Λόγος και εικόνα: H αρχαία μεταλλευτική και μεταλλουργία

Οι αρχαίοι Έλληνες εκμεταλλεύτηκαν εντατικά τα μεταλλεύματα αργυρούχου μολύβδου της Λαυρεωτικής χερσονήσου για την παραγωγή μεταλλικού αργύρου, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικό οικονομικό αλλά και πολιτιστικό  ρόλο στην ιστορία της αρχαίας Αθήνας.


Οι αρχαίοι Αθηναίοι για την παραγωγή αργύρου ανέπτυξαν διαμέσου των π.Χ. αιώνων μία αξιοθαύμαστη μεταλλευτική και μεταλλουργική τεχνική. Με τον τρόπο αυτό απέδειξαν ότι η αγάπη τους για τη δημιουργία, για την ορθολογική σκέψη, για την ομορφιά, και η πίστη τους για το μεγαλείο του ανθρώπου, που μέτρο του δεν μπορούσε παρά να είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, δεν περιοριζόταν μόνο στο χώρο των ιδεών. Επεκτεινόταν παντού όπου υπήρχε δυνατότητα για δημιουργία, έτσι και στην τεχνική και το ρεαλισμό.

Γιατί οι αρχαίοι Έλληνες, και μάλιστα οι Αθηναίοι, ήταν και ρεαλιστές. Ήξεραν από μακρά πείρα ότι ακόμα και η ύπαρξή τους έπρεπε να στηρίζεται στη δύναμη. Αυτό σήμαινε τελικά να στηρίζεται στην οικονομική δύναμη. Και ο λαυρεωτικός άργυρος ήταν για την Αθήνα μια πολύτιμη πηγή οικονομικής δυνάμεως.

Οπως αναφέρει ο ιστορικός Ξανοφών:  "Εστι δε και γή [του Λαυρείου] η σπειρομένη μεν ου φέρει καρπόν, ορυττομένη δε πολλαπλασίου τρέφει ή ει σίτον έφερε. και μην υπάργυρός έστι σαφώς θεία μοίρα" (Ξεν. Πόροι, 1, 5, 4ος αιώνας π.Χ).  Δηλ. "Υπάρχει δε και έκταση γης (του Λαυρείου) η οποία, όταν μεν σπέρνεται δεν αποφέρει καρπό, όταν όμως εξορύσσεται, τρέφει πολύ περισσότερους, παρά εάν παρήγε σιτάρι. Και βέβαια κατά θεία παραχώρηση περιέχει άργυρο". Ο Ξενοφών με ρεαλισμό μεταβαίνει  πολύ εύστοχα από την μηδαμινή αξία της Λαυρεωτικής γης στην σημαντική μεταλλευτική αξία, κι αυτό τηρουμένων των αναλογιών είναι κι ένα χρήσιμο μήνυμα ακόμη και σήμερα!

Οι πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες του Ε.Μ.Π. στη Λαυρεωτική, σε αρχαίες μεταλλουργικές εγκαταστάσεις, που από το έτος 1996 καθοδηγούνται από την ομότιμη (σήμερα) καθηγήτρια του ΕΜΠ κα Κων/να Τσάϊμου, έδωσαν νέα στοιχεία που συμπληρώνουν ή αναιρούν παλαιότερες απόψεις κυρίως σε θέματα εμπλουτισμού και καμινείας.

 Στο πόνημα αυτό παρουσιάζονται τα παλαιά αλλά και τα νέα στοιχεία συνοδευόμενα με κατάλληλες εικόνες για καλύτερη κατανόηση τους, εφόσον μάλιστα πρόκειται για εξειδικευμένο επιστημονικό θέμα. Δηλαδή την μεταλλευτική και μεταλλουργική τεχνική που ανέπτυξαν οι αρχαίοι. Έτσι, ο νεώτερος ερευνητής θα μπορεί εύκολα να ανατρέχει σε όλες αυτές τις παραστάσεις, να τις μελετά, να τις συμπληρώνει και να έχει μια πληρέστερη εικόνα.

Logos Kai Eikona Arxaia Metalleytiki Kai Metallourgia by tzeferisp

Εξάλλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κα Κ. Τσάϊμου "αυτό έκανα σε κάθε παλαιότερη δημοσίευσή μου, ακολουθώντας και το παράδειγμα του δασκάλου μου καθηγητή Κ. Κονοφάγου, του οποίου αρκετές παραστάσεις περιέλαβα στο πόνημα αυτό. Κάθε παράσταση συνοδεύεται με μια σύντομη επεξήγηση.

[επιμέλεια Π. Τζεφέρης]

ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣ, Συγκέντρωση μεταλλευτικών και μεταλλουργικών όρων από αρχαία κείμενα και απόδοση της ακριβούς έννοιάς τους με γνώμονα την αρχαία και σύγχρονη τεχνογνωσία.

Το Λαύριο Φέγγει...