Η Προστασία και Διαχείριση χώρων και μνημείων εξόρυξης στην αρχαιότητα

Οι μνημειακοί αυτοί χώροι της εξόρυξης σπάνια προστατεύονται και σπάνια αναδεικνύονται σύμφωνα με τις ανάλογες αρχές διαχείρισης μαζί με το περιβάλλον τους ή τις επαρχιακές οικιστικές δομές, που συνήθως αναπτύσσονται στην εγγύτητά τους και όπου διέμεναν οι άνθρωποι, που τους αξιοποιούσαν.  Φωτ. Βασ. Στεργίου.

 

Με επιτυχία έληξαν οι εργασίες συνεδρίας του ελληνικού ICOMOS με τίτλο "To αξιακό πλαίσιο προστασίας και διαχείρισης χώρων και μνημείων εξόρυξης στην αρχαιότητα. Παρούσες χρήσεις, μελλοντικές συνέργειες", την οποία διοργάνωσε σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ. Τη εκδήλωση επιχορήγηση ο ΣΜΕ, Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχιερήσεων.

Το θέμα της επιστημονικής συνάντησης έχει ως κεντρικό πυρήνα την προστασία, την ανάδειξη και τη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων ή περιοχών που γειτνιάζουν με αυτούς, οι οποίοι σχετίζονται με την εξόρυξη και επεξεργασία μεταλλευμάτων και πετρωμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα οι χώροι αυτοί αποτελούν μέρος του αγροτικού τοπίου, το οποίο περιλαμβάνει όλες εκείνες τις περιοχές που συνιστούν προϊόν της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης, συμπεριλαμβανομένων και των χώρων εξόρυξης πετρωμάτων και μεταλλευμάτων. Οι χώροι εξόρυξης συνδέονται με τις βασικές πρώτες ύλες για την εξέλιξη της κοινωνίας και της οικονομίας διαχρονικά. Ο λίθος, ο χαλκός, ο σίδηρος κ.ά. χαρακτήρισαν ολόκληρες χρονικές περιόδους και λειτούργησαν ως βάση ανάπτυξης των αντίστοιχων κοινωνιών.

Ήδη από την αρχαιότητα, στην Ελλάδα, η εξόρυξη και εκμετάλλευση οψιανού, μαρμάρου, αργύρου, χρυσού, σμύριδας κ.ά. αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη συγκεκριμένων περιοχών με μεγάλη απήχηση στο παγκόσμιο στερέωμα, μέσω του εμπορίου. Σε άλλες χώρες ο σίδηρος, ο κασσίτερος, ο άνθρακας, το αλάτι, οι πολύτιμοι λίθοι κ.ά. δημιούργησαν τη δυναμική της οικονομίας διάφορων περιοχών της γης. 

Τη δεύτερη μέρα του συνεδρίου (30/11) το Λαύριο ήταν ο πρωταγωνιστής τόσο αρχικά  σε ομιλίες στρογγυλής τραπέζης όσο και στη συνέχεια όταν  πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου, στις εγκαταστάσεις του Πάρκου και στις αρχαίες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις της Λαυρεωτικής. Ομηλητής: Δρ. Δ. Μπίτζιος

 Οι αρχαιολογικοί αυτοί χώροι σπάνια προστατεύονται σύμφωνα με τις ανάλογες αρχές διαχείρισης μαζί με το περιβάλλον τους ή τις επαρχιακές οικιστικές δομές, που συνήθως αναπτύσσονται στην εγγύτητά τους και όπου διέμεναν οι άνθρωποι, που τους αξιοποιούσαν. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στο ότι δεν έχουν καταγραφεί ποτέ οι βασικές κατευθυντήριες αρχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό, για τη διαχείριση και διαφύλαξη των χώρων αυτών, που αποτελούν μνημεία ιδιαίτερου  ενδιαφέροντος, τόσο για τους φορείς προστασίας και διαχείρισής τους, το ICOMOS και τις επιστημονικές επιτροπές του όσο και για την ίδια την κοινωνία.

Στόχος της επιστημονικής συνάντησης ήταν να αναπτυχθεί διάλογος και να γίνει ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σημερινών παραγωγικών δυνάμεων στο χώρο αυτό και των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ, της τοπικής αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινωνίας με στόχο πιθανές συνέργειες για τη διατήρηση της ιδιαίτερης και πολύτιμης αυτής κληρονομιάς. Στη συνάντηση θα συμμετάσχουν όχι 

μόνο οι αρμόδιοι διαχειριστές των χώρων εξόρυξης, ειδικοί μελετητές, εκπρόσωποι εμπλεκόμενων αρμόδιων φορέων (π.χ. Υπουργείων, Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ΜΚΟ κ.τ.λ.) αλλά και επιχειρηματίες που σήμερα δραστηριοποιούνται πλησίον των χώρων αυτών, προκειμένου να συνδεθεί το παρελθόν με το παρόν, ο πολιτισμός με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Τη δεύτερη μέρα του συνεδρίου (30/11) η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Λαύριο και διενεργήθη επίσκεψη στο Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου, στις εγκαταστάσεις του Πάρκου και στις αρχαίες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις της Λαυρεωτικής, όπου διατηρούνται μνημεία και ποικίλα υλικά τεκμήρια μεταλλευτικής δραστηριότητας από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τη σύγχρονη εποχή. To αρχαίο Λαύριο αποτελεί, από το 2003, εγγεγραμμένο μνημείο στον Ελληνικό Ενδεικτικό Κατάλογο Μνημείων, που είναι υποψήφια για ένταξη στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Σε επόμενο θα παρουσιάσουμε τις πολύ ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις του συνεδρίου.

Π. Τζεφέρης

Ελληνικό ICOMOS:To αξιακό πλαίσιο προστασίας και διαχείρισης χώρων και μνημείων εξόρυξης στην αρχαιότητα. Παρούσες χρήσεις, μελλοντικές συνέργειες