«Η φλέβα της γης», το νέο βιβλίο της Λήδας Παπαστεφανάκη

Του Γιάννη Φαφούτη*

Με τον πρωτότυπο τίτλο «Η Φλέβα της Γης» και υπότιτλο «Τα Μεταλλεία της Ελλάδας 19ος ? 20ος αιώνας», κυκλοφόρησε στις 8 Μαϊου από τις εκδόσεις Βιβλιόραμα, το νέο βιβλίο της καθηγήτριας Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Λήδας Παπαστεφανάκη. Πρόκειται για μία πολυετή, και πολύτιμη συνάμα εργασία, (έργο ζωής μπορώ να το χαρακτηρίσω) 400 σελίδων, μέσα από τις οποίες ο αναγνώστης, ο επιστήμονας, ο ερευνητής θα πληροφορηθεί με λεπτομέρειες τη διαχρονική πορεία της μεταλλευτικής ιστορίας της Ελλάδας από το 1840 έως το 1960.

Κάθε βιβλίο έχει τη δική του ιστορία γράφει χαρακτηριστικά η κ. Παπαστεφανάκη. Και πώς να μην έχει, αφού ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο των μεταλλωρύχων στην ανοδική και καθοδική πορεία της μεταλλοφόρου φλέβας στα σπλάχνα της γης, εισχώρησε η ίδια με τον ίδιο κοπιαστικό τρόπο βαθιά μέσα στις αρχειακές πηγές και τη βιβλιογραφία και μάς παράδωσε αυτόν τον πολύτιμο τόμο.

Περιδιαβαίνοντας τις σελίδες, έχεις την αίσθηση ότι οσφρίζεσαι το αντιμόνιο της τυπογραφίας των παλιών εγγράφων, μέσα από τα οποία η κ. Παπαστεφανάκη διέσωσε και έφερε στο φώς τα ιστορικά στοιχεία από το πρώτο ενδιαφέρον του νεοσύστατου ελληνικού κράτους για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας, μέχρι τη δημιουργία του θεσμικού πλαισίου και τον πρώτο νόμο «Περί Μεταλλείων» το 1861, που ρύθμιζε τα ζητήματα της μεταλλευτικής δραστηριότητας.

Η κ. Παπαστεφανάκη δεν παρέλειψε, επίσης, να αποδώσει φόρο τιμής στους εργαζομένους που πολλές φορές έδωσαν και την ίδια τους τη ζωή (βλέπε περίπτωση μεταλλείων Σερίφου) για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, μεροκάματο, οκτάωρο, κοινωνική περίθαλψη και ασφάλιση. Αναφέρεται στην εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης, την τεχνική εκπαίδευση, και ονομαστικά στην κατάρτιση των μεταλλειολόγων μηχανικών, οι οποίοι στη συνέχεια άφησαν το επιστημονικό τους αποτύπωμα για να μπουν οι βάσεις για τη δημιουργία βαριάς βιομηχανίας στην Ελλάδα.

Σχεδιαγράμματα παραγωγής, πωλήσεων, εξαγωγών-εισαγωγών, ημερήσια απόδοση, γυναίκειο και ανδρικό εργατικό δυναμικό, στατιστική καταγωγής των εργαζομένων, πλούσιο και πολύ κατατοπιστικό φωτογραφικό υλικό, καθώς και πλήρης κατάλογος των μεταλλευτικών επιχειρήσεων για τη χρονική περίοδο που πραγματεύεται το βιβλίο συμπληρώνουν τη σπουδαία αυτή εργασία.

Και όπως συμβαίνει πάντα με παρόμοια βιβλία η εργασία έχει εισαγωγικό και όχι εξαντλητικό χαρακτήρα, αναμένοντας τους μελλοντικούς ερευνητές να την συμπληρώσουν, γιατί μόνο έτσι προχωράει και η έρευνα και οι επιστήμες.

* Ο Γιάννης Φαφούτης είναι φωτογράφος-ερευνητής