Η ελληνική γη και το χρέος

Πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό για αξιοποίηση, παραχώρηση ή εκποίηση ελληνικής γης µε σκοπό την απόσβεση µέρους του αβυσσαλέου χρέους που απειλεί να µετατρέψει σε διαρκή εφιάλτη το παρόν και το µέλλον αυτής της ευλογηµένης χώρας. Γιατί η χώρα µας είναι ευλογηµένη: από τον ήλιο που τη θωπεύει τριακόσιες ηµέρες τον χρόνο, από τη θάλασσα που την περιζώνει µε το δροσερό µετάξι της από παντού· και τα βουνά της «αετόµορφα» και οι κάµποι της καρπεροί, κατάφυτοι από ελιές και αµπελώνες.

Σ’ αυτό το αιθέριο φως, που διώχνει τον φόβο και κατατροπώνει τα δαιµόνια, οφείλει ο Ελληνας την αντοχή και την επιβίωσή του από τόσες ιστορικές κακοτυχίες, πολέµους, κατοχές, διώξεις. Σκεφθείτε µόνο µια χώρα σαν την Ιρλανδία σε κατάσταση χρεοκοπίας. Κρύο, βροχή, οµίχλη, σκοτεινιά, όλα γκρίζα. Πώς ν’ αντέξεις; πώς ν’ ανασάνεις; Ο Ελληνας ανοίγει το παράθυρό του κάθε πρωί και ο πάµφωτος ουρανός διαλύει τους εφιάλτες της νύχτας, διαψεύδει όλους τους χρησµούς της επικείµενης καταστροφής. Η οµορφιά της χώρας µας είναι ιαµατική, εξαγνιστική· δεν αρκεί βέβαια για να εξαγοράσουµε το χρέος, αλλά τουλάχιστον µας προφυλάσσει από την απελπισία.

Είναι όµως µόνο όµορφη η χώρα µας;

Το φυσικό κάλλος της δεν θα έφτανε να την κάνει µοναδική. Εκείνο που χαρίζει στη φυσική οµορφιά της µιαν υπερβατική και ηθική διάσταση είναι το παλίµψηστο του µύθου και της ιστορίας που κρύβει κάθε γωνιά της. Ο µορφωµένος άνθρωπος, όχι µόνο ο Ελληνας, αλλά ο πολίτης του κόσµου που ανήκει στον πλανήτη της νοόσφαιρας, όταν βαδίζει πάνω στα χώµατα της Ελλάδας, αισθάνεται να τον διαπερνά το ρίγος της ιστορίας. Τα ορατά λείψανα του παρελθόντος αποκτούν φωνή, γίνονται «λαλέοντα». Λυρικοί και τραγικοί ποιητές, φιλόσοφοι και ιστορικοί έδωσαν φωνή σ’ αυτούς τους τόπους και καλλιτέχνες σµίλεψαν στο µάρµαρο «ήβης αγλαόν άνθος», ορίζοντας τον κανόνα του απόλυτου κάλλους εσαεί.

Αν το φυσικό κάλλος από µόνο του καθιστά δυσχερή τη διαχείριση της ελληνικής γης, το παλίµψηστο του µύθου και της ιστορίας µεταβάλλει ολόκληρη την επικράτεια σε άβατο. Ας µην υπερβάλλουµε ωστόσο. Με εναργή τη συνείδηση της ιερότητας του τόπου µας, οφείλουµε να δεχθούµε ότι η «αξιοποίηση» της δηµόσιας περιουσίας είναι επιτακτική υποχρέωση της πολιτείας, όχι µόνο για να αντιµετωπίσουµε το χρέος της χώρας αλλά και για να βελτιώσουµε τους όρους ζωής του πολίτη. Με ποιους όρους όµως πρέπει να προχωρήσουµε στην αξιοποίηση; ∆εν µιλάω φυσικά για την προστασία των αρχαιολογικών τόπων γιατί εκεί υπάρχει επαρκής µέριµνα. Αναφέροµαι σε κάθε είδους αναπτυξιακό πρόγραµµα που προβλέπει µεγάλες χωροταξικές παρεµβάσεις στη χώρα µας, είτε πρόκειται για λιµάνια, αεροδρόµια, τουριστικές εγκαταστάσεις είτε συγκροτήµατα κατοικιών. Ποιος θα προφυλάξει το απαράµιλλο ελληνικό τοπίο από την ύβρη των πιθανών αυθαιρεσιών;

READ MORE

Ενα καινούργιο αεροδρόµιο δηµιουργείται στο Καστέλλι Πεδιάδος σ’ ένατοπίο µεγάλης οµορφιάς, στον ίσκιο της οροσειράς της ∆ίκτης, των λασιθιώτικων βουνών.Εχει ληφθεί µέριµνα για τη µορφή του;Εχει µπει όρος να διενεργηθεί διεθνής αρχιτεκτονικόςδιαγωνισµός; Εχει προβλεφθεί επιτροπή αρχιτεκτόνων όπου θα συµµετέχουν και διακεκριµένοι Ελληνες για την επιλογή της καλύτερης µελέτης; Ενα αεροδρόµιο σχεδιασµένο από έναν µεγάλο αρχιτέκτονα θα προσέθετε στη χρηστικότητα και χρησιµότητα του έργουµιαν ανεκτίµητη υπεραξία, όπως γίνεται µε πολλά σύγχρονα αεροδρόµια (Μαδρίτης, Μπιλµπάο, Λυών, Βενετίας κ.ά.). Αλίµονο αν αφήσουµε στον επενδυτή την ανεξέλεγκτη επιλογή της µορφής, τωνυλικών κατασκευής ή ακόµη και της λειτουργικότητας του νέου αεροδροµίου.

Γίνεται λόγος για την αξιοποίηση της περιοχής του εργοταξίου της γέφυρας Ρίου - Αντιρρίου. Η γέφυρα είναι ένα από τα ωραιότερα έργα σύγχρονης αρχιτεκτονικής και η µορφή της – πέρα από τη λειτουργική και χρηστική σηµασία της – αποτελεί µιαν αυταξία. Είναι έργο τέχνης. Η σιλουέτα της εγγράφεται µε χάρη στο τοπίο φορτίζοντάς το µε ένταση και ρυθµό. Τι θα γίνει αν κάποιος υψώσει δίπλα ένα κτίριο που την προσβάλλει ή καλύπτει και διακόπτει τη θέα της; Η υπεραξία αυτού του αριστουργήµατος θα έχει αναιρεθεί. Χρειάζεται λοιπόν ιδιαίτερη προσοχή και έλεγχος ώστε όχι µόνο να προστατέψουµε το φυσικό και δοµηµένο περιβάλλον του τόπου µας αλλά να αποκτήσουµε και νέα αξιόλογα κτίρια που θα εναρµονίζονται µε αυτό και θα το πλουτίζουν.

Το Ελληνικό είναι µια άλλη περιοχή που πρόκειται να παραχωρηθεί για σηµαντική διάρκεια χρόνου προκειµένου να αξιοποιηθεί. Εδώ ελλοχεύουν ακόµη µεγαλύτεροι κίνδυνοι. Φανταστείτε τη µικρογραφία µιας ουτοπικής πόλης µε ουρανοξύστες σαν εκείνους που ξεφυτρώνουν στην έρηµο των Εµιράτων. Πολλοί από αυτούς τους ουρανοξύστες υπογράφονται από διάσηµους αρχιτέκτονες και είναι αξιοθαύµαστοι. Στην κλίµακα της Αττικής, ωστόσο, στον ίσκιο του Παρθενώνα, θα αποτελούσαν ύβρη. Αξίζει να δει κανείς µε πόσο σεβασµό για το περιβάλλον, για την κλίµακά του, για τη γειτνίαση µε τη θάλασσα, σχεδίασε ο επιφανής αρχιτέκτονας Renzo Piano τα δύο κτίρια της Βιβλιοθήκης και της Λυρικής Σκηνής που πρόκειται να ανεγερθούν στο Φαληρικό ∆έλτα, στον παλιό Ιππόδροµο, µε τη βοήθεια του Ιδρύµατος «Σταύρος Νιάρχος», που εδώ λειτούργησε όπως οι έλληνες ευεργέτες του 19ου αιώνα. Αυτό είναι ένα παράδειγµα σωστής παρέµβασης στον χώρο της Αττικής.

∆εν πρέπει ποτέ να λησµονούµε ότι η κρίση που διέρχεται ο τόπος θα περάσει κάποτε και ότι εµείς που δυστυχώς κληθήκαµε να τη διαχειριστούµε θα δώσουµε λόγο στις γενιές των Ελλήνων που θα ζουν σ’ αυτή τη χώρα πολλά χρόνια µετά από µας. Οφείλουµε να την προστατέψουµε από την ύβρη της κερδοσκοπίας και να τους την παραδώσουµε ακέραιη και ωραία όπως τη βρήκαµε, µε σεβασµό στην ιστορία της και στα πάθη του λαού της.

[Μαρίνα Λαµπράκη-Πλάκα,καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης].
[αναδημοσίευση από ΤΟ ΒΗΜΑ]