Η Μάνη και η επανάσταση του 1821

[από το βιβλιο του Πέτρου Καλονάρου, ΜΑΝΗ*]

Πριν την επανάσταση του 1821 ολόκληρη η Μάνη αριθμούσε 60 περίπου χιλιάδες κατοίκους , από τους οποίους οι 10 χιλ. άνδρες μπορούσαν να φέρουν όπλα. Κατά τον Γάλλο Πουκεβίλ,ή Μάνη είχε πριν από το 1821 παραγωγή 8.000 βαρέλια λάδι, 3.000 οκάδες μετάξι, 2.000 λίτρα κιννάβαρη ,που είναι το κύριο μετάλλευμα του υδράργυρου και βελανίδια αξίας 960.000 γρόσια.Τα εξαγόμενα συνολικά προίόντα του τόπου ήταν αξίας 1.500.00 γρόσια το χρόνο.

Πολύ πρίν την έκρηξη της επανάστασης του 1821 είχε γίνει κοινή και πανελλήνια πεποίθηση η ιδέα ότι η εξέγερση του γένους μόνο στη Μάνη ήταν δυνατό να προετοιμαστεί με επιτυχία και ότι μόνο στη Μάνη μπορούσε να πάρει σάρκα και οστά η επανάσταση κι από κει να διαδοθεί σε όλη την υπόλοιπη ελληνική γη με άμεσα και ασφαλή αποτελέσματα.Η γενική αυτή πεποίθηση δεν ήταν αβάσιμη, γιατί η νότια αυτή γωνιά της Πελοποννήσου υπήρξε για αιώνες όχι μόνο το καταφύγιο των κυνηγημένων από τους ξένους εισβολείς ελλήνων αλλά και το οπλοστάσιο ,το στρατόπεδο ,η ακρόπολη του ελληνισμού και η μόνη κοιτίδα της ελευθερίας του έθνους Γι αυτό, όλοι όσοι κατά καιρούς σκέφτηκαν να εξεγείρουν τον ελληνισμό, όπως οι Βενετοί ,ο Γάλλος ευπατρίδης Γονζάγος, η μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας, ο Μεγάλος Ναπολέοντας, στους μανιάτες πρώτα απευθύνθηκαν για να πραγματοποιήσουν τα σχέδιά τους. Κι ο πρωτομάρτυρας της ελληνικής ελευθερίας Ρήγας Φεραίος ,που συνελήφθη στην Τεργέστη από τους Αυστριακούς και θανατώθηκε από τους Τούρκους στο Βελιγράδι, στην Μάνη είχε πρόθεση να πάει κι από τη Μάνη σκόπευε να πραγματοποιήσει τα σχέδιά του.

Ακόμα και η «Υπέρτατη Αρχή της Φιλικής Εταιρίας» τη Μάνη είχε εκλέξει σαν κύρια εστία του Αγώνα. Για το σκοπό αυτό είχε στείλει κάτω πράκτορές της (Περραιβό κι άλλους) που αφού πέτυχαν την πλήρη σύμπνοια των αρχηγών της Μάνης και την κατάπαυση των τοπικών ερίδων, προετοίμασαν τα του Αγώνα, του οποίου η έναρξη είχε καθοριστεί για τις 25 Μαρτίου 1821. Για τον ίδιο σκοπό ο Αλεξ. Υψηλάντης (σαν αρχηγός της Φιλικής εταιρίας) είχε ειδοποιήσει στη Ζάκυνθο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να πάει έγκαιρα στη Μάνη.

Πράγματι ο Κολοκοτρώνης έφθασε στην Καρδαμύλη στις 6 Ιανουαρίου 1821 και απ΄εκεί, περιμένοντας διαταγές, προετοίμαζε τον αγώνα σε συνεργασία με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τους άλλους πρόκριτους και αρχηγούς της Μάνης. Τέλος οι Μανιάτες με επικεφαλής τον ηγεμόνα τους και με την συμμετοχή του Κολοκοτρώνη και των άλλων καπεταναίων της Μάνης, ξεκίνησαν στις 17 Μαρτίου 1821 από την Αρεόπολη και εισέβαλαν στη Μεσσηνία και κυρίευσαν την Καλαμάτα για να κηρύξουν από εκεί την έναρξη του αγώνα στις 23 Μαρτίου 1821.

Παράλληλα οι Μανιάτες της Ανατολικής Μάνης, αφού κατάρτισαν άλλα σώματα με αρχηγούς τους Γρηγοράκηδες, Τζανετάκηδες, Κοσσονάκους και Πετροπουλάκηδες, εισχώρησαν στη Λακεδαίμονα και την περιοχή της Μονεμβασίας και μετά από πολύμηνη πολιορκία κυρίευσαν στο κάστρο της (23 Ιουλίου 1821). Η ανδρεία των Μανιατών έδωσε επίσης στον Κολοκοτρώνη τις πρώτες νίκες του στο στενό του Αγίου Αθανασίου και στο Βαλτέτσι που υπήρξε η αρχή για νέες επιχειρήσεις, με τελική συνέπεια την άλωση της Τριπολιτσάς, όπου επίσης οι Μανιάτες έλαβαν ενεργά μέρος. Στη συνέχεια οι Μανιάτες δεν έπαψαν να χύνουν το αίμα τους, σ΄όλη τη διάρκεια του αγώνα και σε κάθε γωνιά της ελληνικής γής. Ακόμα κι αυτόν τον Ιμπραήμ ταπείνωσαν, τρέποντάς τον σε φυγή από τη Μάνη μετά την πανωλεθρία του στη Βέργα του Αλμυρού (21-24 Ιουνίου 1826), στο Διρό (25 Ιουνίου 1826), Πολυάραβο (28 Αυγούστου 1826) και σ΄άλλες μάχες κοντά στ α όρια της Μάνης. Σ΄όλη τη διάρκεια του Αγώνα πήραν ενεργά μέρος 11.000 Μανιάτες, από τους οποίους οι 7.000 φέρονται γραμμένοι σε επίσημους καταλόγους. Πολλοί απ΄αυτούς τιμήθηκαν αργότερα με το Αριστείο των Αγωνιστών, άλλοι κατέλαβαν κατώτερα και ανώτερα στρατιωτικά αξιώματα και τέλος σε αρκετούς απονεμήθηκαν τιμές για τις ανδραγαθίες και τις άλλες υπηρεσίες που προσέφεραν στον Αγώνα.

* Ο Πέτρος Π. Καλονάρος (1894 – 1959) ήταν Μανιάτης συγγραφέας, ιστορικός, λαογράφος και φωτογράφος από την Νόμια της Κίττας Λακωνίας.