Ποιός μου πήρε το τυρί;

[του Πέτρου Τζεφέρη] [by Tzeferis Peter]

Με αφετηρία τον "κόσμο" των επιχειρήσεων, τον "λαβύρινθο" του εσωτερικού ανταγωνισμού και του change management, το αλληγορικό αυτό κειμενάκι πέρασε πολλές διακυμάνσεις μέχρι σήμερα... Στην Αμερική στρογγυλοκάθισε για πάνω από ενα χρόνο στη λίστα των best sellers ενώ στην ευρώπη αντιμετωπίστηκε (και πουλήθηκε) αναλόγως σαν ένας αποτελεσματικός οδηγός για να αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι  αλλαγές στην εργασία και γενικότερα τη ζωή μας.

Ειδικά στον τόπο μας, αφού έκανε το βαθυστόχαστο κύκλο ανάμεσα σε οτιδήποτε σχετίζεται με το φαινόμενο της "αλλαγής" (πχ. στις σχέσεις οπου επιμένουν ορισμένα "ανθρωπάκια" ακριβώς επειδή δεν αντιλαμβάνονται σύντομα οτι θα πρέπει να απεγκλωβιστούν αναζητώντας "νέο τυρί" ή ακόμη και τα ποδοσφαιρικά όπου κάποιοι πάλι ξεχνούν την δυναμική της αλλαγής του ..ποδοσφαίρου), έγινε επίκαιρο στο ευρύ κοινό μετά την εμφάνιση της κρίσης.

Πράγματι, στην σημερινή περίοδο της οικονομικής κρίσης, η αλληγορική μας ιστορία ήρθε να αποτελέσει ερμηνευτικό "θέσφατο" που  επιχειρεί να τεκμηριώσει  την ελληνική χρεωκοπία και ειδικά το βατερλώ του ελληνικού δημοσίου.. Την θέση του ...«ΤΥΡΟΣΤΑΘΜΟΥ» των νεοελλήνων καταλαμβάνει το Ελληνικό Δημόσιο που θα μπορούσε θεωρητικά να «βολέψει» όλους τους Έλληνες και με έναν μαγικό τρόπο να τους εξασφαλίζει το ΤΥΡΙ μέχρι το τέλος της ζωής τους. Εντούτοις, "το δημόσιο μεγάλωνε και το ΤΥΡΙ τελείωνε"…χωρίς να θέλει να το αντιληφθεί κανείς. Τα αποτελέσματα είναι σε ολους γνωστά για τα "ανθρωπάκια" που έλκουν την καταγωγή από τον τόπο μας.. και οι  αναλύσεις καταλήγουν στο δέον γενέσθαι: «Το τυρί τελείωσε. Ή αλλάζουμε, Ή βουλιάζουμε!!!» και στη συνέχεια: "Για όσους κατάλαβαν, δεν απαιτείται εξήγηση! Για όσους ΔΕΝ κατάλαβαν, ΔΕΝ υπάρχει εξήγηση!  “Ποιος Πήρε το ΤΥΡΙ μου;”

Δεν θα εστιάσω στην εφαρμογή της παραβολής του τυριού στα χάλια της ελληνικής οικονομίας (ως κακού και αντιπαραγωγικού "τυροσταθμού"), άλλωστε αυτή η ιστοριούλα "κολλάει" παντού. Πρόκειται για μια προέκταση του πασίγνωστου αποφθέγματος του Ηράκλειτου «τα πάντα ρει», δηλαδή ότι η αλλαγή, η μεταβολή, είναι διαρκής  και πανταχού παρούσα σε κάθε μας κίνηση. Και αν δει κανείς την αλλαγή αυτή με τελείως τεχνοκρατικά κριτήρια, θα πρέπει το δίχως άλλο να συμφωνήσει με τα γνωμικά που γράφει (βλ. εικόνα) στον "τοίχο"  ο φίλος μας ο "Χα" για να αποτυπώσει το καταστάλαγμα της εμπειρίας του και να βοηθήσει το φίλο του τον "Χμ" (χεμ) ώστε να "προκάμει" κι αυτός και να αναζητήσει έγκαιρα καινούργιο τυρί.. Μάλιστα, στην εποχή μας που η εναλλαγή και η ταχύτητα είναι βασικά στοιχεία της αδυσώπητα παγκιοσμιοποιημένης κοινωνίας μας, τα διδάγματα αυτά ίσως παίρνουν και το χαρακτήρα του "εγχειριδίου" ή του χρηστικού εργαλείου που θα βοηθήσουν τα "ανθρωπάκια/ πλασματάκια" να πλοηγηθούν.  Και να ξεπεράσουν τις αναστολές τους και τις υπερβολικές αναλύσεις τους έναντι των "ποντικιών", κερδίζοντας και πάλι το στοίχημα της υπεροχής! Οι ατάκες που προκύπτουν από την ιστροριούλα:  "Πάμε Λαβύρινθο", "εμπρός να ψάξουμε για νέο τυρί", "Αφήστε μας να γίνουμε το καινούργιο σας τυρί", "Τί θα έκανες αν δεν φοβόσουν;" αποτελούν ήδη "χρηστικό" λεξιλόγιο στο χώρο του management των επιχειρήσεων.

Εντούτοις, ας πούμε δύο πράγματα. Εχουμε μπροστά μας το καθημερινό, μικρό ή μεγάλο, φαινόμενο της "αλλαγής" και εκείνο της "αντίσταστης" σε αυτήν, που αποτελεί επίσης καλά τεκμηριωμένη διαχρονική ανθρώπινη συμπεριφορά. Ας μην υπεραπλουστεύουμε. Η "αντίσταση στην αλλαγή" δεν αντιμετωπίζεται τόσο υπεραπλουστευμένα με το "να δανειστούμε τη συμπεριφορά των ποντικιών που έχουν πιο ακαριαίο ένστικτο για αυτοσυντήρηση" ή με ρήσεις όπως «όσο πιο γρήγορα αφήσεις το παλιό τυρί τόσο πιο γρήγορα θα βρεις το καινούργιο». Το ανθρώπινο, ψυχολογικό και κοινωνικό υπόβαθρο της αντίστασης στην αλλαγή είναι βαθύτερο και περιπλοκότερο, ειδκά στην εποχή μας. Ο σημερινός κόσμος δεν είναι "απλός" (όπως τον περιέγραφε ο Σεφέρης) αλλά  περίπλοκος,  χαοτικός, σοφιστικός και σε μεγάλο βαθμό κουρνιάζει ανάμεσα στο πραγματικό και στο εικονικό, το διαδικτυακό, το ψηφιακό, το δυνητικό. Ανάμεσα στο θέλω και το μπορώ, το πως είμαι και το πως θα ήθελα να είμαι... Αναπόφευκτα λοιπόν, δεν είναι εύκολο να "μυριστείς" πότε μπαγιατεύει το τυρί σου και πρέπει άμεσα να ψάξεις να νέο τυρί. Κι αν ακόμη το αντιληφθείς εγκαίρως, οι σημερινές ερινύες κάθε είδους, δεν σε αφήνουν να ξεκινήσεις δημιουργώντας διαρκώς σύγχιση για το ποιά είναι η βέλτιστη κίνηση/κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσεις. Δυστυχώς, ο Homo Economicus, που αναπαράγει τις ακλόνητες πεποιθήσεις της οικονομικής επιστήμης, δεν είναι ότι καλύτερο έχω στο νου μου ως αντίδοτο για το χαοτικό κόσμο που ζούμε σήμερα.. Τα μνημόνια των λαών και η σημερινή πακόσμια οικονομική τραγωδία, μάλλον το επιβεβαιώνουν...

Και κάτι ακόμη. Μήπως δεν (πρέπει) να ειναι αυτοσκοπός μας το "διαρκές κυνηγητό του τυριού"; Μήπως μας περιορίζει ή και ματαιώνει βασικές ανθρώπινες λειτουργίες και χαρακτηριστικά που η ανθρωπότητα πάσχισε και μάτωσε διαχρονικά  για να φέρει στο προσκήνιο; Μήπως με το να βγούμε εμείς τα ανθρωπάκια στις ποντικοδρομίες, χάνουμε τα δικά μας χρωμοσώματα; Χάνουμε τις αξίες μας και τις ιδιότητές μας ως άνθρωποι; τον (ανα) στοχασμό, την αμφισβήτιση, την ελευθερία (κάθε λογής) την ίδια; Μήπως αυτό το διαρκές κυνηγητό του τυριού, μας οδηγεί -με το πρόσχημα της επιβίωσης- σε μία ιδεολογική οπισδοδρόμηση; Τουλάχιστον ο Καβάφης στην Ιθάκη, μας ξεκαθαρίζει ότι δεν τον ενδιαφέρει ουσιαστικά η Ιθάκη, το νέο τυρί, αλλά ο δρόμος, η υπέροχη αίσθηση της δημουργίας, τα χρώματα και οι εικόνες που προσφέρει. Ξέρετε, χωρίς να θέλω να υπεραπλουστεύσω τα πράγματα, ούτε να υποτιμήσω εκείνους που διαβάζοντας το βιβλίο ταυτίστηκαν με τον Ρουθούνη ή τον Τρεχάλη (τα δύο ποντικάκια της ιστορίας),  η αλήθεια είναι ότι: «Ακόμη κι αν κερδίσεις το χρυσό μετάλλιο στις ποντικοδρομίες, εξακολουθείς πάντοτε να παραμένεις ποντίκι!».