Resource Wars και η Γεωπολιτική ως Ζόμπι: η νεο-γεωπολιτική
Η πλέον διάσημη νεκρολογία, μετά τη νεκρολογία για το «θάνατο του κράτους-έθνους» με την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης, είναι η νεκρολογία για το «θάνατο της γεωπολιτικής». Η νεκρολογία για το «θάνατο της γεωπολιτικής» είχε προκύψει τις τελευταίες δεκαετίες σχεδόν σε όλες τις μελέτες-κείμενα της διεθνούς πολιτικής. Ο Francis Fukuyama το 1992 είχε υπονοήσει το τέλος της γεωπολιτικής με εορταστικό τρόπο μάλιστα στο βιβλίο του «The End of History and the Last Man». Μαζί με το Fukuyama, και άλλοι είχαν υπονοήσει έμμεσα ή άμεσα το θάνατο της γεωπολιτικής με την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού. Κάποιοι υποστήριζαν μάλιστα πως αυτό είχε πραγματοποιηθεί πολύ πιο πριν: στα 1945 το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έφερε και το τέλος της γερμανικής Geopolitik η οποία συνδέοταν άμεσα με τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.
Το 2011 είχε γραφτεί ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον άρθρο από τον Ian Kline με τίτλο «Geopolitics in Germany-The Return of the Living Dead?». Το άρθρο είχε δημοσιευθεί στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Geopolitics». Ο Klinke υποστήριξε σε αυτό το άρθρο κάτι τελείως διαφορετικό: πως η γεωπολιτική δεν είχε πεθάνει ποτέ. Ο Klinke χρησιμοποίησε τον ευφάνταστο όρο της «γεωπολτικής-ζόμπι» για να καταδείξει πως ουσιαστικά η γεωπολιτική δεν είχε πεθάνει ποτέ, αλλά ούτε και αναγεννήθηκε ποτέ, καθώς ήταν απέθαντη! Η γεωπολιτική από το 1945 και εντεύθεν απλώς μετάλλασε διαρκώς τη μορφή της. Άλλοτε είχε πιο συγκρουσιακή μορφή (Westbindung), και άλλοτε είχε πιο συνεργατική μορφή (Ostpolitik). Εγώ θα πρόσθετα πως άλλοτε είχε και πιο ρεαλιστική μορφή (Realpolitik).
Κάποιοι παρατηρούν πως η γεωπολιτική ως όρος έχει αποκτήσει ευρύτερη αναφορά στο γερμανικό πολιτικό τοπίο, ίσως στο πλαίσιο μίας κοινής ευρωπαϊκής επιστροφής στην γεωπολιτική. Αυτό θα θεωρούνταν πράγματι ένα σημαντικό εύρημα καθώς ο όρος της γεωπολικιτής είχε παύσει προ πολλού να χρησιμοποιείται στο λεξιλόγιο των Ευρωπαίων πολιτικών: ο όρος Geopoltik θυμίζει το 3ο Ράϊχ και τη Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και γι’ αυτό τρομάζει.
Σε αυτό το σημείο να θυμίσω ορισμένα πραγματικά γεγονότα από το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Έχω στη βιβλιοθήκη μου τη δίτομη εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-LAROUSSE-PARIS MATCH με τίτλο: "Ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου" γραμμένη από τον Raymond Cartie. Πρόκειται για ένα σπουδαίο γραπτό ιστορικό κείμενο. Μία λεπτομερέστατη και ακριβέστατη έκδοση του 1965. Από μικρό παιδί την ξεκοκάλιζα. Η Ιστορία του Β' Παγκοσμίου ήταν άλλωστε η λατρεία μου.
Από τις 23 Ιουνίου 1941 ο Χίτλερ ζούσε απομονωμένος κάπου στην Ανατολική Πρωσσία, στην πόλη Ράστεμπουργκ. Το σπίτι στο οποίο έμενε ονομάζονταν "Το Άντρο του Λύκου".
Στις 4 Αυγούστου γίνεται μία σύσκεψη εκεί. Συμμετείχαν διάφοροι ανώτατοι αξιωματικοί, και ο Χίτλερ.
Σας παραμπέμπω στο κείμενο. Για βοήθεια των αναγνωστών έχω σημειώσει με έντονα πλάγια γράμματα τα λόγια του ίδιου του Χίτλερ: "...Ο Χίτλερ εξηγεί πως πρέπει να βάλουν για αντικειμενικό σκοπό τους πρώτα το Λένινγκραντ, γιατί η κατάληψή του θα απομακρύνει τους Ρώσους από τη Βαλτική, θα εξαλείψει κάθε απειλή εναντίον των εισαγωγών σουηδικού σιδηρομεταλλεύματος και θα αφαιρέσει από τον εχθρό το πολυτιμότερό οπλοστάσιό του. Έπειτα θα τεθεί το πρόβλημα: "Μόσχα ή Ουκρανία;".
"Η απόφασή μου", λέει ο Χίτλερ, "δεν έχει ακόμη ληφθεί , η Ουκρανία όμως μου φαίνεται καταρχήν πιο ενδεδειγμένη, λόγω των αγροτικών και βιομηχανικών της πόρων. Η κατάκτηση της Κριμαίας επιβάλλεται επίσης, γιατί αποτελεί ένα αεροπλανοφόρο επικίνδυνο για τα ρουμανικά πετρέλαια. Θα μείνει έπειτα καιρός, για να καταληφθεί η Μόσχα πριν από το χειμώνα" (...) Στην αρχή της Άνοιξης 1944 η Βέρμαχτ εξακολουθούσε να κατέχει σχεδόν ολόκληρη την Κριμαία. (...) Στις 9 Απριλίου ο υποστράτηγος Γιαίνεκε, διοικητής της 17ης γερμανικής στρατιάς ζήτησε την άδεια να κλειστεί στη Σεβαστούπολη "για να εμποδίσει την εκμηδένιση ολόκληρης της στρατιά.". (...) Την άλλη μέρα ο Γιαίνεκε επιμένει και πάλι στο αίτημά του και προτείνει ολοκληρωτική αποχώρηση από την Κριμαία. Ο Χίτλερ ούτε να ακούσει δεν θέλει, αντίθετα δίνει διαταγή να οργανωθεί το φρούριο της Σεβαστουπόλεως για απεριόριστη άμυνα. "Δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί ούτε ένα εκατοστό εδάφους ούτε ένας ικανός στρατιώτης δεν πρέπει να αποχωρήσει" (...) Ο Σραίνερ πετάει στο Μπερχτεσγκάντεν, και ξαναζητάει την αποχώρηση. Σ'αυτόν τον στρατηγό που υπακούει στην καρδιά του ο Χίτλερ καταδέχεται να αποκαλύψει τους πολιτικοστρατηγικούς λόγους που του υπαγορεύουν μια πολιτική που δεν έχει αρκετά εκτιμηθεί. Η εγκατάλειψη της Σεβαστουπόλεως, αυτήν την ώρα, θα είχε ως συνέπεια να προκαλέσει την είσοδο της Τουρκίας στον πόλεμο. Σε έξι ως οκώ βδομάδες η κατάσταση θα ανατραπεί. Οι Άγγλοι θα έχουν αποβιβασθεί στη Γαλλία, όπου οι γερμανικές δυνάμεις θα τους συντρίψουν. Τότε η Γερμανία θα στρέψει όλες της τις δυνάμεις εναντίον της Ρωσίας και η στάση της Τουρκίας θα της είναι πια εντελώς αδιάφορη. Ο Χίτλερ δεν ζητάει τίποτε περισσότερο να κρατήσει η Σεβαστούπολη έξι ως οκτώ βδομάδες (...) στις 9 Μαίου οι Ρώσοι απελευθερώνουν τη Σεβαστούπολη...."
Στο ίδιο κείμενο στα 1944 (ακριβώς πριν 70 χρόνια!) αναφέρεται: "...Έφτασε ο Ιούνιος. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στη Δύση, η πτώση της Ρώμης, η απόβαση στη Νορμανδία,έχουν στη Γερμανική στρατιά της ανατολής πολύ μικρή απήχηση (...) Ο πόλεμος εκεί προχωρεί αργά, αλλά τα γραφεία αντικατασκοπείας (ΣΣ: εννοεί του Χίτλερ) αρχίζουν να συγκεντρώνουν παράξενες ενδείξεις. (...) Ενδείξεις καθαρές και συγκλίνουσες. Η μεγάλη καλοκαιρινή ρωσική προσπάθεια δεν πρόκειται να γίνει στη ζώνη όπου η γερμανική διοίκηση έχει προετοιμασθεί να την αντιμετωπίσει. Η ρωσική επίθεση δεν θα έχει στόχους οικονομικής σημασίας, τα ρουμανικά πετρέλαια, τα βαλκανικά μέταλλα, που όλα αυτά έχουν υπνωτίσει το Χίτλερ!..."
Και το ερώτημα είναι: αυτά που ζούμε σήμερα στην Ουκρανία εν έτει 2014 είναι απλώς μία έκφανση γεωπολιτικής; Ο Χίτλερ το 1944 είχε αναφέρει τον όρο της «πολιτικοστρατηγικής». Ή μήπως είναι ένας συνδυασμός της γεωπολιτικής με έναν άλλο όρο; Ποιόν όρο; Αυτόν του Resource War; Μήπως έχουμε τη δημιουργία ενός νέου όρου; Της νεο-γεωπολιτικής; Και μία τελευταία λεπτομέρεια: η Γιάλτα βρίσκεται στην Κριμαία...
*[Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος, Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων]
Το 2011 είχε γραφτεί ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον άρθρο από τον Ian Kline με τίτλο «Geopolitics in Germany-The Return of the Living Dead?». Το άρθρο είχε δημοσιευθεί στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Geopolitics». Ο Klinke υποστήριξε σε αυτό το άρθρο κάτι τελείως διαφορετικό: πως η γεωπολιτική δεν είχε πεθάνει ποτέ. Ο Klinke χρησιμοποίησε τον ευφάνταστο όρο της «γεωπολτικής-ζόμπι» για να καταδείξει πως ουσιαστικά η γεωπολιτική δεν είχε πεθάνει ποτέ, αλλά ούτε και αναγεννήθηκε ποτέ, καθώς ήταν απέθαντη! Η γεωπολιτική από το 1945 και εντεύθεν απλώς μετάλλασε διαρκώς τη μορφή της. Άλλοτε είχε πιο συγκρουσιακή μορφή (Westbindung), και άλλοτε είχε πιο συνεργατική μορφή (Ostpolitik). Εγώ θα πρόσθετα πως άλλοτε είχε και πιο ρεαλιστική μορφή (Realpolitik).
Κάποιοι παρατηρούν πως η γεωπολιτική ως όρος έχει αποκτήσει ευρύτερη αναφορά στο γερμανικό πολιτικό τοπίο, ίσως στο πλαίσιο μίας κοινής ευρωπαϊκής επιστροφής στην γεωπολιτική. Αυτό θα θεωρούνταν πράγματι ένα σημαντικό εύρημα καθώς ο όρος της γεωπολικιτής είχε παύσει προ πολλού να χρησιμοποιείται στο λεξιλόγιο των Ευρωπαίων πολιτικών: ο όρος Geopoltik θυμίζει το 3ο Ράϊχ και τη Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, και γι’ αυτό τρομάζει.
Από τις 23 Ιουνίου 1941 ο Χίτλερ ζούσε απομονωμένος κάπου στην Ανατολική Πρωσσία, στην πόλη Ράστεμπουργκ. Το σπίτι στο οποίο έμενε ονομάζονταν "Το Άντρο του Λύκου".
Στις 4 Αυγούστου γίνεται μία σύσκεψη εκεί. Συμμετείχαν διάφοροι ανώτατοι αξιωματικοί, και ο Χίτλερ.
Σας παραμπέμπω στο κείμενο. Για βοήθεια των αναγνωστών έχω σημειώσει με έντονα πλάγια γράμματα τα λόγια του ίδιου του Χίτλερ: "...Ο Χίτλερ εξηγεί πως πρέπει να βάλουν για αντικειμενικό σκοπό τους πρώτα το Λένινγκραντ, γιατί η κατάληψή του θα απομακρύνει τους Ρώσους από τη Βαλτική, θα εξαλείψει κάθε απειλή εναντίον των εισαγωγών σουηδικού σιδηρομεταλλεύματος και θα αφαιρέσει από τον εχθρό το πολυτιμότερό οπλοστάσιό του. Έπειτα θα τεθεί το πρόβλημα: "Μόσχα ή Ουκρανία;".
"Η απόφασή μου", λέει ο Χίτλερ, "δεν έχει ακόμη ληφθεί , η Ουκρανία όμως μου φαίνεται καταρχήν πιο ενδεδειγμένη, λόγω των αγροτικών και βιομηχανικών της πόρων. Η κατάκτηση της Κριμαίας επιβάλλεται επίσης, γιατί αποτελεί ένα αεροπλανοφόρο επικίνδυνο για τα ρουμανικά πετρέλαια. Θα μείνει έπειτα καιρός, για να καταληφθεί η Μόσχα πριν από το χειμώνα" (...) Στην αρχή της Άνοιξης 1944 η Βέρμαχτ εξακολουθούσε να κατέχει σχεδόν ολόκληρη την Κριμαία. (...) Στις 9 Απριλίου ο υποστράτηγος Γιαίνεκε, διοικητής της 17ης γερμανικής στρατιάς ζήτησε την άδεια να κλειστεί στη Σεβαστούπολη "για να εμποδίσει την εκμηδένιση ολόκληρης της στρατιά.". (...) Την άλλη μέρα ο Γιαίνεκε επιμένει και πάλι στο αίτημά του και προτείνει ολοκληρωτική αποχώρηση από την Κριμαία. Ο Χίτλερ ούτε να ακούσει δεν θέλει, αντίθετα δίνει διαταγή να οργανωθεί το φρούριο της Σεβαστουπόλεως για απεριόριστη άμυνα. "Δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί ούτε ένα εκατοστό εδάφους ούτε ένας ικανός στρατιώτης δεν πρέπει να αποχωρήσει" (...) Ο Σραίνερ πετάει στο Μπερχτεσγκάντεν, και ξαναζητάει την αποχώρηση. Σ'αυτόν τον στρατηγό που υπακούει στην καρδιά του ο Χίτλερ καταδέχεται να αποκαλύψει τους πολιτικοστρατηγικούς λόγους που του υπαγορεύουν μια πολιτική που δεν έχει αρκετά εκτιμηθεί. Η εγκατάλειψη της Σεβαστουπόλεως, αυτήν την ώρα, θα είχε ως συνέπεια να προκαλέσει την είσοδο της Τουρκίας στον πόλεμο. Σε έξι ως οκώ βδομάδες η κατάσταση θα ανατραπεί. Οι Άγγλοι θα έχουν αποβιβασθεί στη Γαλλία, όπου οι γερμανικές δυνάμεις θα τους συντρίψουν. Τότε η Γερμανία θα στρέψει όλες της τις δυνάμεις εναντίον της Ρωσίας και η στάση της Τουρκίας θα της είναι πια εντελώς αδιάφορη. Ο Χίτλερ δεν ζητάει τίποτε περισσότερο να κρατήσει η Σεβαστούπολη έξι ως οκτώ βδομάδες (...) στις 9 Μαίου οι Ρώσοι απελευθερώνουν τη Σεβαστούπολη...."
Στο ίδιο κείμενο στα 1944 (ακριβώς πριν 70 χρόνια!) αναφέρεται: "...Έφτασε ο Ιούνιος. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στη Δύση, η πτώση της Ρώμης, η απόβαση στη Νορμανδία,έχουν στη Γερμανική στρατιά της ανατολής πολύ μικρή απήχηση (...) Ο πόλεμος εκεί προχωρεί αργά, αλλά τα γραφεία αντικατασκοπείας (ΣΣ: εννοεί του Χίτλερ) αρχίζουν να συγκεντρώνουν παράξενες ενδείξεις. (...) Ενδείξεις καθαρές και συγκλίνουσες. Η μεγάλη καλοκαιρινή ρωσική προσπάθεια δεν πρόκειται να γίνει στη ζώνη όπου η γερμανική διοίκηση έχει προετοιμασθεί να την αντιμετωπίσει. Η ρωσική επίθεση δεν θα έχει στόχους οικονομικής σημασίας, τα ρουμανικά πετρέλαια, τα βαλκανικά μέταλλα, που όλα αυτά έχουν υπνωτίσει το Χίτλερ!..."
Και το ερώτημα είναι: αυτά που ζούμε σήμερα στην Ουκρανία εν έτει 2014 είναι απλώς μία έκφανση γεωπολιτικής; Ο Χίτλερ το 1944 είχε αναφέρει τον όρο της «πολιτικοστρατηγικής». Ή μήπως είναι ένας συνδυασμός της γεωπολιτικής με έναν άλλο όρο; Ποιόν όρο; Αυτόν του Resource War; Μήπως έχουμε τη δημιουργία ενός νέου όρου; Της νεο-γεωπολιτικής; Και μία τελευταία λεπτομέρεια: η Γιάλτα βρίσκεται στην Κριμαία...
*[Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος, Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων]
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου
Προσβλέπω σε έναν ευπρεπή διάλογο χωρίς κακόβουλα και υβριστικά σχόλια που προσβάλλουν την αισθητική μας αλλά κι εκείνη της ελληνικής γλώσσας. Εντούτοις, όλα τα σχόλια δημοσιεύονται!