916 , κι εν μέσω οικονομικής κρίσης, οι μεταλλωρύχοι στο Μ.Λιβάδι κήρυξαν απεργία ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και καλύτερους μισθούς. Οργανωτής της απεργίας ήταν ο Κώστας Σπέρας, ο οποίος είχε οργανώσει και άλλες απεργίες σε διάφορα  μέρη της Ελλάδας. Οι μεταλλωρύχοι κατέλαβαν το λιμάνι και δεν επέτρεπαν στα πλοία της εργοδότριας εταιρίας επί 20 ημέρες να φορτώσουν μετάλλευμα. Στις 21 Αυγούστου 1916 επενέβη η χωροφυλακή και άνοιξε πυρ κατά των απεργών με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τέσσερις από αυτούς. Οι μεταλλωρύχοι επιτέθηκαν με πέτρες και ξύλα στους χωροφύλακες σκοτώνοντας επίσης τέσσερις. Σήμερα στο Μεγάλο Λιβάδι υπάρχει μνημείο το οποίο ανηγέρθη το 1984 προς τιμήν των νεκρών απεργών (φωτο)  καθώς και ένα μικρό μουσείο μεταλλευτικής τέχνης, που δυστυχώς το βλέπουν μόνο όσοι είναι ...τυχεροί και το βρίσκουν ανοικτό!.

Τα μεταλλεία συνέχισαν να λειτουργούν με διακοπές μέχρι το 1934, οπότε, λόγω της εκ νέου ανάκαμψης στις παγκόσμιες αγορές των ορυκτών πρώτων υλών, άρχισε και πάλι η εντατική εκμετάλλευση με εργολάβο τον γιο του Γρώμαν, Γεώργιο. Τα μεταλλεία παρέμειναν ενεργά και κατά την διάρκεια της Κατοχής με κύριο προορισμό της μεταλλευτικής παραγωγής την Γερμανία, ενώ με το πέρας της Κατοχής, ο  Γρώμαν εγκαταλείπει την Ελλάδα θεωρούμενος ως δωσίλογος.

Τελικά, τα μεταλλεία κλείνουν οριστικά το καλοκαίρι του 1963  συνεπεία της εξάντλησης των αποθεμάτων, του ανοίγματος των αγορών της Αφρικής, του υψηλού κόστους, της σχετικά μικρής κλίμακας εκμετάλλευσης και της κατάρρευσης των τιμών των σιδηρομεταλλευμάτων παγκοσμίως. Εντούτοις, σήμερα που υπάρχουν μέθοδοι εμπλουτισμού των φτωχότερων κοιτασμάτων ή των καταλοίπων της εκμετάλλευσης, είναι δυνατή -τουλάχιστον από επιστημονικοτεχνική άποψη- η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών, τόσο του μαγνητίτη όσο και των αιματίτη και λειμωνίτη που είναι πιο φτωχά σε σίδηρο και απαιτούν εμπλουτισμό.

Ο γερομεταλλωρύχος Πέτρος Λιβάνιος, όπως αυτοσυστήνεται, εξιστορεί με προσωπικές σημειώσεις την ιστορία των μεταλλωρύχων της Σερίφου και τις θυσίες τους που θεωρεί ότι πήγαν χαμένες. Kάπου στο τέλος των σημειώσεών του έχει το παρακάτω ποίημα, με τίτλο : 50 χρόνια εργασία στα έγκατα της γης.

Δεξί μου χέρι άρχισε 

περίλαβε την πέννα

και γράψε με παράπονο,

ολα τα περασμένα,

να γράψεις και της τύχης μας

ολην την ιστορία

για πως την επερνούσαμε 

μέσα στα μεταλλεία.

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Peter]

• Τα μεταλλεία της Σερίφου
• Η λήθη δεν ταιριάζει στην Μεταλλευτική!