Ορυκτοί Πόροι: Ιστορική σύγκριση με το 1980
Ο Μαρξ είχε πει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα. Τα γεωπολιτικά γεγονότα που διαδραματίζονται σήμερα παγκοσμίως προκαλούν το ενδιαφέρον και την ανάγκη σύγκρισης με παλαιότερες περιόδους ώστε να αναζητηθούν ομοιότητες και διαφορές, και κυρίως, να διαπιστωθεί αν πράγματι σήμερα ζούμε μία φάρσα ή την απαρχή μίας νέας περιόδου. Θα σας πάω λοιπόν 34 χρόνια πίσω: στο 1980.
Το 1980 λοιπόν συνέβησαν δύο μάλλον ξεχωριστά, αλλά σημαντικά γεωπολιτικά γεγονότα.
Το πρώτο ήταν η εισβολή του Ιράκ στο Ιράν. Το αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ήταν η εκτόξευση της τιμής του πετρελαίου από τα $14/βαρέλι (1978) στα $35/βαρέλι (1981). Δηλαδή υπήρξε μία αύξηση της τάξης του 150%. Το δεύτερο γεγονός συνέβη το Σεπτέμβριο του 1980: το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο προειδοποίησε πως η τότε ΕΣΣΔ προσπαθούσε να εμποδίσει την πρόσβαση της Δύσης σε κρίσιμα/στρατηγικά ορυκτά.
Ξεκινώντας τη σύγκριση με το παρελθόν, μπορεί να διαπιστώσει κάποιος πως το 1980 στα κρίσιμα/στρατηγικά ορυκτά μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνονταν το Χρώμιο, το Μαγγάνιο, το Κοβάλτιο, το Νικέλιο και η Πλατίνα. Σήμερα στη λίστα έχουν προστεθεί οι Σπάνιες Γαίες.
Το 1980 κυρίαρχος παίκτης στα στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά ήταν η ΕΣΣΔ. Σήμερα είναι η Κίνα, κυρίως λόγω των Σπάνιων Γαιών.
Το 1980, το επίπεδο κυριαρχίας της ΕΣΣΔ στα στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά ήταν της τάξης του 80%. Σήμερα το επίπεδο κυριαρχίας της Κίνας στις Σπάνιες Γαίες σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει έως και το 99.8%.
Το 1980 η ΕΣΣΔ άλλαξε την εμπορική πολιτική της μειώνοντας δραστικά τις εξαγωγές στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών. Τό ίδιο έπραξε η Κίνα πριν περίπου δύο χρόνια με τις Σπάνιες Γαίες.
Το 1980, οι εισαγωγές της Δύσης σε στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά προέρχονταν σχεδόν 100% από την ΕΣΣΔ. Σήμερα, αντίστοιχα συμβαίνει το ίδιο με τις Κινεζικές Σπάνιες Γαίες.Το 1980 η Δύση ήταν ευάλωτη σε στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά. Σήμερα η Δύση είναι ευάλωτη στις Σπάνιες Γαίες.
Το 1980, η τεράστια αύξηση της τιμής του πετρελαίου (θυμίζω: από τα $14/βαρέλι πήγε στα $35/βαρέλι) δημιούργησε την ανάγκη επεξεργασίας των ορυκτών κοντά στα ορυχεία για λόγους μείωσης του ενεργειακού κόστους, και του κόστους των τελικών προϊόντων. Αυτό οδήγησε σε συρρίκνωση της εξορυκτικής βιομηχανίας στη Δύση. Σήμερα το πετρέλαιο κοστίζει περίπου $100/βαρέλι, δηλαδή 186% υψηλότερο σε σχέση με το 1980.
Το 1980, στην ΕΣΣΔ δεν εφαρμόζονταν μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το χαμηλό-ανταγωνιστικό κόστος εξόρυξης των στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών στην ΕΣΣΔ. Σήμερα συμβαίνει το ίδιο στην Κίνα: παντελής έλλειψη περιβαλλοντικών κανονισμών και κανονισμών προστασίας των εργαζομένων (Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας). Ως εκ τούτου, το κόστος εξόρυξης των Κινεζικών Σπάνιων Γαιών είναι πολύ χαμηλό και δύσκολα ανταγωνίσιμο από τις Δυτικές εξορυκτικές επιχειρήσεις.
Το 1980, στη Δύση υπήρχε «έκρηξη» δημιουργίας περιοριστικών κανονισμών, σχετιζόμενων με θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και των εργαζομένων. Οι κανονισμοί αυτοί όρθωσαν τεράστια εμπόδια στην εξορυκτική βιομηχανία της Δύσης και αύξησαν δραματικά τους χρόνους έναρξης νέων επενδυτικών σχεδίων. Σήμερα, ο χρόνος που απαιτείται για να ωριμάσει ένα νέο επενδυτικό σχέδιο για κάποιο ορυχείο φτάνει τα 10 χρόνια. Σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζει τα 50 χρόνια.
Το 1980, η ΕΣΣΔ παρά το γεγονός πως ήταν ο κύριος παγκόσμιος προμηθευτής στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών, φρόντιζε να εξασφαλίσει μέσω εισαγωγών που έκανε, επιπλέον ποσότητες αυτών των ορυκτών ώστε να στραγγαλίσει κυριολεκτικά την παγκόσμια αγορά. Σήμερα συμβαίνει κάτι παρόμοιο με την Κίνα και τις Σπάνιες Γαίες: η Κίνα εμφανίζεται ως επιθετικός παίκτης στην εξασφάλιση σπάνιων γαιών. Από την Αφρική μέχρι τη Γροιλανδία.
Το 1980, η ΕΣΣΔ έδειχνε την προθυμία να παρέμβει με ένοπλο τρόπο σε περιοχές πλούσιες σε στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά. Σήμερα η Κίνα παρεμβαίνει μέσω της διπλωματίας και του δόγματος της «άφεσης χρεών» («debt forgiveness»).
Το 1980, η διαρκής αδράνεια της δύσης στην εκμετάλλευση/ανάπτυξη των στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών είχε χαρακτηρισθεί ως «πολιτική που αναμένει την καταστροφή». Η αντίστοιχη αδράνεια που επέδειξε η Δύση τα τελευταία 40 χρόνια σε σχέση με τις Σπάνιες Γαίες, χαρακτηρίσθηκε σχετικά πρόσφατα ως «ανόητη» πολιτική.
Το 1980, η παγκόσμια πολιτική κατάσταση χαρακτηρίζονταν από ένα παίγνιο μεταξύ δύο παικτών (διπολικό μοντέλο) και τον «Ψυχρό Πόλεμο». Σήμερα το μοντέλο είναι πολυπολικό, βασιζόμενο στον πραγματισμό με τουλάχιστον 30 παίκτες (BRICS, ΗΠΑ, ΕΕ) οι οποίοι διψούν για πρώτες ύλες/ορυκτούς πόρους.
Θα κλείσω το άρθρο μου με ένα παλαιότερο Ιστορικό δεδομένο και συνδέστε το με τα προαναφερόμενα όπως εσείς νομίζετε. ΄Ένα δεδομένο σχετικό με τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ (http://europa.eu/about-eu/eu-history/index_el.htm) «η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να τεθεί τέλος στους συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ των γειτονικών χωρών που κατέληξαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήδη από το 1950, με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα αρχίζει η ένωση των ευρωπαϊκών χωρών σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο με στόχο τη διασφάλιση διαρκούς ειρήνης». Με λίγα λόγια, η διασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης εξασφαλίζεται μόνο μέσω της διαρκούς και ασφαλούς προμήθειας ορυκτών πόρων.
Τελικά, σήμερα ζούμε μία φάρσα ή την απαρχή μίας νέας περιόδου; Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
* Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος, Υπο. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων
Ξεκινώντας τη σύγκριση με το παρελθόν, μπορεί να διαπιστώσει κάποιος πως το 1980 στα κρίσιμα/στρατηγικά ορυκτά μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνονταν το Χρώμιο, το Μαγγάνιο, το Κοβάλτιο, το Νικέλιο και η Πλατίνα. Σήμερα στη λίστα έχουν προστεθεί οι Σπάνιες Γαίες.
Το 1980 κυρίαρχος παίκτης στα στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά ήταν η ΕΣΣΔ. Σήμερα είναι η Κίνα, κυρίως λόγω των Σπάνιων Γαιών.Το 1980, το επίπεδο κυριαρχίας της ΕΣΣΔ στα στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά ήταν της τάξης του 80%. Σήμερα το επίπεδο κυριαρχίας της Κίνας στις Σπάνιες Γαίες σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει έως και το 99.8%.
Το 1980 η ΕΣΣΔ άλλαξε την εμπορική πολιτική της μειώνοντας δραστικά τις εξαγωγές στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών. Τό ίδιο έπραξε η Κίνα πριν περίπου δύο χρόνια με τις Σπάνιες Γαίες.
Το 1980, οι εισαγωγές της Δύσης σε στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά προέρχονταν σχεδόν 100% από την ΕΣΣΔ. Σήμερα, αντίστοιχα συμβαίνει το ίδιο με τις Κινεζικές Σπάνιες Γαίες.Το 1980 η Δύση ήταν ευάλωτη σε στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά. Σήμερα η Δύση είναι ευάλωτη στις Σπάνιες Γαίες.
Το 1980, η τεράστια αύξηση της τιμής του πετρελαίου (θυμίζω: από τα $14/βαρέλι πήγε στα $35/βαρέλι) δημιούργησε την ανάγκη επεξεργασίας των ορυκτών κοντά στα ορυχεία για λόγους μείωσης του ενεργειακού κόστους, και του κόστους των τελικών προϊόντων. Αυτό οδήγησε σε συρρίκνωση της εξορυκτικής βιομηχανίας στη Δύση. Σήμερα το πετρέλαιο κοστίζει περίπου $100/βαρέλι, δηλαδή 186% υψηλότερο σε σχέση με το 1980.Το 1980, στην ΕΣΣΔ δεν εφαρμόζονταν μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος. Αποτέλεσμα αυτού ήταν το χαμηλό-ανταγωνιστικό κόστος εξόρυξης των στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών στην ΕΣΣΔ. Σήμερα συμβαίνει το ίδιο στην Κίνα: παντελής έλλειψη περιβαλλοντικών κανονισμών και κανονισμών προστασίας των εργαζομένων (Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας). Ως εκ τούτου, το κόστος εξόρυξης των Κινεζικών Σπάνιων Γαιών είναι πολύ χαμηλό και δύσκολα ανταγωνίσιμο από τις Δυτικές εξορυκτικές επιχειρήσεις.
Το 1980, στη Δύση υπήρχε «έκρηξη» δημιουργίας περιοριστικών κανονισμών, σχετιζόμενων με θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και των εργαζομένων. Οι κανονισμοί αυτοί όρθωσαν τεράστια εμπόδια στην εξορυκτική βιομηχανία της Δύσης και αύξησαν δραματικά τους χρόνους έναρξης νέων επενδυτικών σχεδίων. Σήμερα, ο χρόνος που απαιτείται για να ωριμάσει ένα νέο επενδυτικό σχέδιο για κάποιο ορυχείο φτάνει τα 10 χρόνια. Σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζει τα 50 χρόνια.
Το 1980, η ΕΣΣΔ έδειχνε την προθυμία να παρέμβει με ένοπλο τρόπο σε περιοχές πλούσιες σε στρατηγικά/κρίσιμα ορυκτά. Σήμερα η Κίνα παρεμβαίνει μέσω της διπλωματίας και του δόγματος της «άφεσης χρεών» («debt forgiveness»).
Το 1980, η διαρκής αδράνεια της δύσης στην εκμετάλλευση/ανάπτυξη των στρατηγικών/κρίσιμων ορυκτών είχε χαρακτηρισθεί ως «πολιτική που αναμένει την καταστροφή». Η αντίστοιχη αδράνεια που επέδειξε η Δύση τα τελευταία 40 χρόνια σε σχέση με τις Σπάνιες Γαίες, χαρακτηρίσθηκε σχετικά πρόσφατα ως «ανόητη» πολιτική.
Το 1980, η παγκόσμια πολιτική κατάσταση χαρακτηρίζονταν από ένα παίγνιο μεταξύ δύο παικτών (διπολικό μοντέλο) και τον «Ψυχρό Πόλεμο». Σήμερα το μοντέλο είναι πολυπολικό, βασιζόμενο στον πραγματισμό με τουλάχιστον 30 παίκτες (BRICS, ΗΠΑ, ΕΕ) οι οποίοι διψούν για πρώτες ύλες/ορυκτούς πόρους.
Θα κλείσω το άρθρο μου με ένα παλαιότερο Ιστορικό δεδομένο και συνδέστε το με τα προαναφερόμενα όπως εσείς νομίζετε. ΄Ένα δεδομένο σχετικό με τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ (http://europa.eu/about-eu/eu-history/index_el.htm) «η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να τεθεί τέλος στους συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ των γειτονικών χωρών που κατέληξαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήδη από το 1950, με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα αρχίζει η ένωση των ευρωπαϊκών χωρών σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο με στόχο τη διασφάλιση διαρκούς ειρήνης». Με λίγα λόγια, η διασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης εξασφαλίζεται μόνο μέσω της διαρκούς και ασφαλούς προμήθειας ορυκτών πόρων.
Τελικά, σήμερα ζούμε μία φάρσα ή την απαρχή μίας νέας περιόδου; Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
* Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος, Υπο. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου
Προσβλέπω σε έναν ευπρεπή διάλογο χωρίς κακόβουλα και υβριστικά σχόλια που προσβάλλουν την αισθητική μας αλλά κι εκείνη της ελληνικής γλώσσας. Εντούτοις, όλα τα σχόλια δημοσιεύονται!