Μαθήματα από τις διεθνείς κατατάξεις των πανεπιστημίων

Tης Έφης Μπάσδρα*

Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, η Shanghai Ranking Consultancy δημοσίευσε την Ακαδημαϊκή Κατάταξη των Παγκόσμιων Πανεπιστημίων (ARWU) για το 2019. Από το 2003, η ARWU παρουσιάζει τα παγκόσμια κορυφαία πανεπιστήμια Top 500 με βάση μία διαφανή μεθοδολογία και αντικειμενικά δεδομένα τρίτων. Έχει αναγνωριστεί ως πρόδρομος της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κατάταξης των πανεπιστημίων και είναι ίσως η πιο αξιόπιστη. Φέτος δημοσιεύονται τα καλύτερα 1000 πανεπιστήμια στον κόσμο με πρώτο και φέτος το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.

Στη λίστα βρίσκονται επτά από τα ελληνικά πανεπιστήμια, με πρώτο το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στις θέσεις 301-400. Ακολουθεί το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θες/νίκης στις θέσεις 401-500 και ακολουθούν στις θέσεις 501 με 1000 το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Τα αποτελέσματα για τα ελληνικά πανεπιστήμια πέρασαν στον τύπο με τρόπο διθυραμβικό. Αλλά ας ρίξουμε μία ενδελεχή ματιά σε όσα ειλικρινώς αποκαλύπτει η λίστα. Αν κάποιος εξετάσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε πανεπιστημίου όπως ακριβώς εμφανίζονται στη λίστα, θα διαπιστώσει για τα ελληνικά πανεπιστήμια κάθε χρόνο και ...χειρότερα. 

Για το Πανεπιστήμιο Αθηνών, εμφανίζονται δεδομένα από το 2003. Παρουσιάζει στα γραφικά της κατάταξης μία φθίνουσα πορεία με εξαίρεση το γενικό πεδίο της Ιατρικής, και τα ειδικά αντικείμενα της Φυσικής και Επιστήμης Υπολογιστών, όπου το ΕΚΠΑ εμφανίζει μία εντυπωσιακή παρουσία.

Για το ΑΠΘ, οι καμπύλες είναι το ίδιο φθίνουσες με φωτεινή εξαίρεση το γενικό πεδίο της Μηχανικής και το ειδικό πεδίο της Επιστήμης Υπολογιστών. Το ίδιο απογοητευτικά είναι και τα αποτελέσματα για το Μετσόβιο Πολυτεχνείο που από τη θέση 401-500 το 2017 πέφτει στη θέση 601-700 το 2019. Το δε Πανεπιστήμιο Κρήτης από τη θέση 401-500 που βρισκόταν το 2003, κατρακύλησε στη θέση 801-900 το 2018, διορθώνοντας την ελάχιστα φέτος στη 701-800.

Θα μπορούσε κάποιος να αποδώσει αυτή την κάμψη της πορείας των ελληνικών πανεπιστημίων στην κατάταξη της Σαγκάης, στην καταλυτική επίδραση της δεκάχρονης οικονομικής κρίσης. Τα δεδομένα όμως από πανεπιστήμια χωρών που αναλόγως υπέστησαν μνημόνια δείχνουν άλλα. Το Πανεπιστήμιο της Λισσαβώνας στην Πορτογαλία βρίσκεται στη θέση 151-220 με μία εκπληκτική ανιούσα πορεία από το 2008 ενώ και τα υπόλοιπα πανεπιστήμια της Πορτογαλίας βρίσκονται από τη θέση 301-700, με κάποιες διακυμάνσεις στην πορεία τους.

Το Trinity College του Δουβλίνου στην Ιρλανδία βρίσκεται και αυτό στη θέση 151-200 ενώ τα υπόλοιπα πανεπιστήμια της Ιρλανδίας καταλαμβάνουν τις θέσεις από 301-700.

Όπως βέβαια λέει και ο Στίβεν Κινσέλλα, αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο Ollscoil Luimnigh και συγγραφέας του βιβλίου «Austerity and Recovery», βαθύς γνώστης των ελληνικών πραγμάτων, "Η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει Ιρλανδία, όσο κι αν το προσπαθήσει». Και δεν το λέει απαξιωτικά ή προσβλητικά για τη χώρα μας. Απλά αναδεικνύει τις διαφορετικές δομές στις δύο χώρες και πως αυτές λειτούργησαν με θετικό τρόπο στην περίπτωση της Ιρλανδίας.

Το ανώτατο εκπαιδευτικό σύστημα της Ιρλανδίας άλλαξε προσανατολισμό τη δεκαετία του 1990 για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της αγοράς. Έτσι ενισχύθηκαν τα τμήματα ξένων γλωσσών, οι σπουδές βιολογίας και τεχνολογίας μετακινούμενοι από τη βιομηχανία προς τις υπηρεσίες. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι ο τρόπος «σύμφωνα με τις ανάγκες» λειτούργησε για την Ιρλανδία. Οι Πορτογάλοι ακολούθησαν ανάλογους δρόμους. Στην χώρα μας συζητάμε για την ίδρυση μίας ακόμη Νομικής Σχολής τη στιγμή που η ανεργία στον συγκεκριμένο κλάδο έχει χτυπήσει κόκκινο!

Συμπερασματικά, κάποιοι θα πουν ότι η κατάταξη της Σαγκάης δεν είναι αντιπροσωπευτική και θα στραφούν σε άλλες λίστες, -υπάρχουν άλλωστε πολλές και βασισμένες σε διαφορετικά κριτήρια-, κάποιοι άλλοι θα επισημάνουν την ελλιπή χρηματοδότηση και τα κακώς κείμενα των ελληνικών πανεπιστημίων.

Από τις νησίδες αριστείας των ελληνικών πανεπιστημίων να κρατήσουμε τις κατατάξεις των τμημάτων Επιστήμης Υπολογιστών στο ΕΚΠΑ, ΑΠΘ και Μετσόβιο, την κατάταξη των Ιατρικών Σπουδών και Φυσικής στο ΕΚΠΑ και της Μηχανικής στο ΑΠΘ. Και βέβαια θα ήταν παντελώς άδικο να μην αναφερθεί η εκπληκτική κατάταξη στην 7η θέση παγκόσμια της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

Μια ενδελεχής ανάλυση των επιμέρους δεδομένων είναι απόλυτα απαραίτητη για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων και τη λήψη αποφάσεων. Η στήριξη των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων, η απρόσκοπτη χρηματοδότηση και το πλαίσιο αυτής, η απελευθέρωση τους από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του υπουργείου, η σύνδεση τους με την παραγωγή, είναι ο αναγκαστικός δρόμος που πρέπει να βαδίσουμε για την πρόοδο και ευημερία της χώρας. Τα προηγούμενα έχουν ειπωθεί και γραφεί χιλιάδες φορές από πολλούς. Δεν έχουν γίνει πράξη ποτέ!

Η κ. Έφη Μπάσδρα είναι καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ