Κλιματικές αλλαγές – Μια αιρετική άποψη

Η αναμενόμενη οξύτητα των κλιματικών αλλαγών έφερε το θέμα στο σύγχρονο πολιτικό προβληματισμό. Οι τεχνικοί / επιστήμονες του λεγόμενου αναπτυγμένου κόσμου φέρουμε μεγάλο μέρος της ευθύνης, για το επερχόμενο κακό. Παρασυρμένοι από την τεχνολογία, την επιστήμη δίναμε και εξακολουθούμε να δίνουμε τα κάθε λογής τεχνικά μέσα στον κόσμο, που «διευκολύνουν» τη ζωή του. Δεν μπορέσαμε όμως έγκαιρα να δούμε «πέρα απ’ τη μύτη μας...». Ή τουλάχιστον δεν μας άφησε το τεράστιο οικονομικό σύστημα που αναπτύχθηκε περί αυτά να συνειδητοποιήσουμε τα παρατράγουδα της απίστευτης υπερκατανάλωσης ενέργειας, στην οποία όλα αυτά οδηγούσαν και εξακολουθούν να οδηγούν.

Ας μη γελιόμαστε. Στη γη μας καταναλίσκουμε, δεκαετίες τώρα, πολύ περισσότερη ενέργεια, απ’ όση μπορεί να αντέξει ο πλανήτης κι εμείς, του «αναπτυγμένου» κόσμου, είμαστε πρωταθλητές... Η κατάσταση πηγαίνει προς επιδείνωση. Δισεκατομμύρια κόσμου στην Κίνα στην Ινδία κι αλλού αυξάνουν ραγδαία την ενεργειακή κατανάλωσή τους. Είναι λογική συνέπεια. Το διεθνές οικονομικό σύστημα, που έχουμε στήσει προβάλει και σ’ αυτούς το γκλαμουράτο υπόδειγμα της «Κοινωνίας της Αφθονίας», για να θυμηθούμε και τον πρόσφατα αποβιώσαντα Galbreith.

Θεωρώ ότι, μακράν, πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η δραστική μείωση της ζήτησης ενέργειας. Ουσιαστικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση δεν μπορεί να γίνουν αν δεν πεισθούμε πρώτα εμείς οι ίδιοι, οι «αναπτυγμένοι», να αρχίσουμε να αναθεωρούμε τον τρόπο με τον οποίο έχουμε καταντήσει να ζούμε. Τρόπο, που δεν είναι καθόλου συμβατός με την αειφορία. Απέχουμε πολύ από τη συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας κι ακόμα περισσότερο από τη δράση.

Τα τελευταία χρόνια, στρέψαμε στη Δύση την προσοχή μας στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), και αυτοπαγιδευθήκαμε. Νομίζουμε ότι έτσι κάνουμε το καθήκον μας, ότι έτσι εξαντλούμε τις υποχρεώσεις μας για το περιβάλλον, για τις επόμενες γενιές. Παράλληλα όμως, δεν αλλάζουμε τόσο δα τον καθημερινό τρόπο ζωής μας. Εξακολουθούμε, φευ, να υπερ-καταναλίσκουμε ενέργεια... Μας διαφεύγει, όμως ότι, οι ΑΠΕ συμβάλλουν στην προσφορά ενέργειας όχι στη ζήτηση, που είναι η πρωτογενής αιτία του κακού. Γιατί να γεμίσουμε π.χ. όλες τις κορυφογραμμές του ελληνικού τοπίου με αμφισβητούμενης αισθητικής ανεμογεννήτριες ηλεκτρισμού, για να εξακολουθούμε να έχουμε 15 αντί 2 η 3 φώτα αναμμένα σπίτι μας;

Με αυτήν την έννοια, η αφεντιά μου σκόπιμα δηλώνει «εχθρός» των ΑΠΕ. Η ενασχόληση με αυτές, κατ’ εμέ, αποπροσανατολίζει από τον κύριο στόχο. Αυτός πρέπει να είναι, μακράν του οτιδήποτε άλλου, η αλλαγή της συμπεριφοράς όλων μας, προκειμένου να ζούμε ζητώντας και συνεπώς καταναλίσκοντας λιγότερη, μα πολύ λιγότερη ενέργεια. Από δε ένα σημείο και μετά, βλέπω με μεγάλη δυσπιστία και υποψία τα διάφορα κίνητρα / επιχειρηματικά συμφέροντα, που έχουν αναπτυχθεί γύρω από αυτές. Για να υπερβάλω και πάλι σκόπιμα, θεωρώ ότι, η καλύτερη μορφή ενέργειας είναι, όχι η των ΑΠΕ, αλλά αυτή που δεν ζητιέται, αυτή που δεν καταναλίσκεται. Η οξύτητα του προβλήματος επιβάλλει επειγόντως να αναθεωρήσουμε το «αξιακό» μας σύστημα – που, π.χ. χρησιμοποιεί την κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας ως δείκτη ανάπτυξης - και φυσικά την οικονομία, που το στηρίζει.

Έρχομαι στο δέον γενέσθαι. Προσυπογράφω απόλυτα το εργαλείο της εισαγωγής σταδιακά αυξανόμενης τσουχτερής φορολόγησης. Ζούμε σε περιβάλλον ελεύθερης οικονομίας κι αυτό δεν φαίνεται να αλλάζει στον ορατό ορίζοντα. Στο μάταιο και ψυχρά υλιστικό κόσμο μας, ό, τι δεν ακουμπάει τη τσέπη, μας αφήνει παγερά αδιάφορους. Πάντα δε δείχνουμε, τρομάρα μας, τους άλλους, όταν κάνουμε συζήτηση για το ποιος φταίει…

Ο λεγόμενος φόρος του άνθρακα προβλέπει τη φορολόγηση των ορυκτών καυσίμων και των προϊόντων τους (βενζίνη, πετρέλαιο Diesel, φυσικό αέριο, λιγνίτες, κτλ.) ανάλογα με την ποσότητα άνθρακα που περιέχουν και συνεπώς του CO2 (κύριου συστατικού των αερίων του θερμοκηπίου), που εκλύουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον μελέτησε, για χρόνια. Τα βιομηχανικά lobbies της Ένωσης «τον έθαψαν». Καιρός να τον ξεθάψουμε. Παρά τα προβλήματά του, επιτρέπει με περιβαλλοντικά δίκαιο τρόπο να αυξήσουμε την τιμή της ενέργειας κατά όσο χρειάζεται, για να επιτύχουμε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Για το μέγεθος της φορολογίας, θα πρέπει να πάμε ψάχνοντας. Η ελαστικότητα της ζήτησης ενέργειας σε δραστικές αυξήσεις της τιμής της είναι άγνωστη. Για να επιτύχουμε την επιθυμητή μείωση, ίσως χρειαστεί να πάμε σε αυξήσεις της τιμής καταναλωτή της τάξεως του 50%, 250% ή ακόμα και 500%!

Η χώρα μας, έχει όλες τις προϋποθέσεις να μπει στην πρωτοπορία στο θέμα αυτό. Έχουμε ανθρωποκεντρικό πολιτισμό χιλιετιών, «μέτρον άριστον»..., μεγάλη ποικιλία περιβάλλοντος με στοιχεία παγκόσμιας σπανιότητας (αιγαιοπελαγίτικο τοπίο). Έχουμε, θα πρόσθετα ακόμα, και το ό, τι έχει απομείνει από την αριστερή διανόηση...

Ζητώ να πρωτοστατήσουμε στην υιοθέτηση πολιτικών τσουχτερού φόρου άνθρακα, ανταποδοτικού σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις. Προτείνω να σκεφθούμε να τον υιοθετήσουμε ακόμα και μόνοι μας. Η Σουηδία τον έχει θεσπίσει, έστω σε ήπια δόση, από το ’91, συνεπώς «δεν χτυπάει» στη συνθήκη της Ρώμης ή τους κανόνες λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ. Δεν θα είναι τόσο επαχθές για εμάς. Δεν έχουμε σοβαρή εξαγωγική, ενεργοβόρα, βιομηχανική παραγωγή. Το αλουμίνιο, το τσιμέντο, κτλ. ίσως χρειασθεί να τα εξαιρέσουμε. Η εμπειρία της Σουηδίας θα βοηθήσει.

Σάκης Γαλιγάλης, Μ-Η Μηχανικός