Η "κατοίκηση" στη φύση

Ας αναλογιστούμε τη σημασία που έδιδε στη φύση ο πρωτόγονος άνθρωπος, ο άνθρωπος των προκαπιταλιστικών κοινωνιών, σε σχέση με τον σύγχρονο άνθρωπο. Ο τοτινός είχε γνώση των λεπτομερειών του περιβάλλοντος, γνώριζε τα φυσικά στοιχεία και το ρόλο τους, αποδίδοντας νόημα σε αυτά, έτσι που συγκροτούνταν μ’ ευθύνη του σύνθετες φυσικές δομές, στις οποίες συμμετείχε. Ο σημερινός άνθρωπος αντίθετα, που δεν κατοικεί πραγματικά, έχει διαδικαστική σχέση με το περιβάλλον του, έχει κανονιστικό περιεχόμενο η λειτουργία του στο όλον, καθώς το εννοεί όσο τον εξυπηρετεί και σύμφωνα με το πώς το κατευθύνει για να επιτυγχάνεται αυτό. Η σχέση του ανθρώπου με τα γύρα μετεβλήθη από θεμελιακή σε χρηστική, ή καλλίτερα σε χρησιμοθηρική! Το περιβάλλον παλιά βιωνόταν, γι’ αυτό και κατοικούνταν, ενώ σήμερα χρησιμοποιείται, γι’ αυτό και δεν κατοικείται!

Κι όμως, οι αξίες της ζωής φτιάχνουν τις ποιότητες των ανθρώπων, οι οποίες αναβιβάζουν την ύπαρξη σε προνόμιο του ζην. Ο άνθρωπος που ζει ποιητικά έχει την ευαισθησία και την ευθύνη του ζην, με τρόπο που να μην παραμελούνται κι απαξιώνονται οι ανθρώπινες αξίες, που φτιάχνουν το ποιοτικό και συνάμα υπεύθυνο ζην, κι αποτελούν την ουσία της ύπαρξης. Η αισθητική σχέση του ανθρώπου στον κόσμο του, με τα γύρα και τους γύρω του, αποτελεί έκφραση της ποιητικότητάς του και της υψηλής αντίληψης θεώρησης της ζωής. Η σχέση μας με τη φύση συνίσταται ως έκφραση της συνείδησης του ανήκειν στον τόπο και στην πάγκοσμη πατρίδα της γης, στο περιβάλλον τού εντός πούναι περιβάλλον τού παντός.

Τα γήινα αγαθά συνεπώς δεν ανήκουν σε κάποιον αλλά ανήκουν κάπου: στη γη οπού συγκροτούνται κατά τη συνθήκη της ζωής. Είναι καθήκον η προστασία τους, αλλά κι ανάγκη η διατήρησή τους, ως διασύνδεση της ζωής με τις ρίζες, ως δεσμός κι έλξη σύμφωνα με τη διαιώνια σχέση του ανθρώπου με τη γη. Η ποίηση της ζωής οδηγεί στην αισθητική θεώρηση των γύρω και στην απαίτηση για προβολή της ψυχής του ανθρώπου στο γύρω του. Ότι συνεπώς μας περιβάλλει είναι έκφραση της ζωής και ως τέτοια πρέπει να γίνεται σεβαστή. Έτσι επέρχεται μιαν ιστορική και ταυτόχρονα ποιητική διασύνδεση του παρελθόντος και του παρόντος με αντανάκλασμα στο μέλλον, στα πλαίσια της ανθρώπινης συνέχειας και της πορείας της ζωής. Μια διασύνδεση που έχει χαρακτήρα κοινωνικό, απορρέουσα από τις ποιότητες ζωής του ανθρώπου. Η κατοίκηση συνεπώς του ανθρώπου στη γη έχει ρίζες σε αυτήν και η οποιαδήποτε αποκοπή τους σημαίνει ξεριζωμό του ανθρώπου και περιφρόνηση της ζωής. Ο άνθρωπος τότε είναι ανέστιος και η ζωή τραγική και καταδικασμένη.

(απόσπασμα από το βιβλίο του Α. Καπετάνιου “ΦΥΣΙΣ ΕΡΓΟΝ. Νοώντας για τη φύση...”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2017)