H Μάνη και η αλληλοεξόντωση!
Την αλυσίδα των πολέμων και των εκδικήσεων, μαρτυρούν ολοζώντανα οι ατέλειωτοι «τρόχαλοι» όπως λένε εκεί στη Μάνη τους σωρούς των ερειπίων. Ολόκληρα χωριά καταστραμμένα με εκατοντάδες σπίτια υπάρχουν εκεί κάτω, βουβοί μάρτυρες τόσων δραματικών καταστροφών και φόνων μεταξύ οικογενειών συγγενικών πολλές φορές.
Οι διαμάχες των οικογενειών της Μάνης είχαν πάντοτε αφορμή βαθιά και πραγματική τη στενότητα του τόπου αλλά παρουσιάζονταν και άλλες ασήμαντες –κατά κανόνα-αφορμές. Πολλές φορές η έχθρα βαστούσε τόσα πολλά χρόνια ώστε δεν θυμόντουσαν οι οικογένειες την αρχική αφορμή της έχθρας, που συχνά ήταν ασήμαντη, ενώ είχαν σκοτωθεί τόσοι κι από τα δύο μέρη. Παλιά δεν μάλωναν οικογένεια με οικογένεια, αλλά συνασπισμός οικογενειών με συνασπισμό. Αυτές τι συμμαχίες τις έλεγαν «συντροφιές». Τότε στη Μέσα Μάνη η κατάσταση ήταν απελπιστική. Δεν υπήρχε ούτε μια ελιά, γιατί «όσες ήταν είχαν καταστραφεί και ποιός να φυτέψει άλλες».
* Ο Πέτρος Π. Καλονάρος (1894 – 1959) ήταν Μανιάτης συγγραφέας, ιστορικός, λαογράφος και φωτογράφος από την Νόμια της Κίττας Λακωνίας.
Οι διαμάχες των οικογενειών της Μάνης είχαν πάντοτε αφορμή βαθιά και πραγματική τη στενότητα του τόπου αλλά παρουσιάζονταν και άλλες ασήμαντες –κατά κανόνα-αφορμές. Πολλές φορές η έχθρα βαστούσε τόσα πολλά χρόνια ώστε δεν θυμόντουσαν οι οικογένειες την αρχική αφορμή της έχθρας, που συχνά ήταν ασήμαντη, ενώ είχαν σκοτωθεί τόσοι κι από τα δύο μέρη. Παλιά δεν μάλωναν οικογένεια με οικογένεια, αλλά συνασπισμός οικογενειών με συνασπισμό. Αυτές τι συμμαχίες τις έλεγαν «συντροφιές». Τότε στη Μέσα Μάνη η κατάσταση ήταν απελπιστική. Δεν υπήρχε ούτε μια ελιά, γιατί «όσες ήταν είχαν καταστραφεί και ποιός να φυτέψει άλλες».
Μια από τις τρομερές εποχές της Μάνης είναι από τα 1716 μέχρι το 1821. Ισως να μην είναι η τρομερότερη, αλλά έχουμε γι’ αυτήν ντοκουμέντα, ιδίως το Σημειωματάριο του Λαγιάτη Παπαδάκη, που έκανε το χειρούργο για τις «λαβωμές» των Μανιατών στις έχθρες τους.Αμέσως μετά την έξωση του Οθωνος ξαναρχίζει το «Μανιάτικο» δηλαδή καταργείται το κράτος του Νόμου και αρχίζουν οι παλιές εχθροπραξίες και τα φονικά. Ολοι τότε ήταν κλεισμένοι στα σπίτια και στους πύργους. Την περίοδο αυτή το ντουφέκι και το κανόνι θέριζαν κόσμο και χάλαγαν σπίτια και πύργους. Την περίοδο αυτή συνίσταται και το περίφημο «Πετρολαγιάνικο» δηλ μία πολύ σημαντική συμμαχία οικογενειών της Προσηλιακής Μάνης, κυρίως στην περιοχή του Γυθείου και του τότε Δήμου Τευθρώνης (Κότρωνα, Δρυαλί, Αργυλιά, Λάγια κλπ) στην οποίαν είχαν ενταχθεί οικογένειες της περιοχής, Τζεφεριάνοι, Ριζεάνοι, Γεωργακιάνοι κλπ.
Το κακό σταμάτησε στα 67 με ένα γενικό συμβιβασμό, που κατόρθωσε να κάνει ένας υπολοχαγός Παναγιωτόπουλος, απεσταλμένος τη κυβερνήσεων με στρατό. Αυτόν πρέπει να θεωρούν στην Μάνη τον πρώτο «γέροντα» δηλαδή τον πιο ευεργετικό συμβιβαστή του τόπου, γιατί από τότε σταμάτησαν οι συντροφικές έχθρες των Μανιατών και έμειναν πολύ λιγότερες. Κι αυτές έγιναν επίσης λιγότερες χάρη στον Μιχ. Κατσιμαντή, Μανιάτη, εγκαταστημένο στη Σύρα, που ήρθε πολλές φορές στη Μέσα Μάνη και κατόρθωσε να πείσει με χίλια βάσανα τους κατοίκους να κάνουν το συνοικισμό του Γερολιμένα χτίζοντας κάθε οικογένεια ένα σπιτάκι, αφού αυτός έδωσε το παράδειγμα.
Από τότε χτίστηκαν σπίτια στο Γερολιμένα, το Πόρτο-Κάγιο, ύστερα στο Μέζαπο και άρχισαν να πιάνουν τα ιστιοφόρα και τα βαπόρια και οι Μανιάτες να επικοινωνούν συχνά πυκνά με τη Σύρα, τον Πειραιά, την Καλαμάτα. Τότε το ρεύμα της μεταναστεύσεως αρχίζει να δυναμώνει ιδίως στον Πειραιά τόσο ώστε σήμερα οι Μανιάτες της Μάνης να είναι λιγότεροι από τους μανιάτες του Πειραιά και της Καλαμάτας μαζί.
Οι Μανιάτικες εκδικήσεις είχαν λοιπόν σαν αιτία τις οικογενιακές έχθρες που προκαλούνταν παλιά από το στενόχωρο αγώνα της στέγης και της υπάρξεως μέσα στο περιορισμένο έδαφος της Μάνης. Παρ’ όλα τα φαινόμενα αν προσέξει κανείς τις λεπτομέρειες των παλαιών εθίμων της έχθρας, θα διαπιστώσει ότι η εκδίκηση δεν ήταν απλώς δικαίωμα αλλά καθήκον και δεν μπορούσε να ζήσει κανείς εκεί κάτω τίμια, αν δεν κρατούσε το έθιμο. Η εκδίκηση ήταν ζήτημα τιμής ώστε αιμοβόρος ή οχι, έπρεπε να κάμει το καθήκον του.
Το κακό σταμάτησε στα 67 με ένα γενικό συμβιβασμό, που κατόρθωσε να κάνει ένας υπολοχαγός Παναγιωτόπουλος, απεσταλμένος τη κυβερνήσεων με στρατό. Αυτόν πρέπει να θεωρούν στην Μάνη τον πρώτο «γέροντα» δηλαδή τον πιο ευεργετικό συμβιβαστή του τόπου, γιατί από τότε σταμάτησαν οι συντροφικές έχθρες των Μανιατών και έμειναν πολύ λιγότερες. Κι αυτές έγιναν επίσης λιγότερες χάρη στον Μιχ. Κατσιμαντή, Μανιάτη, εγκαταστημένο στη Σύρα, που ήρθε πολλές φορές στη Μέσα Μάνη και κατόρθωσε να πείσει με χίλια βάσανα τους κατοίκους να κάνουν το συνοικισμό του Γερολιμένα χτίζοντας κάθε οικογένεια ένα σπιτάκι, αφού αυτός έδωσε το παράδειγμα.
Από τότε χτίστηκαν σπίτια στο Γερολιμένα, το Πόρτο-Κάγιο, ύστερα στο Μέζαπο και άρχισαν να πιάνουν τα ιστιοφόρα και τα βαπόρια και οι Μανιάτες να επικοινωνούν συχνά πυκνά με τη Σύρα, τον Πειραιά, την Καλαμάτα. Τότε το ρεύμα της μεταναστεύσεως αρχίζει να δυναμώνει ιδίως στον Πειραιά τόσο ώστε σήμερα οι Μανιάτες της Μάνης να είναι λιγότεροι από τους μανιάτες του Πειραιά και της Καλαμάτας μαζί.
Οι Μανιάτικες εκδικήσεις είχαν λοιπόν σαν αιτία τις οικογενιακές έχθρες που προκαλούνταν παλιά από το στενόχωρο αγώνα της στέγης και της υπάρξεως μέσα στο περιορισμένο έδαφος της Μάνης. Παρ’ όλα τα φαινόμενα αν προσέξει κανείς τις λεπτομέρειες των παλαιών εθίμων της έχθρας, θα διαπιστώσει ότι η εκδίκηση δεν ήταν απλώς δικαίωμα αλλά καθήκον και δεν μπορούσε να ζήσει κανείς εκεί κάτω τίμια, αν δεν κρατούσε το έθιμο. Η εκδίκηση ήταν ζήτημα τιμής ώστε αιμοβόρος ή οχι, έπρεπε να κάμει το καθήκον του.
* Ο Πέτρος Π. Καλονάρος (1894 – 1959) ήταν Μανιάτης συγγραφέας, ιστορικός, λαογράφος και φωτογράφος από την Νόμια της Κίττας Λακωνίας.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου
Προσβλέπω σε έναν ευπρεπή διάλογο χωρίς κακόβουλα και υβριστικά σχόλια που προσβάλλουν την αισθητική μας αλλά κι εκείνη της ελληνικής γλώσσας. Εντούτοις, όλα τα σχόλια δημοσιεύονται!