Υγραέριο, Ελλάδα και Περιβάλλον

Στην Ελλάδα, η σχέση μας με το υγραέριο ποικίλει. Κάποιοι από εμάς το αποστρέφονται θεωρώντας το «παρακατιανό», «λαϊκό», «μια σκέτη ταλαιπωρία με τις φιάλες», «επικίνδυνο» και προτιμούν, ως επί το πλείστον, το «ρεύμα». Άλλοι το λατρεύουν «για την ευκολία του στο μαγείρεμα», «γιατί είναι φθηνό» και άλλα.

Το υγραέριο, που διατίθεται στην Ελληνική αγορά προέρχεται από κάποιο από τα 4 διυλιστήριά μας. Εισάγουμε δηλαδή με πλοία (tankers) αργό πετρέλαιο από τη Ρωσία, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία κ.α. Το διυλίζουμε με θέρμανση, σπαταλώντας περί to 5% της πρωτογενούς ενέργειάς του και παίρνουμε, ανάμεσα σε τόσα άλλα προϊόντα και το υγραέριο με τη μορφή βουτανίου ή προπανίου.

Το πιο πολύ το εμφιαλώνουμε σαν σκέτο προπάνιο σε φιάλες 25 κιλών (εστιατόρια, βιοτεχνίες), σαν μίγμα 10 κιλών (συνηθισμένη οικιακή χρήση), αλλά ακόμα και σαν σκέτο βουτάνιο σε μικρά αλουμινένια (φευ για το περιβάλλον) μιας χρήσεως φιαλίδια 190 γραμμαρίων. Πρόκειται για τα γνωστά «γκαζάκια» για τον καφέ ή αν θέλετε, τους «εμπρηστικούς μηχανισμούς»... Το υπόλοιπο το διαθέτουμε χύμα σε εγκαταστάσεις π.χ. κεντρικής θέρμανσης με μόνιμες δεξαμενές ή για υγραεριοκίνηση (ταξί), μέσω ειδικών πρατηρίων.

Όταν μαγειρεύουμε με υγραέριο χάνουμε άλλο ένα περίπου 30% της ενέργειάς του, σαν απώλεια των καυσαερίων, ακτινοβολίας της κατσαρόλας κτλ. Δηλαδή, εισάγουμε 100 μονάδες ενέργειας, σαν ισοδύναμο αργό πετρέλαιο, το διυλίζουμε και παίρνουμε (100 Χ 95=) 95 σαν υγραέριο. Μετά, μαγειρεύοντας με υγραέριο π.χ. μακαρονάδα, βάζουμε μέσα στο νερό και τα μακαρόνια, που βράζουν περίπου (95 Χ 70%=) 66 μονάδες ενέργειας. Δηλαδή, για να πάρουμε μια μονάδα ωφέλιμης για το μαγείρεμα ενέργειας καταναλώνουμε (100 / 66 =) 1,5 μονάδα εισαγόμενης πρωτογενούς ενέργειας.

Όσοι από εμάς κάνουν τη μακαρονάδα τους με «ρεύμα», επιβάλλουν στη ΔΕΗ και τους άλλους παραγωγούς να καταναλώσουν κάποιο καύσιμο, π.χ. λιγνίτη, μαζούτ, φυσικό αέριο ή Diesel, για να παράγουν το «ρεύμα», που χρειάζεται. Τροφοδοτώντας με 100 μονάδες «πρωτογενούς» καυσίμου τη συνολική ελληνική ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα, παίρνουμε κατά μέσο όρο μόνο 37 μονάδες ενέργειας σαν «ρεύμα»!!!

Ναι, ναι έχουμε μέση ενεργειακή «χασούρα» στην ηλεκτροπαραγωγή μας 63%!!! Όταν μαγειρεύουμε στο «μάτι της ηλεκτρικής» χάνουμε άλλο ένα περίπου 10% της ενέργειας του «ρεύματος» που τροφοδοτεί το «μάτι» σαν απώλεια π.χ. στο κάτω μέρος του «ματιού», ακτινοβολίας της κατσαρόλας κτλ. Κάνοντας λοιπόν τα μακαρόνια με «ρεύμα στην ηλεκτρική», βάζουμε μέσα στο φαγητό κάτι σαν 37 Χ 90%=) 33 μονάδες ενέργειας. Δηλαδή, για να πάρουμε μια μονάδα ωφέλιμης για το μαγείρεμα ενέργειας καταναλώνουμε (100 / 33 =) 3,0 μονάδες «πρωτογενούς» ενέργειας.

Με άλλα λόγια, όταν μαγειρεύουμε μακαρόνια με «ρεύμα» καταναλώνουμε (3,0 / 1,5) διπλάσια «πρωτογενή» ενέργεια, απ’ ό τι με το υγραέριο!!! Αυτή η φοβερή διαφορά μεταξύ υγραερίου και «ρεύματος» στην αξιοποίηση πρωτογενούς ενέργειας για μαγείρεμα, προκαλεί αντίστοιχα φοβερή διαφορά και στα παραγόμενα αέρια του θερμοκηπίου, συνεπώς και στη συμβολή στην κλιματική αλλαγή!!! Να γιατί ισχυρίζομαι ότι ισοδυναμεί με ενεργειακό και περιβαλλοντικό «έγκλημα» το να μαγειρεύουμε στην «ηλεκτρική», όπως και το να ζεσταίνουμε νερό για πλύσιμο με θερμοσίφωνες ή να θερμαίνουμε χώρους με ηλεκτρικές αντιστάσεις / «αερόθερμα», αντί άμεσα ή έμμεσα με υγραέριο.

Είναι, λοιπόν, το υγραέριο για σοβαρούς ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς λόγους πολύ προτιμότερο από το «ρεύμα» για αυτές τις χρήσεις. Με πιάνει πόνος ψυχής κάθε φορά που βλέπω ηλεκτρικές κουζίνες σ’ ελληνικά σπίτια και ιδίως όταν τα σπίτια αυτά συμβαίνει να είναι στα («μη διασυνδεδεμένα» με το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο) νησιά μας…

Έχει όμως οικονομικό κίνητρο ο Έλληνας, τελικός καταναλωτής, να επιλέγει το υγραέριο αντί το «ρεύμα», γι’ αυτές τις χρήσεις; Το τρέχον οικιακό τιμολόγιο της ΔΕΗ χρεώνει πανελλαδικά το «ρεύμα» πρακτικά (7,6 Χ 1,09 ΦΠΑ =) 8,3 cents € / kWh. Η τρέχουσα τιμή λιανικής πώλησης της συνηθισμένης φιάλης υγραερίου των 10 kgr (ισοδύναμη 130 kWh), είναι στα αστικά κέντρα 15 €, που σημαίνει ενεργειακή επιβάρυνση για τον καταναλωτή 11,5 cents € / kWh. Στα αστικά κέντρα της χώρας μας, μια μονάδα ενέργειας (π.χ. μια kWh) από το υγραέριο έρχεται στον έλληνα καταναλωτή, όχι φθηνότερη, αλλά περίπου 40% ακριβότερη από ό τι η ίδια μονάδα ενέργειας από «ρεύμα»!!! Στα νησιά, όπου οι φιάλες αυτές πωλούνται όχι 15 αλλά 25 €, η ενέργεια από υγραέριο έρχεται 130% ακριβότερη απ’ το «ρεύμα»!!! Στα περισσότερα όμορφα νησιά μας, ο ηλεκτρισμός παράγεται τοπικά, σε μικρές εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγών ζευγών με πολύ μεγαλύτερο μοναδιαίο κόστος, απ’ ό τι στην ηπειρωτική Ελλάδα… Επί πλέον, η τοπική ηλεκτροπαραγωγή υποφέρει απίστευτα από τις πολύ μεγάλες διαφορές χειμερινής / καλοκαιρινής ζήτησης (MW). Η υποκατάσταση σε αυτά τα νησιά ηλεκτρισμού με υγραέριο για μαγείρεμα κτλ. θα είναι "μάννα εξ ουρανού", για την εθνική οικονομία...


Σε αντιδιαστολή με την Αμερική, τη Γαλλία και άλλες χώρες, η αγορά του υγραερίου στη χώρα μας είναι, δυστυχώς, μικρή και, δυστυχέστερα, φθίνει!!! Φταίμε εμείς, που όπως πάντα, δεν μπορούμε να δούμε πέρα απ’ τη μύτη μας… Μια σωστή ενεργειακή πολιτική θα έπρεπε να έτεινε να έκανε το υγραέριο για τον τελικό καταναλωτή πολύ πιο φτηνό απ’ το «ρεύμα», για να μας έσπρωχνε να προτιμούμε το υγραέριο αντί του «ρεύματος», για αυτές τις χρήσεις. Άλλωστε, το εμφιαλωμένο υγραέριο, στον ανταγωνισμό του με τον ηλεκτρισμό, έχει να ξεπεράσει, αν μη τι άλλο και το μειονέκτημα της ταλαιπωρίας του καταναλωτή με την αλλαγή της φιάλης… Πρέπει δηλαδή να δούμε, αν μπορούμε να κάνουμε την ενέργεια από το υγραέριο να είναι για τον τελικό καταναλωτή όχι 40% ή 130% ακριβότερη, αλλά π.χ. 50% φθηνότερη από το «ρεύμα». Μόνον έτσι θα σπρώξουμε τους εαυτούς μας αρχίσουμε να φεύγουμε από το «ρεύμα» και να πηγαίνουμε στο υγραέριο, για τις χρήσεις, που προαναφέρθηκαν.


Θα μου πείτε πώς μπορεί να γένει το υγραέριο πιο φθηνό απ’ το «ρεύμα»; Θα αναφερθώ μόνο σε έναν παράγοντα, τη φορολογία. Το υγραέριο βαρύνεται με Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης Καυσίμων (ΕΦΚΚ) και ΦΠΑ. Και οι δυο θέλουν επανεξέταση. Ιδανικό θα ήταν να καταργούσαμε και τους δυο, για τις χρήσεις αυτές. Δεν είναι τόσο απλό. Πέραν της απώλειας εσόδων για το Δημόσιο, ενδεχομένως να υπάρχουν ακόμα και κίνδυνοι ενθάρρυνσης της μάστιγας του λαθρεμπορίου. Για τον ΕΦΚΚ, υπάρχουν και δεσμεύσεις εναρμόνισής μας απέναντι στην ΕΕ. Με το ΦΠΑ έχουμε άλλα προβλήματα. Το υγραέριο βαρύνεται με ΦΠΑ 19%, σε αντιδιαστολή με το «ρεύμα», (όπως και το φυσικό αέριο (ΦΑ)), που βαρύνονται με ΦΠΑ μόνο 9%! Όμως, το υγραέριο, όπως είδαμε, είναι ενεργειακά και περιβαλλοντικά πολύ προτιμότερο του «ρεύματος». Είναι παράλογο μέσω του ΦΠΑ να σπρώχνουμε τον Έλληνα να μαγειρεύει με «ρεύμα» (9% ΦΠΑ) και όχι με υγραέριο (19%). Παρεμπιπτόντως, σημειώνω ότι βρίσκω επίσης παράλογη αλλά και αθέμιτη τη φορολογική πολιτική ενθάρρυνσης της χρήσης του ΦΑ και όχι και του υγραερίου (ΦΠΑ, έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα των δαπανών εγκατάστασης ΦΑ).

Αυτή η σύγκριση θέτει θέματα, που θα μπορούσαν να κυμαίνονταν από παντελή απαλλαγή του υγραερίου από ΦΠΑ, μείωσή του στο 9%, μέχρι εξάλειψη ή μείωσή του, σε συνδυασμό με αύξηση του ΦΠΑ στο «ρεύμα» από 9 στο 19%. Θα μου αντιτάξετε, το «ρεύμα» είναι βασική υπηρεσία και μια αύξηση του ΦΠΑ του θα τινάξει στον αέρα τον πληθωρισμό… Θα μου θυμίσετε το «χαμό», που είχε γίνει προ ετών, επί ΠΑΣΟΚ, μεταξύ Γιάννου Παπαντωνίου και Βάσως Παπανδρέου, που σαν αρμόδιοι υπουργοί δημόσια διαφώνησαν στο θέμα αυτό. Τελικά, «πέρασε» της Βάσως και μειώθηκε το ΦΠΑ στο «ρεύμα» τότε από 18 σε 8%, στο όνομα κοινωνικής ευαισθησίας.

Η σύγχρονη ζωή είναι, όμως, λίγο πιο σύνθετη. Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται καλό να κρατάς φθηνό το «ρεύμα», για να βοηθάς τους φτωχούς. Το θέμα είναι, όμως ότι κάνοντας αυτό, αναγκαστικά πουλάς το «ρεύμα» το ίδιο φθηνά και στους πλούσιους, σ’ αυτούς δηλαδή που δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα να πλήρωναν το «ρεύμα» πολύ πιο ακριβά. Πέραν αυτού, η διατήρηση της τιμής του «ρεύματος» (της ενέργειας γενικότερα) σε χαμηλά επίπεδα δεν βοηθάει τη μείωση της ζήτησης, που είναι το μεγάλο ζητούμενο.

Μεταξύ των οικονομολόγων της ενέργειας, υπάρχει ομοφωνία ότι η ενέργεια δεν προσφέρεται για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Όταν χρησιμοποιούμε, π.χ. τις τιμές του «ρεύματος» για άσκηση κοινωνικής πολιτικής κάνουμε πιο πολύ ζημιά, παρά καλό. Για παράδειγμα, στη χώρα μας το «ρεύμα» (ακριβέστερα η ηλεκτρική ενέργεια) πουλιέται στη μισή τιμή απ’ ό τι στη γειτονική μας Κύπρο! Μάλιστα, πολλοί από εμάς υπερηφανευόμαστε γι’ αυτό! Έ, δεν είναι να απορεί κανείς, που οι στατιστικές δείχνουν ότι εμείς οι Έλληνες κάνουμε πρωταθλητισμό στην κατανάλωση «ρεύματος» και ενέργειας γενικότερα. Λίγοι ξέρουν ότι στη χώρα μας, υπερ-καταναλίσκουμε ενέργεια. Στη ΕΕ των μέχρι πρότινος 15 μελών, η Ελλάδα μας, μαζί με τη Φιλανδία ήμασταν οι ενεργειακά πιο σπάταλες χώρες της!!! Δηλαδή, γι’ αυτό που παράγουμε στη χώρα μας (ΑΕΠ), καταναλίσκουμε δυσανάλογα μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι έχουμε και ήπιο κλίμα, είναι για να «φουντάρουμε» από κανένα μπαλκόνι…


Είναι προτιμότερο με τη φορολογία να αυξήσουμε την τιμή του «ρεύματος» κι από τα έσοδά της να κάνουμε δυο πράγματα. Πρώτο, «να δώσουμε λεφτά στο χέρι στους πραγματικά φτωχούς», για τη ζημιά που θα υποστούν και δεύτερο, να επενδύσουμε στο περιβάλλον. Έτσι, δεν θα χάσουν οι φτωχοί, ενώ παράλληλα θα δημιουργήσουμε πρόσθετο κίνητρο σε πλούσιους και φτωχούς να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια. Ας μη μας τρομάζει, λοιπόν ένα σενάριο μείωσης ή εξάλειψης του ΦΠΑ στο υγραέριο, με παράλληλη αύξηση του ΦΠΑ στο «ρεύμα», αρκεί να συνδυασθεί με ταυτόχρονη κάλυψη της επίπτωσής του (μόνο) στους φτωχούς.

Θεωρώ βέβαιο ότι υπάρχουν και εμπορικοί λόγοι (περιορισμένος ανταγωνισμός κατά τόπους κτλ.), που συμβάλλουν στην ακρίβεια του εμφιαλωμένου υγραερίου για τον τελικό καταναλωτή, ανά την Ελλάδα.

Μνημονεύω, τέλος, άλλους δυο παράγοντες.

Πρώτον, το επαπειλούμενο πρόστιμο των 25 Ευρώ ανά τόνο ισοδυνάμου CO2, αν δεν συμμορφωθούμε με το Kyoto. Δεύτερον, με την αναβάθμιση, που κάνουν τα ΕΛΠΕ στο διυλιστήριο της Ελευσίνας (πρώην Petrola), θα αυξηθεί σημαντικά η παραγωγή υγραερίου, για την οποία πρέπει να βρεθεί αγορά. Άλλως, θα εξακολουθούμε να καίμε το πλεονάζον υγραέριο στους πυρσούς των διυλιστηρίων ή να το πουλάμε κοψοχρονιά στους σπεκουλαδόρους της ενέργειας στη Μεσόγειο…


Το υγραέριο πρέπει να γίνει για τον τελικό καταναλωτή πολύ πιο φθηνό σε σχέση με το «ρεύμα». ΥΠΑΝ (Διεύθυνση Πετρελαιοειδών), ΥΠ.ΟΙ.Ο. (Γενική Γραμματεία Φορολογικών και Τελωνιακών Θεμάτων), ΥΠΕΧΩΔΕ (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος), Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), ΔΕΗ κ.α. πρέπει να συνεργασθούν με την Ένωση Ελληνικών Εταιριών Υγραερίου, αλλά και την Ένωση Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών, για την αναζωογόνηση της αγοράς του υγραερίου. Το ΕΜΠ, Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοικήσεως (Ομάδα Ενεργειακής Πολιτικής), μπορεί να αναλάβει ρόλο συντονιστή. Μπορούμε μ’ ένα σμπάρο να πιάσουμε, πραγματικά, πολλά τρυγόνια…

Σάκης Γαλιγάλης, Μ-Η Μηχανικός MSc

βλ. δημοσιευμένο άρθρο στο Ενημερωτικό ΤΕΕ: Υγραέριο, Ελλάδα και Περιβάλλον


βλ. δημοσιευμένο άρθρο στο Ενημερωτικό ΤΕΕ: Ενεργειακή ποιτική και υγραέριο