"Ιδιόγραφα", κείμενα αειθαλή και φυλλοβόλα, του Αντώνη Καπετάνιου

Τα (μικρά) δοκίμια του παρόντος τόμου γράφτηκαν σε μια διαρκή περίοδο αναζήτησης του μέσα μπορετού, κι είν’ αποτέλεσμα του μέσα τοκετού, συνιστώντας μίλημα ψυχής κι έκφραση του αθεώρητα συλλοϊκού. Αποτείνονται σε όποιον επιθυμεί να ιδωθεί βαθιά του και αποκαλυπτόμενος στον εαυτό του να συγκλονιστεί και να ξανακοιταχτεί. Γι’ αυτό δεν πρέπει να θεωρηθούν ενοράσεις ή υπερβατικοί λογισμοί, αλλά σκέψεις –και κατ’ επέκταση πράξεις– της ψυχής.

«Ω λόγε - Μέθη! Λόγε - Ρίζα!» (Άγγελος Σικελιανός)

Γιατί τα κείμενά μας είν’ αειθαλή και φυλλοβόλα; Γιατί τα λόγια φτιάχνουν αιθερία φύσης και λογίζονται ως διαδικασία υπαρκτική; Γιατί είν’ οι λέξεις στοιχεία ζωής, οι προτάσεις βλάστη και τα νοήματά τους το φυσικό εποικοδόμημα; Γιατί χλωραίνει και φυλλοβολεί ο λογισμός, γιατί στα φθινόπωρα της ζωής δεν ακολουθείται η φυσιαρχική αρχή, αλλά η ψυχική, που ανατρέπει την εντολή του βίου και κάμνει, αναλόγως της συνισταμένης πράξης, εαρινή ή χειμέρια την αίσθηση του ζην;

Τούτα που ρωτούμε συνιστούν το μέγα στοχασμό για την έννοια της ζωής και για τη θεώρηση του ζην. Αποτελούν το λόγο βάρους του μυαλού και λυγμού της ψυχής. Φτιάχνουν το «γιατί» που η καρδιά πάλλεται και γένεται ο λογισμός θροφή της πράξης. 

Απαντούμε λοιπόν στο «γιατί έχουμε βλέψη φυσική για τη ζωή» εξηγώντας την στην ευλογία της, στη δυνατότητά της νάν’ απέραντη, νάναι το μέγα σχήμα –αν και μιας οργιάς τόπος–, λέγοντας πως, δεν ημπορείς ορθός να στέκεις εάν δεν έχεις ρίζα, θέμελη ζωή˙ και θέλει η ρίζα γη, ζήση μεστωμένη για να φτιάξει στέρια ύπαρξη.

Της πρέπει της ζωής νάν’ ολοδύναμη, να θεωρείται στον εύφορο τόπο του νοητή ανθρώπου, ενός πονητή της πράξης που βλέπει χλοϊσμένη την πέτρα στην ολάνθιστη σιωπή και νοιώθει ως όρθρο φωνών την ιερή λαχτάρα της ζωής. Είναι αυτός ο ποιητής – άνθρωπος, που βλέπει συγκλονιστικά το βίο του, ως δημιουργία. Δεν είν’ ανάγκη να στιχουργεί, μόνε να λειτουργεί κατά το ποιείν. Ο λόγος του είναι ρίζα που φτιάχνει δενδρί, σκέψη της ύπαρξης. Το πνεύμα, βουβάμενο στην πλήθη των πραγμάτων, μιλά με την ψυχή, αποδίδοντας τη γνώρα, το κάτεχο της ζωής, το βροντισμό της, την αίσθησή της ως θρο της ύπαρξης και ως ανάγκη του ζην. Σε τούτο το συλλείτουργο της μέσα και της έξω ζωής στο φυσικό σύμπαν, ο άνθρωπος διάγει βίο κηπάρη, στον οποίο καλλιεργεί τη ζωή κι ορίζει τη γη του. Η χλωρότης του είναι ζήτημα δούλεψης του τόπου και θεώρησης της ζωής ως ευθύνη πολυώδυνου βίου. 

Το ανθορρόημα ή φυλλορρόημα της ζωής αποτελεί μια συνθήκη του ζην, μια κατάσταση της διαπάλης του ανθρώπου στα πλαίσια του βίου, της ενέργειάς του στα πλαίσια του γίγνεσθαι. Δεν ημπορείς να υπερβείς το ζύγιασμα της ζήσης, δεν ημπορείς να μην πέσεις και ν’ ανασκωθείς, να μη θαρρέψεις κι αποθαρρυνθείς, να μη μελαγχολήσεις κι αναστοχαστείς, να μην απογοητευτείς κι ελπίσεις, να μην πασχίσεις και συγκλονιστείς˙ μόνε μην εγκαταλείψεις την ψυχική σου άθληση και ιδρωμέτωπος και με ανάστημα ν’ αναφανείς στη ζωή˙ έστω κι αν πληγώνεσαι˙ έστω κι αν ταράζεσαι˙ έστω κι αν δυστυχείς στον απελπισμό σου –αρκεί να ημπορείς να ιδωθείς με πλεριοσύνη και θέριος ν’ αποδίδεσαι και με ολότη, ενασκημένος και μεστωμένος.

Έχει, έτσι, η κατατριβή με τη σκέψη, ο αγώνας του μυαλού, η ψυχική ένταση, η αναφορά τού μέσα στο λόγο μιαν αποστολή: νάναι ένστιχτη η πάλη, θερμασμένη με νόημα και γιομάτη ευθύνη. Γι’ αυτό κι έχει θάλλος μα και φυλλοβολή το πνεύμα σαν αποδίδεται στο λόγο, γιατί έχει εντροπία η πληθώρα της ζωής, κι απαιτεί για την ισορροπία ως όλον το αντίχτυπο της συλλοής, για να γενεί συνειδητή η αίσθηση του ζην. Ο λογισμός φτερώνει σαν αποσκιρτά από τα φθαρτικά της ζήσης, και μέσα από την εξαίσια πάλη του συλλοϊκού αποζητιέται σ’ ένα άλλο επίπεδο –υπερβατό για τα κείμενα, όχι όμως αδιανόητο για τη φύση σου κι απαιτητό για την ανάγκη σου–, να γενεί πράξιμο το θελητό της ψυχής, σε μιαν ευγενικιά απόδοση της ζωής. 

Φανερωμένος στη φύση σου και πράττοντας κριτικά στη ζήση σου, βάζοντάς την στη σκέψη σου κι αναλύοντάς την, χρησιμοποιώντας νοητική αλλά και χρησμοδότρα γλώσσα, γένεσαι κριτής του εαυτού σου, καρπιστής του Είναι σου, ποιητής της ζήσης σου, και ως ζωγρήτης επιζητείς τον ανατατικό παλμό, τη μυστική σου ήχηση να διαλαληθεί. Επιζητείς το εναγώνιο πνεύμα να δικαιωθεί στην πράξη, να γενεί έκφραση ψυχής η ανάβρα της ζωής και ν’ αποδιώξει τη μάταιη λήθη της ζήσης.

 Και μέσα από της γης την άγια εντολή, βλέποντάς σε στη φυσική σου απόδοση, επιδιώκεις να ριζωθείς στη ζωή, να μεστωθείς και να καρπωθείς, έχοντας την ευθύνη της ενέργειάς σου και του τρόπου σου να εννοείσαι. Πρέπει δοξαστικός νάν’ ο βίος σου κι όχι εγκαταβιωμένος, όχι απόδειπνος και φθισικός, καθότι έχεις ευθύνη στον άμετρο αγώνα του παντός, ν’ αποζητιέσαι στον εαυτό σου και καλλιεργώντας τον να τον κάμνεις ηγεσία της πράξης σου. 

Είναι το λοιπόν φύση η ζωή κι έχει την αγιότητα της γης˙ δεν είν’ οικόπεδο, μήτε χαλκό βουνό. Είναι πάγκοσμη, το μέγα αρχέτυπο και ως τέτοια έχει αναφορά στο όλον. Θα την ιδείς χλοάτη μα και στείρα, δυναμωμένη μα κι αποδύναμη, θεριεμένη μα κι αδύναμη, στοχασμένη μα και ξαστόχαστη. Νοώντας γι’ αυτήν, αποτυπώνοντάς την στο πράξιμό της κι αποδίδοντάς την στην πραγματικότητά της, βλέπεις την ασχημοσύνη της και πονείς, κράζεις για το κακό της και υπερνοείς για τη μοίρα της, αντιτείνεις λόγο, σκέψη και συναίσθημα, ανακαθοριζόμενος για το ορθό της.

Γένεσαι νοός του βίου σου στο κοίταγμά σου και φτιάχνεις Λόγο - Μέθη στο συγκλονισμό σου (κατά τον καλό μας ποιητή - άγγελο, τον Άγγελο Σικελιανό), λόγο υπερβατικό σε σχέση με τα κείμενα. Φτιάχνεις Λόγο - Ρίζα (πάλι κατά τον Σικελιανό) για να στεριωθείς στη γη σου, να ριζώσεις σε αυτήν και να την ορίσεις˙ να γενείς δένδρο του εαυτού σου και να υψωθείς. Η πράξη σου, σε αυτή τη συνηγορία λόγου κι ενέργειας, είναι αποτέλεσμα του στοχασμού σου, απότοκο της εσωτερικής σου υπερτοκίας, που προκύπτει έχοντας νοηθεί στο βίο σου. 

Είναι στο ζωτικό αγώνα σου, τούτα δυνάμενα. Είναι στην πάλη με το Είναι σου, τούτα απαραίτητα. Εάν αθεώρητος σταθείς στα κείμενα, εάν αδόκητα καταπέσεις λόγω της άφεσής σου στην τρωτότητα, τότε θάχεις αποδομηθεί και θάχεις φυλλορροήσει. Θάχεις γίνει φιλόπτωτος και θ’ αρκείσαι στη φυλλοβολία της ζωής ως τραγική αυταπάτη σου, ενώ είσαι από τη φύση σου αειθαλής και κρατερός. Η φυλλοβολία σου τότε δε θάναι φυσική συνέπεια, αλλά αντινομία, καθώς θάχεις παρεκκλίνει της συνέχειάς σου και χλωρωτικός, έρμος στη μοίρα σου θ’ αποδίδεσαι.

Τα κείμενα μετά τούτων της ζωής, με τα οποία κατατριβόμαστε εν προκειμένω, είναι αειθαλή και φυλλοβόλα διότι αποδίδουν τη ζωή στην αιτιότη της και στη ματαιότη της. Η λαλιά μας είναι ένστιχτη σκοπού και νοιωστή του βίου, γι’ αυτό κι είναι τρεμάμενη μα και κραχτή˙ γιατί είν’ η λαλιά του πονητή της ζωής και του ποιητή ανθρώπου.

(το προλόγισμα στα “ΙΔΙΟΓΡΑΦΑ”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2017, http://www.bookstation.gr/Product.asp?ID=42567#)

(η σύνθεση προέρχεται από σχεδίασμα της Kaha Brzozowska)