Hightech trash: η σκοτεινή πλευρά της ψηφιακής εποχής...

Από την Silicon Valley, την Μέκκα της υψηλής τεχνολογίας στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, ως την Κίνα, την Ινδία, την Γκάνα, το Πακιστάν κ.α.  των οποίων ολόκληρες επαρχίες, ζουν από την ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων , οι εικόνες μόνο ευχάριστες δεν είναι.


Ούτε για την Κίνα αποτελεί πλέον υπερδύναμη, ούτε για τις λοιπές χώρες,  ούτε για τον «ανεπτυγμένο» δυτικό μας πολιτισμό, που φροντίζει να σπρώχνει στα κρυφά τα τοξικά του απόβλητα, κάτω από το φτηνό χαλί των υπο-ανάπτυξη χωρών.

Σήμερα είναι φθηνότερο να αγοράσεις έναν νέο υπολογιστή από το να αναβαθμίσεις τον παλιό. Ξερετε ομως γιατί? Γιατί ο παλιός αντί να μπαίνει σε ενα αρκετά δαπανηρό πρόγραμμα ανακύκλωσης απλώς μπαίνει σε φτηνό, πάμφτηνο νεκροταφείο!

Οι περισσότεροι από εμάς αντικαθιστούμε τα smartphones και τους φορητούς υπολογιστές μας με καινούργια κάθε λίγα χρόνια. Η απόρριψη αυτών και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών δημιουργεί μια ανησυχητική ποσότητα σκουπιδιών ή ηλεκτρονικών αποβλήτων, όπως λέγεται. Μόνο το 2019 δημιουργήσαμε 53,6 εκατομμύρια μετρικούς τόνους ηλεκτρονικών αποβλήτων παγκοσμίως, αριθμός που αναμένεται να φτάσει σχεδόν τα 75 εκατομμύρια έως το 2030.

Ορισμένοι οργανισμοί και ιδιώτες φροντίζουν να ανακυκλώνουν τις χρησιμοποιημένες ηλεκτρονικές συσκευές τους. Ωστόσο, αυτό οδήγησε στην αποστολή πολλών συσκευών σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου συχνά αφαιρούνται πολύτιμα μέταλλα σε μη ασφαλή και μη ελεγχόμενα περιβάλλοντα.

Που παει ο υπολογιστής μας όταν "πεθάνει" λοιπόν;

Πάει στην Guiyu , στην Καντόνα της Νότιας Κίνας, μια περιοχή που θεωρείται ως το μεγαλύτερο νεκροταφείο ηλεκτρονικών υπολογιστών στον πλανήτη. Οι άνθρωποι αποκαλούν την Γκουιγιού «Πόλη των Σκουπιδιών».

Όλη η πόλη μοιάζει με μια τεράστια ψηφιακή χωματερή. Πάνω της στρατιές εξαθλιωμένων εργατών, άντρες γυναίκες και ανήλικα παιδιά έχουν στήσει μικρές παράγκες σχηματίζοντας νέα χωριά. Οι περισσότεροι είναι εσωτερικοί μετανάστες που παράτησαν τα σπίτια και τη γη τους στην επαρχία και ήρθαν να δουλέψουν στην νέα κερδοφόρα βιομηχανία προς 1,50 δολάριο την μέρα. Ολη τη μέρα, μαζεύουν καλώδια, σφυροκοπούν εκτυπωτές, σπάνε οθόνες, καίνε πλακέτες και ξεχωρίζουν τσιπς με γυμνά χέρια.

Επίσης παει στην ινδία (ακόμη και μέσα στο Νέο Δελχί στις περιοχές Mandoli, Sader Bazar, Kanti Nagar Extension, Old Sealampur και Turkmangate) και το Πακιστάν (Karachi) όπου οι συνθήκες εργασίες είναι ακόμη περισσότερο ανεξέλεχτες και εξοντωτικές για τον άνθρωπο.

Και επίσης στην Γκάνα της Αφρικής (Agbogbloshie) όπου οι συνθήκες εργασίες είναι ακόμη περισσότερο ανεξέλεγκτες και εξοντωτικές για τον άνθρωπο.

Η πρωτόγονη διαδικασία θανάτωσης του μηχανήματος-φετίχ του σύγχρονου δυτικού κόσμου, απελευθερώνει βαριά μέταλλα που εισχωρούν στην τροφική αλυσίδα και προκαλούν καρκίνους. Δυστυχώς ο βαθμός της πραγματικής ανακύκλώσης, δηλ. της διαλογής και επαναχρησιμοποίησης υλικών ειναι σχετικά μικρός. Ο ενταφιασμός των υπολογιστών μολύνει το έδαφος και το νερό των ποταμών με κάδμιο, υδράργυρο, χρώμιο, χαλκό, πυρίτιο, κοβάλτιο, κάδμιο, βηρύλιο. Το τελείως ανεξέλεγχτο "κάψιμο" καλωδίων κλπ. κανει τον αέρα να αναδύει μια βαριά τοξική οσμή.

Ο τοπικός γιατρός προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δεκάδες ασθένειες που πλήττουν τον πληθυσμό με φτηνά φάρμακα της δυτικής ιατρικής και με παραδοσιακά βότανα.

«Οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος είναι στα ύψη», λέει. «Πολύ συχνά ο κόσμος υποφέρει από φυματίωση. Αλλά και από καρκίνο του συκωτιού, καρκίνο του στομάχου, καρκίνο του οισοφάγου, καρκίνο του λάρυγγα, ο οποίος είναι μια συνηθισμένη αρρώστια σε αυτή την περιοχή.»

Ο ανεπτυγμένος μας δυτικός πολιτισμός, κατά πάγια τακτική του, φροντίζει να σπρώχνει στα κρυφά τα τοξικά του απόβλητα κάτω από το φτηνό χαλί των υπό ανάπτυξη χωρών. Παρά το γεγονός ότι η διεθνής συνθήκη Basel (Βασιλείας) για τον έλεγχο της διασυνοριακής διακίνησης επικίνδυνων αποβλήτων και της διάθεσής τους, απαγορεύει την εξαγωγή επικίνδυνων αποβλήτων από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία (δηλαδή τα πιο τεχνολογικώς ανεπτυγμένα έθνη) έχουν αρνηθεί να την υπογράψουν.

Αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση που έχει επικυρώσει την συνθήκη, φεύγουν διαρκώς φορτία προς την Κίνα παράνομα.  Τι κι αν σε ελέγχους που γίνονται  σε λιμάνια και οδικές αρτηρίες της Ευρώπης εντοπίζονται λαθραία φορτία επικίνδυνων ηλεκτρονικών αποβλήτων;

Την ίδια ώρα οι κινέζικες αρχές εθελοτυφλούν παρά το γεγονός ότι η χώρα έχει απαγορεύσει την εισαγωγή των αποβλήτων με νόμο από το 2002. Ο λόγοι είναι δύο: Εκατομμύρια άνθρωποι επιβιώνουν από την ανακύκλωση, ενώ οι κρατικοί αξιωματούχοι χρηματίζονται για να κλείσουν το στόμα τους. Οι μεγάλες πολυεθνικές κατασκευής ηλεκτρονικών υπολογιστών γνωρίζουν καλά τις επιπτώσεις που έχουν τα προϊόντα τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Άλλωστε ήταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι τους, που την δεκαετία του 70 στη Silicon Valley, έπεσαν πρώτοι θύματα των τοξικών ουσιών, εμφανίζοντας καρκίνους διαφόρων μορφών.

Οι οικολογικές οργανώσεις πιέζουν ώστε οι κατασκευάστριες εταιρείες να φτιάξουν οικολογικούς υπολογιστές χωρίς τοξικές ουσίες και το σημαντικότερο να είναι υπεύθυνες για τον πλήρη κύκλο ζωής του προϊόντος που πουλάνε.

Όταν ο υπολογιστής πάψει να είναι ενεργός, οι εταιρείες θα πρέπει να τον πάρουν πίσω να τον ανακυκλώσουν και να διαχειριστούν τις τοξικές ουσίες, κάτι το οποίο κοστίζει πολύ.


Το κόστος ανακύκλωσης με καθαρές τεχνολογίες εκτιμάται αυτή τη στιγμή δυσανάλογα υπέρογκο, αν υπολογίσει κανείς και την έρευνα που πρέπει να προηγηθεί. Ετσι προτιμάται η φθηνότερη λύση.. με 2 δολάρια ανακυκλώνεις (=θάβεις) περισσότερα από ενα κομπιούτερ στην Guiyu και τώρα πλέον στο Agbogbloshie...

Χίλια μπράβο και χίλια βραβεία στον "Εξάντα" που συμμετέχοντας στο 13ο διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου με το ντοκυμαντέρ "Ψηφιακά Νεκροταφεία" βγάζει στον αέρα το γεγονός και μας κανει να θυμηθούμε κι εμεις μια ιστορία που δεν ειναι και τόσο νέα...

Αν και ειναι προφανές οτι οι διαδρομές της στρεβλής ανάπτυξης και της ... "οικονομικής" ανακύκλωσης θα συνεχίζουν να ακολουθούνται για πολύ ακόμη...

Μπορούμε, εμεις οι απλοί πολίτες, να κάνουμε τίποτε;

Πρώτο να σκεφτούμε. Η Γη δεν έχει απεριόριστα αποθέματα σε πρώτες ύλες και η ανακύκλωση δεν θα μπορεί να παρέχει τις απαιτούμενες ποσότητες πρώτων υλών για πάντα. Η συνεχιζόμενη για πάντα μεγέθυνση της ανάπτυξης είναι μια ουτοπία..  Οι εταιρείες ασχολούνται επιχειρηματικά μόνο με τμήματα του κύκλου ζωής των προϊόντων διότι αυτό αυξάνει τα περιθώρια κέρδους - είτε μιλάμε για εξόρυξη είτε για βιομηχανία, είτε για βιοτεχνία, είτε για απλή υπηρεσία. Αυτό είναι απόλυτα λογικό για το σύγχρονο «επιχειρείν», αν σκεφθεί κανείς πως το στάδιο της ανακύκλωσης που κλείνει τον κύκλο ζωής του προϊόντος είναι δαπανηρό και μάλιστα, ανάλογα με τα υλικά μπορεί να αποβεί πιο δαπανηρό απ' το οποιοδήποτε κέρδος πρόσφερε προηγουμένως το προϊόν.  

Γι'αυτό ας μην είμαστε τόσο σπάταλοι με τις ηλεκτρικές συσκευές και να μην τις αντικαθιστούμε χωρίς δεύτερη σκέψη.

Το γλυπτό WEEE Man (Waste Electrical and Electronic Equipment Man) αποτελείται από όσες ηλεκτρικές συσκευές θα πετάξουμε σε μια ζωή.. 

Δεύτερον, να δούμε ποιοί κανουν ανακύκλωση (και όχι εξαγωγή προς τρίτες χώρες) ηλεκτρονικών σκουπιδιών στην περιοχή μας και να απευθυνθούμε εκεί..

[Πέτρος Τζεφέρης]

Χρήσιμες πληροφορίες:

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ Α.Ε.:Ανακύκλωση Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΜΠΑΤΑΡΙΩΝ