Με δημόσιο συμφέρον, η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου

[του Ν. Αρβανιτίδη] [by N. Arvantidis]

Η μεταλλευτική δραστηριότητα είναι ίσως η πιο παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία αν σκεφτεί κανείς ότι επιχειρείται σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του πλανήτη. Το γεγονός ότι τα ορυκτά συνιστούν αναντικατάστατες πρώτες ύλες για την ποιότητα ζωής, την ευημερία, την πρόοδο και την εξέλιξη του ανθρώπου αποτελεί τον βασικότερο λόγο για το μεγάλο ενδιαφέρον χρησιμότητας και αξιοποίησης τους. Βέβαια, προκύπτει επίσης ότι η εκμετάλλευση τους γίνεται αποκλειστικά εκεί που εντοπίζονται πλούσια αποθέματα, δηλαδή κοιτάσματα ικανά να προκαλέσουν και να δημιουργήσουν βιώσιμες οικονομικά παραγωγικές επενδύσεις.

Από την άλλη πλευρά ο ανισομερής γεωγραφικά καταμερισμός των πλουτοπαραγωγικών κοιτασματολογικών πηγών, σε συνδυασμό με τα διαρκώς μεταβαλλόμενα μεγέθη διάθεσης, προμήθειας, ζήτησης και κατανάλωσης ορυκτών πρώτων υλών σε παγκόσμιο επίπεδο, διαμορφώνουν και διαφοροποιούν σε μεγάλο βαθμό συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και συμφέροντα, και περιπλέκουν την ομαλή και απρόσκοπτη πρόσβασή τους.

Έτσι λοιπόν αναδεικνύεται ο κυρίαρχος εθνικά ρόλος χωρών που διαθέτουν στρατηγικές αλλά και άλλες ορυκτές πρώτες ύλες, ενώ την ίδια στιγμή εμφανίζονται λιγότερο ή περισσότερο αξιόπιστα ή αναξιόπιστα εταιρικά σχήματα που προσπαθούν με κάθε θεμιτό ή/και αθέμιτο τρόπο να αποκτήσουν τα δικαιώματα τους. Οι πρακτικές που χρησιμοποιούνται είναι αρκετές φορές ανορθόδοξες και αγγίζουν συχνά τα όρια ασέβειας, αλλοίωσης ή ακόμη και ανατροπής των δικαιωμάτων εθνικής κυριαρχίας και αυτοδιαχείρισης. Τίθεται δηλαδή σε αμφισβήτηση η δημοκρατική δυνατότητα των χωρών να επιλέγουν και να χαράσσουν τον δικό τους εθνικό σχεδιασμό για την στρατηγική αξιοποίηση του ορυκτού τους πλούτου.

Αν εξαιρέσει κανείς τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση και εφαρμογή στρατηγικών και πολιτικών που αφορούν στην από κοινού διασφάλιση και εξασφάλιση πρώτων υλών για την Ευρώπη, ο ορυκτός πλούτος διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τα εθνικά του χαρακτηριστικά. Με άλλα λόγια ο ορυκτός πλούτος παραμένει γενικά εθνική υπόθεση, με ότι αυτό συνεπάγεται σε σχέση με τις όποιες θετικές ή/και αρνητικές επιπτώσεις προκύπτουν.

Η αξιοποίηση του οφείλει καταρχήν να γίνεται στη βάση του δημόσιου συμφέροντος λαμβάνοντας υπόψη ότι αποτελεί περιουσία που ανήκει στους πολίτες κάθε χώρας. Το κυρίαρχο κράτος θέτει όρους και κανόνες για τον τρόπο, το περιεχόμενο και το προσδοκώμενο αποτέλεσμα εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών του πηγών. Διασφαλίζει έτσι την μέγιστη αναπτυξιακή απόδοση ώστε να εισπράττει την υψηλότερη δυνατή προστιθέμενη αξία. Φορολογεί τον παραγόμενο πλούτο και αξιοποιεί τους «νέους» πόρους που προκύπτουν προς όφελος της κοινωνίας συνολικά. Προαπαιτεί δυναμική δημιουργία απασχόλησης και θέσεων εργασίας, και προκρίνει την ανάθεση της λειτουργικής ευθύνης και διαχείρισης της μεταλλευτικής παραγωγής σε «ντόπιους» επιστήμονες. Εγκρίνει και επιβάλλει την εφαρμογή βέλτιστων διαθέσιμων πρακτικών με στόχο την τεχνολογική και περιβαλλοντική αρτιότητα της παραγωγικής διαδικασίας.

Έχοντας λοιπόν δεδομένο το τεχνοκρατικό πλαίσιο διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος, η πηγή προέλευσης του επενδυτικού κεφαλαίου από κρατικούς ή ιδιωτικούς πόρους έχει μικρότερη σημασία. Χαρακτηριστικό είναι το μεταλλευτικό παράδειγμα της Σουηδίας. Συγκεκριμένα είναι αδύνατο να διακρίνει κάποιος διαφορετικές πρακτικές στην παραγωγική λειτουργία των δύο μεγάλων Σουηδικών μεταλλευτικών εταιριών, της απόλυτα ιδιωτικής BOLIDEN και της απόλυτα κρατικής LKAB, αφού και οι δύο επιχειρούν μέσα στο ίδιο πλαίσιο δημόσιου συμφέροντος προς όφελος των πολιτών και του αναπτυξιακού καλού γενικότερα. Στο ίδιο λειτουργικό πλαίσιο προσαρμόζονται και οι ξένες εταιρίες που δραστηριοποιούνται με την παραγωγική ευθύνη και διαχείριση σε σουηδικά χέρια, και το 95% του παραγόμενου πλούτου να παραμένει στη χώρα.

Πλήρες άρθρο εδώ