Ενέργεια και κοινωνική ευαισθησία

[του Σάκη Γαλιγάλη][by Sakis Galigalis] agali@tee.gr   

Πριν, μεν, αλλά και μετά την ανακοίνωση νέων τιμολογίων για το ηλεκτρικό «ρεύμα» ή για τα καύσιμα συζητάμε και χύνουμε πολύ μελάνι για το αν και κατά πόσο λαμβάνουν υπ’ όψιν τους οικονομικά ασθενέστερους. Θεωρούμε δηλαδή δεδομένο ότι μέσω της ενέργειας πρέπει να ασκούμε και κοινωνική πολιτική. Αυτό φαίνεται λογικό, για μια κοινωνία, ένα κράτος, που το ενδιαφέρει η καλή διακυβέρνηση. Είναι, άραγε, πράγματι έτσι;

Η κατανάλωση ενέργειας έχει αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον. Επειδή όμως είναι και αναγκαία, η χρήση της ενέργειας θα πρέπει να γίνεται με πολύ φειδώ και λογική. Βεβαίως, μια  και καλώς ή κακώς ζούμε σε περιβάλλον ελεύθερης οικονομίας, δεν μπορούμε να έχουμε έναν αστυφύλακα δίπλα στον κάθε έναν από εμάς, για να μας απαγορεύει να ανάψουμε τα φώτα ή να κινηθούμε με τα ΙΧ μας.  Το μόνο, που σαν κράτος μπορούμε να κάνουμε είναι να φροντίζουμε, μέσω φορολογίας, οι τιμές λιανικής των διαφόρων μορφών ενέργειας να είναι τέτοιες, ώστε να μας ωθούν στο να προσέχουμε όλοι μας πότε, τι και πόση ενέργεια καταναλίσκουμε.

Όταν κρατάμε χαμηλές τις ταρίφες, π.χ. του ηλεκτρικού «ρεύματος» σίγουρα βοηθούμε τους οικονομικά ασθενέστερους, ασκούμε δηλαδή κοινωνική πολιτική. Με τι κόστος, όμως; Όταν κρατάμε φθηνό το «ρεύμα», στο όνομα κοινωνικής ευαισθησίας, το προσφέρουμε το ίδιο φθηνά και στους έχοντες και κατέχοντες, που κατά τεκμήριο καταναλίσκουν πολύ περισσότερο «ρεύμα» απ’ ό τι οι φτωχοί. Είναι, άραγε, αυτό κοινωνική δικαιοσύνη, να δίνουμε δηλαδή και στους πλούσιους φτηνή την ενέργεια, ενώ αυτοί δεν θα είχαν πρόβλημα να την πλήρωναν ακριβότερη κι έτσι (μέσω της ενσωματωμένης φορολογίας) να γέμιζαν τα άδεια ταμεία του κράτους μας;

Υπάρχει δε και μια άλλη σοβαρή πτυχή του προβλήματος, αυτή της ενεργειακής σπατάλης. Ο τι είναι φθηνό, φτωχοί και πλούσιοι δεν το προσέχουμε. Κρατώντας λοιπόν φθηνό το «ρεύμα», δεν δημιουργούμε κίνητρα ούτε στους φτωχούς ούτε στους πλούσιους να προσέχουμε στο τί «ρεύμα» τραβάμε από το ηλεκτρικό δίκτυο. Όσο κι αν φαίνεται αβάσιμο, πιστεύω ότι πρέπει να δημιουργούμε κίνητρα και στους φτωχούς να προσέχουν στο τί ενέργεια καταναλίσκουν. Ενέργεια καταναλίσκουμε όλοι και πρέπει όλοι μας να συμβάλουμε στην προσπάθεια περιορισμού της. Με άλλα λόγια, όταν χρησιμοποιούμε την ενέργεια για να κάνουμε και κοινωνική πολιτική, κάνουμε πιο πολύ ζημιά, παρά καλό. Είναι αυτό, που οι οικονομολόγοι λένε ότι η ενέργεια δεν είναι φορέας αποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής.

Τα νέα τιμολόγια της ΔΕΗ

read more
Δεν είναι δουλειά ούτε της ΔΕΗ, ούτε των εταιριών παροχής φυσικού αερίου, εμπορίας υγραερίων ή υγρών καυσίμων να ασκούν κοινωνική πολιτική. Δεν είναι η δουλειά τους να ξέρουν το ποιος είναι φτωχός και ποιος όχι, για να του προσφέρουν ενέργεια σε χαμηλότερες τιμές (π.χ. Κοινωνικό Τιμολόγιο της ΔΕΗ).

Η κοινωνική πολιτική πρέπει να ασκείται από το εξ αντικειμένου αρμόδιο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Δουλειά αυτού του Υπουργείου είναι, με τις κατά τόπους Διευθύνσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (Εφορίες), πρώτα-πρώτα να βρουν ποιος είναι πραγματικά φτωχός, ιδανικά έναν προς έναν. Αν δεν μπορούν να τους εντοπίσουν έναν προς έναν, προσωρινά να τους περιγράψουν, π.χ. χαμηλο-συνταξιούχοι, μακροχρόνια άνεργοι, πολύτεκνοι με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα, κτλ. Κάθε φορά, που θα θέλουμε μέσω φορολογίας να αυξήσουμε τις τιμές λιανικής της ενέργειας, για να περιορίσουμε την κατανάλωση, θα πρέπει να υπολογίζουμε τη ζημιά, που αυτή η αύξηση θα προκαλέσει στους συγκεκριμένους φτωχούς. Να πηγαίνουμε τότε και να δίνουμε, ιδανικά, λεφτά στο χέρι στους συγκεκριμένους φτωχούς για τη ζημιά, που θα υποστούν και να αυξάνουμε τις τιμές της ενέργειας. Φυσικά έτσι, φτωχοί και πλούσιοι θα έχουν να πληρώνουν τις ίδιες αυξημένες τιμές ενέργειας, χωρίς να δημιουργείται κοινωνικό πρόβλημα (γιατί θα έχουν αποζημιωθεί οι φτωχοί). Ταυτόχρονα όμως φτωχοί και πλούσιοι θα έχουν κίνητρο να εξοικονομούν ενέργεια.

Η σύλληψη της έννοιας είναι απλή, η εφαρμογή της πρόκληση. Θέλει δουλειά και σοβαρότητα (σωστός εντοπισμός των πραγματικά φτωχών, σωστή εκτίμηση της ζημιάς σε αυτούς από μια μελετούμενη αύξηση τιμών της ενέργειας, συγχρονισμένη με την αύξηση της ενέργειας πληρωμή της ζημιάς). Έχει όμως το καλό ότι επιτυγχάνει αποτελεσματική (στοχευμένη και με μικρό κόστος) κοινωνική πολιτική με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος, δηλαδή, «μ’ έναν σμπάρο, δυο τρυγόνια…».