Εδώ είναι δημόσιο, δεν είναι παίξε γέλασε…

To παρόν άρθρο με μικρές περικοπές δημοσιεύτηκε στο ενημερωτικό του ΤΕΕ 2481 (σελ. 27-28) με τίτλο: Ο φίλος μου ο Λευτεράκης είναι μηχανικός του δημοσίου..
(by petros tzeferis)
Δεν είναι τυχαίος ο φίλος μου ο Λευτεράκης, όλα κι όλα.
Από το σχολείο, όταν ήμασταν συμμαθητές στον Πειραιά, είχε δείξει ότι θα «διαπρέψει». Πρώτος μαθητής, και όταν λέμε πρώτος, το εννοούμε. Ποτέ δεύτερος, ποτέ μισή προσπάθεια.

Επέλεξε το Πολυτεχνείο, σε μια εποχή τρυφερή, λίγα χρόνια μετά την περίοδο των γεγονότων. Ηταν της …μόδας τότε το πολυτεχνείο στη δική μας τη γενιά. Μια γενιά ερμαφρόδιτη, που ήταν αγέννητη το σαράντα, που δεν έλαβε μέρος στον εμφύλιο, που λαγοκοιμόταν την περίοδο της χούντας όντας στο δημοτικό σχολείο. Που δεν ήταν καν μες στην «αυλή του Φθινόπωρου» τότε, αλλά αργότερα για να μοχθήσει φοιτητιώσα.

Εκανε και μεταπτυχιακά ο Λευτεράκης, όπως κάνουν σήμερα όλοι σχεδόν οι νέοι. Τότε βέβαια δεν ήταν εύκολο για ένα παιδί που ο πατέρας του ήταν χωροφύλακας και η μάνα του είχε κι άλλα παιδιά να θρέψει με μόνο εφόδιο την τετάρτη του δημοτικού..
Τον θυμάμαι τότε που έπαιρνε λίγα λεφτά υποτροφία και δεν έφταναν, ποτέ όμως δεν ζήτησε δανεικά... Τα κατάφερε τελικά ο φίλος μας. Πήγε στο εξωτερικό, έκαμε έρευνα, ανακοινώσεις, επιστημονικές δημοσιεύσεις, έκαμε μάλλον αρκετά για να ξεκινήσει ακαδημαϊκή καριέρα στο πανεπιστήμιο.

Τον θυμάμαι ακόμη στο στρατό που «χτυπούσε» γερμανικά νούμερα (12-4 ή 4-8) το βράδυ και πάντα είχε να το λέει ότι όλο το βράδυ έπαιρνε τον υπολογιστή μαζί του (και το πιστόλι της βάρδιας στην μέση του) και συνέτασσε επιστημονικά άρθρα, ενώ ο βαρδιούχος ναύτης δίπλα του ροχάλιζε του καλού καιρού.. Και όταν ερχόταν ο ναύαρχος το πρωί να περάσει την πύλη του έκλεινε με νόημα το μάτι, γνωρίζοντας το παρασκήνιο, και τούλεγε : «τι καλό μας έγραψες στον υπολογιστή σήμερα κύριε κελευστά;» Θυμάμαι ότι καμάρωνε, που ο ναύαρχος τον εκτιμούσε και ποτέ δεν τον τιμώρησε… Ηταν τότε ακόμη τα χρόνια της αθωότητας, της αφέλειας του νέου επιστήμονα…

Και να μην τα πολυλογώ, ήρθε μια μέρα ο Λευτεράκης και μου λέει: “Φίλε, θα μπω στο δημόσιο..”
“Είσαι σίγουρος;” θυμάμαι ότι ρώτησα με απορία. “Δεν ξέρεις ποιό είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο; Καριέρα στο ..δημόσιο!”
“Θα το φτιάξουμε εμείς το δημόσιο, ποιός περιμένεις να το φτιάξει; Εχω ένα όραμα, να βγώ κάποτε, πρώτα ο θεός, από ένα δημόσιο καλύτερο…ονειρεύομαι στον αιώνα τούτο της τεχνολογίας που ζούμε να φέρουμε πάλι στο προσκήνιο τον μηχανικό και το έργο του..” μου έκανε εντύπωση η αισιοδοξία του.. καθώς στο νου μου ήρθε αυτόματα η περίφημη αποστροφή από το λόγο του αείμνηστου Martin Luther King : Ι have a dream today…

Και έτσι μπήκε ο Λευτέρης στο «μαντρί». Το μαντρί του δημοσίου. Οσοι είναι μέσα (λένε οι απέξω), είναι καλά… Τι καλά, τι καλά, μακαρόνια με κιμά…

Δούλεψε ο φίλος μου στο δημόσιο, μην νομίσετε. Δεν αρνήθηκε ποτέ υπηρεσία. Εδωσε τον εαυτό του ένθεν και εκείθεν. Δίδαξε ήθος με την «αφελή» εργατικότητά του και την χρηστοήθεια του που ήταν παροιμιώδεις. Εργάστηκε ειδικότερα για την αναβάθμιση των τεχνικών υπηρεσιών δημοσίου και νομαρχιών. Ονειρεύτηκε το ρόλο των μηχανικών ως manager, ως επιστήμονες μηχανικούς που μπορούν να καταξιωθούν μέσα από υπηρεσίες του δημοσίου. Των μηχανικών που δυστυχώς παρά την εξειδικευμένη επιστημονική τους γνώση και τη «διάθεση» του διπλώματός τους στην πολιτεία, στην πράξη δεν διαφοροποιούνται σε τίποτε από τους υπόλοιπους δημοσίους υπαλλήλους. Πλην ενδεχομένως του ασφαλιστικού τους. Που παρά το γεγονός ότι διαθέτουν το πλέον εύρωστο ασφαλιστικό ταμείο με μία από τις καλύτερες αναλογίες εργαζομένων προς συνταξιούχους, εντούτοις πληρώνουν υψηλότερες εισφορές χωρίς όμως να συνοδεύονται από αντίστοιχο επίπεδο προσφερόμενων υπηρεσιών και παροχών, ειδικότερα για τους νέους ασφαλισμένους.
Δούλεψε ο Λευτεράκης για όλα αυτά τα προβλήματα, μέχρι και συνδικαλιστής έγινε. Εργαζόμενος συνδικαλιστής όμως, αν υπάρχει τέτοιος νεολογισμός.. Τουλάχιστον για τα πρώτα 10-15 χρόνια. Εις μάτην όμως.. Κι εκεί έπρεπε να αντισταθεί και να παλέψει (η πάλη είναι η μόνη λύση λένε πάντα οι συνδικαλιστές!). Αλλά με ποιούς; Με κάποιο αόρατο και γενικόλογο εχθρό ονόματι «καθεστώς» ή μήπως με τους ίδιους τους συναδέλφους του, χαχα, ή καλύτερα αυτούς που δήλωναν έτσι, αυτούς που μολαταύτα βολεύονταν κάτω από το ήδη υπάρχον καθεστώς;

Κάποια στιγμή άρχισε να κουράζεται, άρχισε να γκρινιάζει. Συχνά τον άκουγα να μιλάει για την αναξιοκρατία, την παντελή έλλειψη προγραμματισμού και ουσιαστικής αξιολόγησης, την αδιαφάνεια, την κομματικοποίηση, τις πελατειακές σχέσεις, την πολυνομία, την ήσσονα προσπάθεια, την γραφειοκρατία…to mention but a few… Συχνά τον άκουγα επίσης να μονολογεί: «δεν ζητάω να μου πουν ευχαριστώ επειδή κάνω τη δουλειά μου. Απλά ζητώ και από τους άλλους κάποτε να κάνουν το ίδιο.. Ανακατεύουμε χαρτιά για τόσα χρόνια, μήπως ήρθε η ώρα να βάζουμε και ορισμένα στη θέση τους;
Δυστυχώς ο φίλος μας, έπεσε με τα μούτρα στο γνωστό αναποτελεσματικό, ανορθολογικό, αντιφατικό, ευθυνόφοβο, πελατειακό, γραφειοκρατικό μοντέλο της δημόσιας διοίκησης. Το απόλυτο τέλμα, που απαξιώνει τη γνώση, που αποθεώνει την τυπολατρία και την διάχυση των ευθυνών, που χειραγωγεί το ήθος, που προάγει τον φαύλο κύκλο της κομματικής μιζέριας, που δεν συνδέει ποτέ την αποδοτικότητα με το μισθό και την προαγωγή. Που όλοι το βλέπουν, το ψηλαφούν, αλλά κανείς δεν κάνει τίποτε για να το δαμάσει.

Μια μέρα τον ρώτησα: “δηλαδή, φίλε μου, οι νέοι σαν σένα (!), ή οι νεώτεροι από σένα που εισέρχονται στο δημόσιο, δεν κάνουν την διαφορά, η «κρίσιμη» μάζα τους δεν θα γίνει ποτέ αρκετή να τα αλλάξει όλα; Δεν ήρθε η ώρα ακόμη για την μεγάλη επανάσταση στις τάξεις του δημοσίου;”

Χαχα…γέλασε πικρά. Είναι κρίμα να τους βλέπει κανείς, να αποφλοιώνονται και να «στύβονται» σιγά-σιγά σαν τα πορτοκάλια. Τους χρησιμοποιούν οι προϊστάμενοί τους, που συχνά είναι κατώτεροί τους σε σπουδές και δεξιότητες, και αυτό γιατί οι δομές του δημοσίου είναι κατά κανόνα αναχρονιστικές, συμβατές με το φορμάτ της ήσσονος προσπάθειας των «αγνωστικιστών» (δηλ. αυτών που δεν γνωρίζουν τίποτε και για κανένα θέμα!), των ψηφιακά και τεχνολογικά αναλφάβητων (πάνω από το 70% των διευθυντών είναι σε ηλικίες μεγαλύτερες των 55 ετών!) ή εκείνων που το …παίζουν «αναλφάβητοι» (το 92% των υπαλλήλων έχουν πλέον πρόσβαση σε Η/Υ, πλην όμως δεν τον χρησιμοποιούν, ειδικότερα τα διευθυντικά στελέχη!!) Όταν φυσικά απαιτείται πραγματική απόδοση, ταχεία, αποτελεσματική, με deadlines και στοχοθεσία, σε ένα ανοικτό και διαφανές σύστημα, όταν χρειάζεται πχ. η ευπρόσωπη εκπροσώπηση στα διεθνή φόρα ή στα όργανα της ΕΕ, εκεί θυμούνται τους νέους και τα προσόντα τους, τις σπουδές, τις ξένες γλώσσες, την διαδικτυακή τους εμπειρία, την προσαρμοστικότητά τους … Με επιλεκτικά «όταν» όμως δεν αλλάζεις τις δομές, ούτε το τελικό συνολικό αποτέλεσμα…

Είναι κρίμα να βλέπει κανείς κάποιους νέους με εξαιρετικά προσόντα και φακέλους, με όρεξη για δουλειά, με όνειρα να παράγουν κάτι και όταν έρχεται η ώρα στα υπηρεσιακά συμβούλια να εξετάζεται ως πρόκριμα, ουσιαστικά μόνον η αρχαιότητα. Και ενώ γνωρίζουν οι πάντες ότι ο υπάλληλος της προϋπηρεσίας των 25-30 ετών, είναι φύσει αδύνατον να προσφέρει τώρα που η συνταξιοδότησή του είναι ante portas, εντούτοις τον επιλέγουν για θέση ευθύνης! Σαν να του δίνουν το παράσημο λίγο πριν την αποστρατεία. Για να κάνει τί αλήθεια; Να ψαλιδίσει τα όνειρα και από εκείνους που τυχαίνει να ελπίζουν ακόμη; Και όταν φυσικά έρθει η ώρα και των «νέων» να προωθηθούν, είναι πλέον πολύ αργά. Δεν είναι πια νέοι…Τα φτερά και η όρεξη έχουν κοπεί. Είναι πλέον και οι ίδιοι «μεταλλαγμένοι», το λιγότερο σε αδιάφορους και κουρασμένους ψαρομάλληδες.. Είναι η ώρα για την δική τους αποστρατεία…

Δεν σας είπα μέχρι τώρα, ότι ο Λευτέρης δεν έτυχε απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης (ΕΣΔΔ). Μόνο αυτό δεν έκανε, διότι, άλλωστε δεν ήταν αυτοσκοπός για αυτόν το δημόσιο. Ομως, για την «καριέρα» στο δημόσιο, αυτό είναι ενδεχομένως που κυρίως έπρεπε να κάνει. Γιατί, απλά οι απόφοιτοι της ΕΣΔΔ είναι οι μόνοι στους οποίους (και δικαίως) αναγνωρίζεται η επιμόρφωση, τόσο κατά την εισαγωγή όσο και κατά την εξέλιξή τους. Εντούτοις, η σχολή αυτή, ανεξάρτητα το αν παράγει ή όχι «έτοιμα» διοικητικά στελέχη (τα οποία δυστυχώς δεν χρειάζεται για να λειτουργήσει το δημόσιο με την σημερινή του μορφή), χρησιμοποιείται κυρίως ως όχημα που παρέχει το εισιτήριο για το δημόσιο τομέα και παράλληλα την σχετική πριμοδότηση εντός αυτού. Ολοι οι απόφοιτοι της ΕΣΔΔ σήμερα είναι αξιόλογοι συνθέτοντας μια ελπιδοφόρα σταγόνα στον ωκεανό και δεν συγκρίνονται με το μέσο επίπεδο του δημοσίου. Όμως «συγκρίνονται», τηρουμένων των αναλογιών, με τους Λευτεράκηδες που διαθέτουν επίσης μεταπτυχιακές σπουδές και ενίοτε διακεκριμένο επιστημονικό έργο και οι οποίοι απλά έκαναν την εκ των υστέρων επιλογή του δημοσίου. Συγκρίνονται με τον φίλο μου το Λευτεράκη που προσκόμισε ο κακομοίρης τις επιστημονικές του εργασίες (τις σχετικές με το αντικείμενο παρακαλώ!) σε μεταδιδακτορικό επίπεδο (post doctorial) και πήγε και το who is who in the world , όπου τον είχαν επανειλημμένα εντάξει, και τον έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια… Εδώ, εξέχουσες πλην όμως θλιβερές μειοψηφίες των Λευτεράκηδων αλλά και των αποφοίτων της ΕΣΔΔ, είναι δημόσιο, δεν είναι ακαδημία, ούτε πανεπιστήμιο! Δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις, απλά η για πάμπολα χρόνια παρουσία/απουσία!

Μα εγώ ξέρω ότι ο νέος δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας (Ν 3528/2007) έχει ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες ρυθμίσεις στο θέμα της αξιολόγησης των υπαλλήλων. Επιτέλους, καθιερώνεται ένα σύστημα αξιολόγησης που βασίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια, που συνυπολογίζει τα τεκμηριωμένα επαγγελματικά και τεχνικά προσόντα, την εργασιακή/διοικητική εμπειρία αλλά και τις δεξιότητες των υπαλλήλων. Επιτέλους, οι μεταπτυχιακοί τίτλοι, οι ξένες γλώσσες, οι επιστημονικές/συγγραφικές εργασίες, η επιμόρφωση των υπαλλήλου κλπ μοριοποιούνται με σκοπό να αποτελέσουν μαζί με την εργασιακή πείρα ένα νέο αντικειμενικό σύστημα..

Ρώτησα το φίλο μου για τον νέο κώδικα και το άρθρο 85, που προβλέπει τα παραπάνω. «Πολύ προχωρημένο, για να εφαρμοστεί στο σημερινό δημόσιο, που θυμίζει κάτι μεταξύ στρατού και ..παιδικής χαράς» ήταν η απάντηση. «Το γιατί ρώτησέ το στους διευθυντές προσωπικού των υπηρεσιών του δημοσίου. Εδώ δεν μπορούν να βρουν και να βάλουν στη σειρά τα φύλα αξιολόγησης του κάθε υπαλλήλου (εφόσον τα φύλλα συμπληρώνονται ακόμη μόνο κατά βούληση), όχι τους διάφορους ξενόγλωσσους τίτλους/προσόντα του …εκάστοτε λευτεράκη. «Αλλωστε, τί νόημα έχει να παράγει κανείς προϊσταμένους σε ένα τέτοιο σύστημα, για να διοικήσουν τί; Απλά φέρουν τον τίτλο του «αρχηγού». Αρχηγού όμως των «ινδιάνων»…

Ολες οι κοινωνικές δομές αλλάζουν, εξελίσσονται, διαφοροποιούνται. Ακόμη και η πολιτικές ηγεσίες ανανεώνονται, βλέπουμε διαρκώς και νεώτερους πολιτικούς που έρχονται να κυβερνήσουν τα υπουργεία. Που ξέρουν από νέες τεχνολογίες, από MBO’s και στοχοθεσία, από job descriptions και καθηκοντολόγια, θεωρία και πρακτική κινήτρων της εργασίας. Μόνο το δημόσιο δεν αγγίζουν αυτά… Και οι πολιτικοί, ασχέτως με αυτά που λένε στις τελετές παραλαβής/παράδοσης των υπηρεσιών, αναγκάζονται να στηρίζονται σε συμβούλους και όχι φυσικά στις δυσκίνητες κρατικές μηχανές, στο δημόσιο forever…

Δυστυχώς φίλε Λευτέρη, οι επιλογές μας πάντα περνάνε από το ταμείο, ακόμη κι όταν δεν είναι απόλυτα δικές μας. Και το δημόσιο ακόμη είναι μια χοάνη, μια μεγάλη χοάνη ενός «σπαστηροτριβείου» ονείρων.. Που συγκεντρώνει τα όνειρα των νέων και τα κάνει σκόνη… και το χειρότερο είναι σήμερα ότι όλο και λιγότεροι νέοι που εισέρχονται σε αυτό, έχουν πλέον όνειρα: είναι πλέον συνειδητοποιημένοι στην κακομοιριά τους, είναι πλέον a priori παραδομένοι στον επερχόμενο ευτελισμό τους....

Τώρα τελευταία, τον άκουσα να μιλά για πρώτη φορά για συνταξιοδότηση. Ηταν μάλλον αστείο που κουράστηκες τόσο νωρίς.. Εχεις πολλά χρόνια ακόμη καλέ μου, και με τα νέα δεδομένα, θα αργήσεις πάρα πολύ.. αν ποτέ σου δώσουν σύνταξη.. πρέπει να είσαι εδώ, να επιδοτείς τη σύνταξη των άλλων.. οι οποίοι διαφορετικά δεν θα έχουν σύνταξη.. ακόμη δεν το έχεις καταλάβει το «παιχνίδι»; Τι να πούν δηλαδή οι συνάδελφοι που ιδιωτεύουν και δεν βγαίνουν ουσιαστικά ποτέ στη σύνταξη; Τους σκέφτηκες αυτούς;

Τον είδα μια μέρα τυχαία στον Πειραιά να στέκεται στα σκαλιά του σχολείου που είχαμε κάποτε γεμίσει με τον παιδικό μας ιδρώτα. Περνούσα και κοντοστάθηκα στην είσοδο. Αν δεν τον ήξερα, θα αναρωτιόμουν: «άραγε, ποιος κακομοίρης είναι αυτός;»

Aτένιζε θλιμμένος και σκεφτικός τις μπασκέτες που είχαν φτιαχτεί μπροστά. Τα παιδιά του έπαιζαν αμέριμνα, όπως κι εμείς κάποτε στον ίδιο χώρο. Μα εκείνος, το ήξερα, δεν κοίταζε τις μπασκέτες… Κοιτούσε πίσω και πέρα και πάνω από αυτές.. Απλά θυμόταν, ..αναπολούσε!

Ηξερα τι αναπολούσε ο Λευτέρης. Τι σκεφτόταν καθώς το βλέμμα ξεμάκραινε και δεν ήταν πια εδώ. Αναπολούσε, όταν χρόνια πριν στον ίδιο χώρο, πριν βάλουν τις μπασκέτες, μαζευόμασταν τα βράδια και μιλούσαμε με τις ώρες. Όταν, καθισμένοι κατάχαμα, ονειροπόλοι νέοι, πλάθαμε, τυφλοί και περήφανοι το μέλλον μας και μαζί κι εκείνο της γενιάς μας...Once upon a time, Ι had a dream.. [Πέτρος Γ. Τζεφέρης]

ΥΠΑΛΛΗΛΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ