Πήγατε στο Vagonetto;

Πήγατε στο Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας - Vagonetto που βρίσκεται στις εγκαταστάσεις της S&B ΑΕ στο 51ο χλμ. στην Αμφισσα της Φωκίδας; Αν όχι, να πάτε..με τα παιδιά μαζί φυσικά!

Το Vagonetto δεν είναι μόνο ένα θεματικό πάρκο που παρουσιάζει στους επισκέπτες πώς γινόταν πριν από δεκαετίες η υπόγεια εξόρυξη του βωξίτη οδηγώντας τους με βαγονάκι στην εξοφληθείσα εδώ και χρόνια Υπόγεια Στοά «850». Ούτε περιορίζεται μόνο σε μια ψυχαγωγική παράσταση τύπου «Ηχος και Φως» στα έγκατα της Γης (διακόσια μέτρα κάτω από τη γη) ή έστω επίδειξη μιας παρακαταθήκης από εκθέματα, που αφορούν στο βωξίτη και στην παραγωγική δραστηριότητα της εταιρείας που το δημιούργησε.

Το Vagonetto έχει μια ιδιαίτερη σημειολογία, η οποία μάλιστα ενισχύεται από τα προβλήματα του μεταλλευτικού κλάδου τα τελευταία χρόνια τα οποία ειναι κυρίως επικοινωνιακού και οχι τεχνικοοικονομικού χαρακτήρα.

Το μοναδικό στην Ελλάδα μεταλλευτικό πάρκο καταφέρνει να "αναδείξει" έναν κλάδο που τις τελευταίες δεκαετίες η εικόνα του έχει τραυματιστεί σημαντικά από το γεγονός οτι έχει συνδυαστεί με την επικινδυνότητα της εργασίας και κυρίως την διάσταση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ο επισκέπτης του θεματικού πάρκου προβληματίζεται και συμπεραίνει αβίαστα ότι μια «τρύπα» (είσοδος μεταλλείου, είσοδος στοάς προσπέλασης) στον Παρνασσό δεν συνιστά μόνο μια παροδική οπτική αλλοίωση του τοπίου και της μορφολογίας του εδάφους. Αλλά ότι αξίζει τον κόπο να ανοίξει κανείς μια τέτοια "τρύπα" μέσα στο δάσος, με την προϋπόθεση ότι αυτή αποβαίνει τελικά ωφέλιμη για το κοινωνικό σύνολο και επιπλέον αφήνει το πλέον "ανώδυνο" περιβαλλοντικό αποτύπωμα (Κώδικας Αρχών Βιώσιμης Ανάπτυξης). Και αυτή είναι η κυριότερη σημειολογική του συνεισφορά.
Επιπλέον, προσφέρει στον επισκέπτη (και ειδικά στον νεαρό επισκέπτη/μαθητή) βιωματική εκπαίδευση, δίνοντάς του την ευκαιρία να σκεφτεί/διδαχθεί ότι υπάρχει η δυνατότητα της υπόγειας εξορυκτικής δραστηριότητας, της ασφαλούς χρήσης των εκρηκτικών υλών υπογείως, της υπόγειας δυνατότητας γενικότερα. Τον προβληματίζει να συσχετίσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την υπόγεια δραστηριότητα με τις αντίστοιχες της επιφανειακής δραστηριότητας είτε εξορυκτικής είτε γενικότερης.


Αλλωστε τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερη προβληματική σχετικά με την δυνατότητα ασφαλούς υπογειοποίησης πολλών λειτουργικών εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων (δεξαμενών καυσίμων και φυσικού αερίου, υπόγειων ταμιευτήρων νερού, συγκοινωνιακών δικτύων, χώρων στάθμευσης, εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, χώρων αποθήκευσης γενικότερα κλπ.).

Το Εργαστήριο Μεταλλευτικής Τεχνολογίας και Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής του ΕΜΠ έχει πρόσφατα ανακοινώσει αρκετές προτάσεις για "υπόγειες" λύσεις σε μια σειρά ειδικά προβλήματα, που η εφαρμογή τους θα μας επιτρέψει να περιορίσουμε την περιβαλλοντική τους διάσταση αλλά και να απελευθερώσουμε περισσότερο αδόμητο χώρο στην επιφάνεια, πράγμα εξαιρετικά επιθυμητό κυρίως στις μεγαλουπόλεις. Υπάρχουν αρκετές ανάλογες εφαρμογές στο εξωτερικό, για παράδειγμα, η Subtropolis (φωτο) στο Κάνσας των ΗΠΑ (κάτω από αυτό για να ακριβολογούμε) όπου στεγάζεται επιχειρηματικό κέντρο και έχει δομηθεί μέσα σε «εξοφλημένο» υπόγειο λατομείο ασβεστολίθου.

Με την υπόγεια δραστηριότητα συνδέεται και μια από τις δυνατότητες (έστω προσωρινής) επίλυσης του προβλήματος της υπερθέρμανσης του πλανήτη και "τιθάσευσης" του κακού δαίμονα που ακούει στο όνομα διοξείδιο του άνθρακα. Με τις τεχνολογίες δέσμευσης και γεωλογικής αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (τεχνολογίες CCS-Carbon Capture and Storage) που διαρκώς κερδίζουν έδαφος μπορεί να επιτευχθεί δραστική μείωση των εκπομπών του συγκεκριμένου αερίου θερμοκηπίου (βλ. και άρθρο Π. Τζεφέρη, Ενημερωτικό Δελτίο TEE 2430, 5.3.07, ΕΔΩ ) ). Η διαδικασία περιλαμβάνει τον αρχικό διαχωρισμό του CO2 από τα καυσαέρια, και στη συνέχεια μεταφορά, συμπίεση και ασφαλή αποθήκευση του αερίου (εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες της τάξης εκατομμυρίων τόνων ετησίως) σε κατάλληλους υπόγειους γεωλογικούς ταμιευτήρες. Τέτοιοι μπορεί να είναι οι εξοφληθέντες ταμιευτήρες πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι βαθείς αλμυροί υδροφορείς, τα εξοφληθέντα παλαιά ορυχεία άνθρακα, ορυκτού αλατιού και τα εξοφληθέντα μεταλλεία.

Για παράδειγμα, έχει εκτιμηθεί, ότι οι ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπει ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής (φυσικού αερίου) στην Κομοτηνή θα μπορούσαν να αποθηκευτούν για 25-30 χρόνια στο εξοφληθέν πετρελαιοφόρο κοίτασμα του Πρίνου. Αρκεί πέρα από τα τεχνικά και οικονομικά προβλήματα των τεχνολογιών CCS, των οποίων η λύση είναι θέμα χρόνου, να αφήσουμε κατά μέρος και την πανταχού παρούσα οικολογική μας καχυποψία.
Η μεταλλευτική δραστηριότητα και γενικότερα η υπόγεια δραστηριότητα δεν είναι a priori επικίνδυνη ούτε a priori περιβαλλοντικά ασύμφορη. Αρκεί στην ανάλυση «κόστους-ωφέλους» να μπουν όλα τα δεδομένα σε όλες τους τις διαστάσεις: τεχνικά, οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά. Αρκεί οι "δείκτες αειφορικότητας" να επιτρέπουν την ως άνω δραστηριότητα σε βάθος ικανού χρόνου. Διότι, άλλο είναι να κομπάζουμε για το περιβάλλον, διαρκώς οικολογούντες και διόλου πράττοντες, και άλλο να το κάνουμε πράξη μέσα από μια παραγωγική διαδικασία με όρους κοινωνικής ευθύνης.

Τα προβλήματα του περιβάλλοντος δεν μπορούν να περιμένουν. Το ίδιο όμως και η ανάπτυξη. Την λύση θα δώσει η βιώσιμη ανάπτυξη, η ποιοτική κυρίως ανάπτυξη, η ανάπτυξη με στόχο τη μετάβαση προς τη βιώσιμη κοινωνία.

Kείμενο-Φωτογραφίες: Πέτρου Τζεφέρη

Περισσότερα για το vagonetto

http://www.vagonetto.gr/

Η σημειολογία του Vagonetto, άρθρο Π. Τζεφέρη