MANH 1821-2021: 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η Ελλάδα χρωστά στην Μάνη μια παλικαρίσια αναγνώριση
 της συμβολής της στην επανάσταση του 1821.
Που σταμάτησε επιτέλους τη βαρβαρότητα και το
ιστορικόπισωγύρισμα του τόπου μας. Και μας
επέτρεψε σήμερα να ατενίζουμε μπροστά με ψηλά το κεφάλι!

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Petros]

 Η ορκωμοσία των Μανιατών Αγωνιστών της 17ης Μαρτίου 1821. 

Ανάγλυφη παράσταση, στην ομώνυμη πλατεία 17ης Μαρτίου,  

 έργο του Λαγειάτη γλύπτη Πέτρου Γεωργαρίου. 

Η κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη, έλαβε χώρα στις 17 Μαρτίου του 1821. Αυτό ήταν το αποκορύφωμα μιας διεργασίας που ξεκίνησε πολλές δεκαετίες πριν. Πράγματι, η Μάνη, σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, παρέμεινε εν τοις πράγμασι απόρθητη, παρά τις πολλές απόπειρες των Τούρκων για την υποδούλωσή της. Μάλιστα, από το 1776, μετά τα Ορλωφικά, ανακηρύχθηκε σε ημιανεξάρτητη, φόρου υποτελής ηγεμονία, με διοικητή τον «μπέη της Μάνης» δηλ. έναν από τους καπεταναίους της περιοχής, που διοριζόταν υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης υπό την άμεση δικαιοδοσία του πασά της Πελοποννήσου.

Στην Μάνη, κατά την προεπαναστατική περίοδο, η Ιδέα της Εθνικής Αναγέννησης δεν ήταν μόνο μια θεωρητική ιδέα, αλλά μια ιδέα-δύναμη, μια ιδέα-σπαθί. Η φήμη των κατοίκων, σε συνδυασμό με τη σχετική θεσμική αυτοτέλεια της περιοχής και την τραχύτητα του χώρου, που μπορούσε να λειτουργήσει ως ορμητήριο και παράλληλα ως καταφύγιο, είχαν καταστήσει τη Μάνη στη συνείδηση τόσο των Ελλήνων όσο και των ξένων, ως την πιο κατάλληλη περιοχή για την έναρξη του μεγάλου αγώνα.

Οσο δε αφορά στο ότι οι Μανιάτες επιδίδονταν και στον πειρατικό βίο, την εξήγηση έδωσαν (από το 1791) οι φωτισμένοι λόγιοι Δημητριείς (Φιλιππίδης και Κωνσταντάς) :

«αυτό το έργο [την πειρατεία] για το οποίο κατηγορούνται οι Μανιάτες καταρχάς βέβαια θα το έκαμναν από ανάγκη τους, κατοικώντας έναν τέτοιο τόπο και προτιμώντας τον από κάθε άλλον δια την ελευθερίαν τους … ένας όμως γνωστικός στοχαζόμενος τον τόπο τους, στοχαζόμενος τον σκοπό τους οπού επιμένουν αυτού να τηγανίζονται επάνω εις ταις πέτραις, δεν ήθελε κινήση κατήγορη γλώσσα εναντίον τους..»

Ο καχύποπτος αλλά και οξυδερκής Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, κατάφερε να διακρίνει αργότερα (το 1819) το μέγα ζήτημα της επανάστασης που ερχόταν: «Εσείς οι Ελληνες μπρε κάτι μεγάλο έχετε στο κεφάλι σας. Δε βαφτίζετε πια τα παιδιά σας Γιάννη, Πέτρο, Κώστα παρά Λεωνίδα, Θεμιστοκλή, Αριστείδη. Σίγουρα κάτι μαγειρεύετε…».

 

Και η μεγάλη ώρα δεν άργησε. Τον Οκτώβριο του 1819, οι αρχηγοί συγκεντρώθηκαν στις Κιτριές, στο σπίτι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του τελευταίου μπέη της Μάνης, και υπέγραψαν συμφωνία για συνεννόηση και κοινή προετοιμασία. Επίσης πολλοί μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία.

Από τις αρχές του 1821, οι προετοιμασίες διεξάγονταν εντελώς απροκάλυπτα στην Προσηλιακή Μάνη, όπου η παρουσία της εξουσίας ήταν, ουσιαστικά, ανύπαρκτη και πιο ήπια στη Δυτική, όπου βρισκόταν η έδρα του μπέη. Στη Μάνη κατέφθασαν ο Παπαφλέσσας, ο Αναγνωσταράς και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, οι οποίοι περιφέρονταν στα χωριά και στρατολογούσαν τους κατοίκους.

Πολεμήσατε, φίλοι και αδελφοί, 

τους απανθρώπους και σκληρούς Tούρκους·

όχι όμως ως Tούρκους, όχι ως φονείς,

αλλ' ως γενναίοι της ελευθερίας στρατιώται, 

ως υπερασπισταί της ιεράς ημών θρησκείας και της πατρίδος... 

(Αδ. Κοραής, Σάλπισμα Πολεμιστήριον,1801)

H επανάσταση ξεκίνησε από τη Μάνη στις 17 Μαρτίου 1821.  Μια πέτρα στήριξε την Ελληνική σημαία-λάβαρο της επανάστασης.  Σήμερα, στην καρδιά της Αρεόπολης, στην πλατεία 17ης Μαρτίου, βρίσκεται η πέτρα αυτή πλάι στο μνημείο για την έναρξη της Επανάστασης που απεικονίζει τη φτερωτή «Νίκη» σε λευκό μάρμαρο. Και λίγο πιο πέρα, στην κεντρική πλατεία της Αρεόπολης, την Πλατεία Αθανάτων, στέκει αγέρωχο το άγαλμα του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, του τελευταίου μπέη της Μάνης (1765 – 1848).

Στις αρχές Μαρτίου, οι «κρυπτογραφημένες» επιστολές των οπλαρχηγών ζητούσαν από τον Πετρόμπεη να αρχίσει πρώτη η Μάνη τον αγώνα. Και έτσι έγινε. Στα μέσα Μαρτίου, οι τελικές αποφάσεις φαίνεται ότι είχαν ήδη ληφθεί καθώς οι συναντήσεις και οι ανταλλαγές επιστολών διακόπηκαν εντελώς. Οι αρχηγοί των πατριών είχαν πια αφοσιωθεί αποκλειστικά στην προετοιμασία των δυνάμεών τους.

Ακολούθησε η συγκέντρωση όλων των Μανιατών οπλαρχηγών, ύστερα από πρόσκληση του Πετρόμπεη, την 17η Μαρτίου 1821, στην Τσίμοβα, τη σημερινή Αρεόπολη. Εκεί μπροστά στο ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών «συνεννοήθησαν να λάβωσι τα όπλα κατά των Τούρκων». Και στο «Κοτρώνι» ύψωσαν την πρώτη επαναστατική σημαία, πρόχειρα κατασκευασμένη από λευκό ύφασμα, με γαλάζιο σταυρό στο κέντρο. Στην επάνω πλευρά έγραφε «Νίκη ή Θάνατος» και στην κάτω «ταν ή επί τας». Η σημαία της Εθνεγερσίας της Αρεόπολης εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών.

Στις 23 Μαρτίου από την απελευθερωμένη από τους Μανιάτες Καλαμάτα, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απηύθυνε στα ευρωπαϊκά έθνη την «Προειδοποίηση», την πρώτη διακήρυξη της Επανάστασης στον Ελλαδικό χώρο.

Η Ελλάδα χρωστά στην Μάνη μια παλικαρίσια αναγνώριση της συμβολής της στην επανάσταση του 1821. Που σταμάτησε επιτέλους τη βαρβαρότητα και το ιστορικό πισωγύρισμα του τόπου μας. Που ενέταξε ξεκάθαρα την Ελλάδα στο δυτικό πολιτισμό, δηλώνοντας ότι αγωνιζόμαστε για να σταθούμε ισότιμα, δίπλα στα πολιτισμένα ευρωπαϊκά έθνη. Και μας επέτρεψε σήμερα να ατενίζουμε μπροστά με ψηλά το κεφάλι!

ΑΝΑΦΟΡΕΣ:

Φιλιππίδης Δ. Κωνσταντάς Γ (1791) «Περί της Ελλάδος: Γεωγραφία Νεωτερική, Βιέννη», 1791, επιμέλεια Α. Κουμαριανού, Αθήνα, 1970.

Δημαράς Κ.Θ (1975). Το σχήμα του διαφωτισμού στην Ιστορία του Ελληνικού Εθνους, τομ. ΙΑ, Αθήναι, 1975.

Δασκαλάκης, Α. (1975). «Η έναρξις της Επαναστάσεως εις την Λακωνίαν», Λακωνικαί Σπουδαί 2 (1975), 5-62.

Κουτσιλιέρης, Α. (1993). Ιστορία της Μάνης. Αρχαία – μεσαιωνική – νεώτερη, Αθήνα 1993.

Δείτε εδώ το Πρόγραμμα Εκδηλώσεων του Δήμου Αν. Μάνης για το 2021

Τοπόσημα του 1821, αφιέρωμα στη Μάνη