2.9.08

Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι πολιτισμός!


[Δρ. Πέτρου Τζεφέρη] [by Dr.Tzeferis peter]

Ολοι μας πλέον το γνωρίζουμε. Η καλή μάνα γη, μας άφησε παρακαταθήκη τους πεπερασμένους ορυκτούς της πόρους (καύσιμους ή μη) σαν να δοκίμαζε την ορθή μας κρίση. Ο πατέρας Ηλιος, μας παρέχει συνεχώς ενέργεια από το πρακτικά απεριόριστο απόθεμά του. Κι εμείς, τα άτακτα παιδιά, καταναλώνουμε πόρους που δικαιωματικά ανήκουν στις επόμενες γενεές.

Ας υποθέσουμε ότι «παραμερίζουμε» προσωρινά τα ορυκτά καύσιμα και τους αγωγούς τους (πετρελαίου και φυσικού αερίου), θεωρώντας τα ως «ενέσεις ευθανασίας» αλλά και την αμφιλεγόμενη πυρηνική ενέργεια ως ενέργεια υψηλού ρίσκου και ας πάμε κατευθείαν στις ΑΠΕ που ευαγγελίζονται ως «πασπαρτού» λύση του ενεργειακού μας προβλήματος. Και ακόμη ας παραμερίσουμε προσωρινά και όλους τους οικονομοτεχνικούς φραγμούς που τις είχαν περιορίσει μέχρι σήμερα.

Η αλήθεια είναι ότι αν εξετάσουμε την επάρκεια των ΑΠΕ σε σχέση με τις διαρκώς αυξανόμενες ενεργειακές μας ανάγκες, θα δούμε ότι αυτή διαρκώς μειώνεται. Όπως προκύπτει από στοιχεία της ΙΕΑ (Ιnternational Energy Association) , αν ληφθεί υπόψιν το άθροισμα των εκμεταλλεύσιμων δυνατοτήτων όλων των μορφών ΑΠΕ με τη σημερινή τεχνολογία και διαιρεθεί με την παγκόσμια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, προκύπτει ένας «μαγικός» αριθμός. Για το 2000 ο αριθμός αυτός ήταν 22, δηλ. οι συνολικές δυνατότητες των ΑΠΕ (με την σημερινή πάντα τεχνολογία) είναι 22 φορές μεγαλύτερος της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας για το ίδιο έτος. Ο αριθμός αυτός κάθε έτος που περνάει, αντί να αυξάνει, μειώνεται δραματικά. Και θα μειώνεται στο μέλλον, όποιο σενάριο πρόβλεψης και να διαλέξουμε, αν συνεχίσουμε να καταναλώνουμε ενέργεια με τους ίδιους ρυθμούς. Το 2060, για παράδειγμα, ο μαγικός αριθμός θα περιοριστεί στο 5-10 περίπου, από 22.

Αυτό σημαίνει, ότι όσο κι αν εξαπλώσουμε τις ΑΠΕ, δεν πρόκειται να λύσουμε το ενεργειακό μας πρόβλημα, όσο φυσικά συνεχίζουμε να είμαστε το ίδιο ασύδοτοι καταναλωτές. Οπότε το ερώτημα στην περίπτωσή μας δεν είναι «αν επαρκούν οι ΑΠΕ» αλλά «πόσοι πλανήτες σαν τη γη θα ήταν επαρκείς και για πόσο χρονικό διάστημα ακόμη, ώστε να μπορούμε να πορευόμαστε στη ζωή έτσι όπως σήμερα».

Μολαταύτα, όσο δραματικά κι αν είναι τα παραπάνω, υπάρχει μια αισιόδοξη και «χαλαρή» πραγματικότητα παγιωμένη στη συνείδησή μας, ότι όλα μπορούν να ξεπεραστούν με την Επιστήμη και την Τεχνολογία. Ότι είναι απλώς θέμα χρόνου να δοθεί λύση, αν πχ. ελέγξουμε το υδρογόνο, την πυρηνική σύντηξη, αν πολλαπλασιάσουμε με κάποιο μαγικό τρόπο τις δυνατότητες των ΑΠΕ ώστε να μας παρέχουν οσοδήποτε ενέργεια κι αν ζητήσουμε…


Όμως ακόμη κι αν το υποθέσουμε αυτό, ότι δηλ. οι επιστήμονες καταφέρουν να παράγουν ενέργεια άπειρη και φτηνή για όλους, δεν θα πρέπει να αγνοούμε το δεύτερο θερμοδυναμικό νόμο. Οτι δηλ. καταναλώνοντας την ενέργεια αυτή, θα παράγουμε θερμότητα που διαχέεται και ρύπους που μολύνουν περνώντας από την χαμηλή εντροπία των πόρων στην υψηλή των αποβλήτων. Ότι ο κύκλος της χωρίς όρια ανάπτυξης είναι φαύλος… Ότι η φυσική «απορρύπανση» που συντελείται από την ίδια τη φύση, όντας μια διαδικασία αργή, φυσική, δεν είναι δυνατόν να προλάβει τους δικούς μας ατέρμονες ρυθμούς. Αποτέλεσμα είναι, μαζί με τη ματαιοδοξία μας, να συσσωρεύονται διαρκώς ρύποι, και όπως θα προέβλεπαν κάποιοι μελλοντολόγοι, της δεκαετίας του 50, θα «πεθάνουμε» πάνω στο σκουπίδια μας..

Φυσικά και δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν η πρόβλεψη αυτή είναι στατιστικά πιθανή, απίθανη ή σίγουρη. Όμως, για να θυμηθούμε ένα παλιό, σαρκαστικό, λογοπαίγνιο του Mark Twain: "Denial (De-Nile) Ain’t Just a River in Egypt" δηλ. «ο Νείλος δεν είναι μόνο ένα ποτάμι στην Αίγυπτο..». Πράγματι, είναι ένα «ποτάμι» που ρέει και «στη γειτονιά μας», που δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε, να αρνηθούμε την ύπαρξή του (De Nile =Denial=άρνηση)..

Το οικολογικό πρόβλημα δεν εξαντλείται σε κάποιο λειτουργικό «λάθος», που αφορά στη χρήση της τεχνολογίας ή στην διαχείρισή της από το κοινωνικό κράτος, ούτε οφείλεται σε άμβλυνση ηθών ή κανονιστικών αρχών συμπεριφοράς. Η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν προέρχεται από ενσυνείδητες συμπεριφορές ατόμων ή ομάδων πληθυσμού αλλά οφείλεται στον γενικευμένο τρόπο ζωή μας. Αποτελεί προϊόν του καταναλωτικού τρόπου ζωής μας, του πολιτισμού μας, του πολιτισμού του «ατομοκεντρισμού». Οι άνθρωποι του πολιτισμού μας μαθαίνουμε μόνο να κατέχουμε, να καταναλώνουμε, να έχουμε ατομικά δικαιώματα , όχι να συμμετέχουμε και να κοινωνούμε. Από τη Μagna Carta (1215) και το Bill of rights (1689) που έθεσαν ως βάση για τον πολιτισμό μας το «χάρτη των δικαιωμάτων» και μετά, σκεπτόμαστε, οργανώνουμε τη ζωή μας με βάση το «ατομικό δικαίωμα», τη θωράκιση του εγώ.. Οι πράξεις της συμμετοχής, της συλλογικότητας, της ανιδιοτέλειας, της αυθυπέρβασης είναι, αν όχι ανύπαρκτες και αιρετικές, σίγουρα εξαιρέσεις στον κανόνα…

Είναι πλέον φανερό ότι για να λύσουμε το περιβαλλοντικό μας πρόβλημα, πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τη νοοτροπία μας, το πολιτιστικό μας παράδειγμα, τον πολιτισμό μας! Και η αλλαγή αυτή δυστυχώς, δεν μεθοδεύεται, ούτε προκύπτει ως εμπέδωση ιδεωδών, αξιών, στόχων ή εφαρμογή πολιτικών. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η αλλαγή αυτή θα συντελεστεί, όχι όταν εμείς το θέλουμε, αλλά όταν μεταβληθούν οι προτεραιότητες των αναγκών μας. Διότι οι πολιτισμοί δεν προκύπτουν από μεθοδεύσεις ή εφαρμογή ορθών πολιτικών πρακτικών. Ούτε από το φοβικό κίνητρο της ανασφάλειας για το επερχόμενο τέλος που διασπείρουν κάποια «οικολογικά» κόμματα προσδοκώντας στην ψήφο μας..

Οι πολιτισμοί προκύπτουν από ουσιαστικές ανάγκες των πολιτών. «Η ανάγκη κάνει γενικά όλους να γίνονται ανώτεροι του εαυτού» έγραφε ο Μένανδρος. Όταν λοιπόν πρώτη μας ανάγκη θα είναι όχι να καταναλώσουμε αλλά να κοινωνήσουμε με το περιβάλλον, να σεβαστούμε τη ζωή ανεξάρτητα αν είναι ανθρώπου, ζώου ή άλλου ζωντανού του πλανήτη, τότε θα μιλάμε για το τέλος του πολιτισμού αυτού, του ατομικισμού. Και την αρχή ενός άλλου, εκείνου της βιώσιμης ανάπτυξης, της βιώσιμης κοινωνίας, του βιο-πολιτισμού που θα αρχίζει και θα τελειώνει με το σεβασμό του βίου, της ζωής, όχι του ατόμου και της μπροστινής και πίσω αυλής του.. Μέχρι τότε; Μέχρι τότε, το πιθανότερο είναι, ότι θα υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ του διογκούμενου οικολογικού/ενεργειακού ζητήματος και των προσπαθειών για την επίλυσή του. Ολοι ασχολούνται με το ζήτημα αυτό, όλοι έχουν κάνει μόδα την οικολογική ευαισθησία, δίνοντας έτσι νέα διέξοδο στην κερδοσκοπία και την καταναλωτική μας μανία. Ο πολιτισμός της «αφθονίας» μετεξελίχθηκε στον πολιτισμό του «διακόπτη», της απόλυτης εξάρτησης από την ενέργεια. Η ΕΕ, πρωτοπόρος στην προσπάθεια λύσης των πλανητικών προβλημάτων, πελαγοδρομεί “to bind or not to bind”, για λύσεις που ήδη θεωρούνται συντηρητικές, όπως ο περιορισμός των ρύπων θερμοκηπίου ως το 2020!


Το θέμα είναι βαθιά πολιτικό, αλλά ακόμη βαθύτερα ανθρώπινο, αφού αφορά τελικά την ίδια την ύπαρξή μας στον πλανήτη η οποία διακυβεύεται για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό. Δυστυχώς, οι πολιτικές ηγεσίες προβληματίζονται στον περιορισμένο ορίζοντα της τετραετίας ενώ οι ακαδημαϊκοί φορείς, από τη μεριά τους, πρέπει να αφυπνιστούν και να εκδηλώσουν τη συμμετοχή τους αναλαμβάνοντας την θέση που τους αναλογεί. Οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας μέσα από έγκυρη ενημέρωση, λογική και υπευθυνότητα, χωρίς κραυγές, υστερίες, οικολαγνεία, παντιέρες και αναίτιες μαύρες σημαίες!

Tα πλανητικά προβλήματα απαιτούν και πλανητικές λύσεις αλλά και εναύσματα και πολιτικές που μπορούν να εξαπλωθούν επίσης πλανητικά. Αν η «θρυαλλίδα» της λύσης προκύψει μέσα από την κεντρική πολιτική σκηνή ή από το τις «καμπάνιες» των ΜΜΕ ή από την «πράσινη επιχειρηματικότητα» ή από το «πέλαγος» των ιντερνετικών ΜΚΟ για το περιβάλλον και την άμεση ηλεκτρονική δημοκρατία που προτείνουν ορισμένοι, τελικά δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Αρκεί ο πλανήτης να βγει κερδισμένος. Πάντως, η λύση φαίνεται να περνάει μέσα από το διαδίκτυο το οποίο ως το μόνο απόλυτα πλανητικό επικοινωνιακό εργαλείο, μπορεί να «αθροίζει» αποτελεσματικά τις προσπάθειες, ατομικές ή συλλογικές, «αθώες» ή «ένοχες», σε έναν κοινό σκοπό: την αφύπνιση του κόσμου.

Αποψή μου είναι ότι ήδη βρισκόμαστε σε μεταβατική περίοδο. Οι μεταβολές των αναγκών συντελούνται σταδιακά και βαθμιαία. Υπάρχει ακόμη «πίτα αφάγωτη», με αποτέλεσμα να υπάρχει άλλοθι χαλαρότητας, όμως ήδη έχουν συντελεστεί σήμερα σε μεγάλο βαθμό αλλαγές στις ανάγκες μας. Η φύση ψιθυρίζει παντού γύρω μας. Σύντομα θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τελείως διαφορετικές ανάγκες: η λειψυδρία, η ασάφεια των εποχών με τα «μεταλλαγμένα» χιόνια του καλοκαιριού και τους άκαιρους καύσωνες, τα ανοιξιάτικα λουλούδια που ανθίζουν τον ..Νοέμβρη, τα ακραία καιρικά φαινόμενα που συνοδεύονται από φυσικές καταστροφές, η διάβρωση και η ερημοποίηση των εδαφών, δίνουν ήδη το στίγμα των αναγκών του άμεσου μέλλοντος.


Ο Πολιτισμός μας, αργά ή γρήγορα, θα αλλάξει. Όχι επειδή το θέλουμε εμείς , επειδή το σκεφτήκαμε κάποιοι, αλλά επειδή υπάρχει ανάγκη να γίνει. Κι επειδή το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω, δεν θα γυρίσουμε πίσω στον πολιτισμό της αφθονίας, αλλά ούτε και του αειφόρου τίποτε. Αλλωστε δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα δισ. ανθρώπων που στα όρια της πείνας και τους αναλφαβητισμού περιμένουν στον προθάλαμο της ανάπτυξης. Θα πάμε μπροστά. Και μπροστά υπάρχει μόνο ένας δρόμος: η βιώσιμη κοινωνία που επιτυγχάνεται μέσω της στενωπού της βιώσιμης ανάπτυξης. Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι ανάγκη, είναι πολιτισμός όχι lifestyle… O πολιτισμός που θα βάλει στο χρονοντούλαπο την ανταγωνιστικότητα και το benchmarking και θα προτάξει τη βιώσιμη κατανάλωση, τη συλλογικότητα και την κοινωνική ευθύνη των εταιρειών, των πολιτειών αλλά και των πολιτών. Ο πολιτισμός του να μοιράζεσαι, ο μόνος που μπορεί να επιβιώσει!

10 comments:

Unknown είπε...

Τελικά είσαι αιρετικός εσύ...
Επειδή δε σου κλείνει το ισοζυγιάκι ενέργειας και έχεις ρυθμό συσσώρευσης θέλεις να κόψεις τον καταναλωτισμό.
Βρε τόσους καπιταλιστές που στηρίζονται σε αυτόν τί θα τους κάνεις; Θα τους στερήσεις το ψωμάκι;
Να βρεις τρόπο να αυξήσεις το συντελεστή μεταφοράς θερμότητας της ατμόσφαιρας να μην έχουμε προβλήματα, νταξ;
(Η έννοια "πεπερασμένοι πόροι" είναι άγνωστη σε μια κοινωνία που θεωρεί απειρίζοντα συστήματα - επαναδιατύπωσε)

Τζεφέρης Πέτρος είπε...

νταξ!!

Sophia είπε...

Αυτό με την έγκυρη ενημέρωση, την λογική και την υπευθυνότητα θα ήθελα να ξέρω πως μπορούμε να το πετύχουμε σε ευρεία κοινωνική κλίμακα με βάθος χρόνου...
;-D

Ευτυχία Μεντζελοπούλου είπε...

η ολότητα πάντα ξεκινάει από τη μονάδα.
Αρκεί το εγω μου να αποφασίσει να παρει την ευθύνη να ζει με λογική και σύνεση και να ενημερώσει τα παιδια μου και τους δικους μου ανθρώπους και κάποια μέρα όλα τα εγω μας μαζι θα πετύχουν την υπευθυνότητα,τη λογική και τν ενημέρωση σε κοινωνική κλιμακα.
Δεν υπάρχει αλλος τρόπος.
Κι αν δεν τα καταφέρουμε τουλάχιστον θα έχουμε κάνει ότι καλύτερο μπορέσαμε κι η ζωή δε θέλει τίποτα περισσότερο απο μας.Αλλα δε συγχωρει και τίποτα λιγότερο.

Unknown είπε...

Μακάρι να ήταν έτσι βρε Ευτυχία, αλλά η μονάδες μπορούν να βελτιώνουν μόνο το μικρόκοσμό τους. Είναι αδύνατο να μεταβάλλουν κάτι που έχει να κάνει με το σύνολο.

Ευτυχία Μεντζελοπούλου είπε...

καλέ μου φίλε,ολοι οντως ζουμε στο μικρόκοσμό μας κι οταν συνειδητοποιήσουμε πόσο αλληλένδετοι είναι όλοι οι μικρόκοσμοι μεταξύ τους και με τη μεγαλη γαλαζια σφαιρα,τον κόσμο ολόκληρο και φροντίσουμε όλοι για το καλό όλων μόνο έτσι θα μπορέσουμε να σωθούμε.Πρεπει επιτελους να παρουμε ο καθένας την ευθύνη του.Δεν περιμένουμε κανένα σωτήρα.

Unknown είπε...

Περίεργο, αλλά με τόσους ευαίσθητους και σωστούς ανθρώπους που γνωρίζω και που και οι ίδιοι λένε ότι γνωρίζουν και ούτω καθ' εξής, είναι άξιον απορίας γιατί δεν βελτιώνεται τελικά το σύστημα.
Αν και εγώ το βρίσκω απόλυτα λογικό γιατί οι μονάδες αποτελούν το σύνολο, δεν το καθορίζουν.

Ευτυχία Μεντζελοπούλου είπε...

παράξενε ταξιδιώτη,ευαίσθητους ξερω κι εγω πολλους αλλα σωστή ουτε εγω δεν πρεσβεύω οτι είμαι .
Απλως πρεπει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τα δεδομένα αλλάζοντας κατ'αρχην τη συμπεριφορά μας,αλλιως να υποταχθούμε μοιρολατρικά στο δυσοίωνο μέλλον που εμεις φτιάξαμε.Ξερεις ,πρεπει να παψουμε να πλάθουμε μονο ασχημα σενάρια με το μυαλό μας που μας τρβουν απλως πιο κατω. Αν δεν πιστευουμε οτι μπορουμε ν'αντιστρεψουμε την καταστροφή απλως δεν θα την αντιστρέψουμε.Μπορει η λύση να είναι μια παγκόσμια επανάσταση ,αν αυτο πιστεύεις.Βεβαια το θεμα ειναι περίπλοκο αφου οπου εμπλέκεται θεμα υπερίσχυσης δύναμης θριαμβευει τελικα ο ατομικισμος κι ο εγωισμος μονο.Ομως,ουτως ή αλλως, μονο μέσα απο την ελπίδα και την προσπάθεια του καθενος για ολους γεννιεται η πρόοδος.

Unknown είπε...

Εγώ δεν είπα να μην αλλάξουμε την συμπεριφορά μας, αντιθέτως. Αλλά αυτό το κάνουμε για εμάς.
Αν και συνήθως οι άνθρωποι με συνείδηση γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης των μη εχόντων τοιαύτη.
Αλήθεια ω ποία μεγαλύτερη έκφανση ατομικισμού απ' την πίστη πως η ατομική συνεισφορά είναι αρκετή για να δημιουργήσει αλλαγές;
Ικανή είναι, αρκετή δεν είναι.
Πίστεψέ με, όση «συνείδηση» και αν αποκτήσουμε, οι διαφημιστικές νέον, τα φώτα των πόλεων και ένα άλλο σωρό άλλης σπατάλης πόρων δεν θα σταματήσει αν δεν αλλάξει και το οικονομικοπολιτικό μας σύστημα. Φυσικά και δεν περιορίζομαι στα ελληνικά επίπεδα.
Βασικά ελπίζω να μην φτάσουμε στην επανάσταση, αν και ίσως και μας χρειάζεται και αν δεν αλλάξει γρήγορα η κατάσταση, είναι αναπόφευκτη.
Κατά τα άλλα, συμφωνώ με την τελευταία σου φράση- έτσι θα έπρεπε να είναι, αν και διαχρονικά αν το ψάξεις θα δεις ότι δεν ίσχυσε ποτέ μέχρι σήμερα :(
Ελπίζω ότι ωριμάσαμε αρκετά ώστε να ξεκινήσουμε να την εφαρμόζουμε, αλλά οι ελπίδες μου διαψεύδονται καθημερινά :(

Συγνώμη Πέτρο για τα σεντόνια που μας απομακρύνουν λίγο αό το θέμα σου.

Ευτυχία Μεντζελοπούλου είπε...

ax daxtiriti μου!!!(ελπίζω οτι δε θα παρεξηγηθεις με το χιουμορακι...)διαφωνω καθετα οτι ειναι εκφραση ατομικισμου και εγωισμου η πεποίθηση οτι με την ατομική προσπάθεια μπορεις να βοηθήσεις τους αλλους και το γενικό καλό.
Θεωρώ οτι το άτομο πρεπει να προσπαθει να επιτύχει το καλό και το δίκαιο όσο δύσκολες κι αν ειναι οι καταστάσεις γιατι με τη χαρη του Θεου μπορει να τα καταφέρει.Είναι καλό να προσπαθεις να φτιάξεις τον κόσμο,ακόμα κι αν δεν τα καταφέρεις.Δεν είναι καλό να παραιτείσαι ,να κατηγορεις καποιους αλλους οτι φταινε(παρ'οτι ισχυει)και να μην κανεις εσυ τίποτα.

Δημοσίευση σχολίου

Προσβλέπω σε έναν ευπρεπή διάλογο χωρίς κακόβουλα και υβριστικά σχόλια που προσβάλλουν την αισθητική μας αλλά κι εκείνη της ελληνικής γλώσσας. Εντούτοις, όλα τα σχόλια δημοσιεύονται!