Το δίλημμα του ...κρατούμενου και η συναίνεση της ανάπτυξης!

Το «δίλημμα του κρατούμενου» είναι ένα παιχνίδι σκέψης και τακτικής ως προς τις ενέργειες του ανθρώπου στον τρόπο λειτουργίας του σε σχέση με τους γύρω κι απορρέει από τη γνωστή οικονομική θεωρία των παιγνίων, την οποία εισήγαγε στη βιολογία ο John Maynard Smith. Ας δούμε την εκδοχή του παιχνιδιού, σύμφωνα με το «δίλημμα του κρατούμενου».

Δύο ληστές, ο Α και ο Β , συλλαμβάνονται και κρατούνται για ανάκριση. Ο κάθε κρατούμενος έχει την επιλογή είτε να ομολογήσει είτε να μην ομολογήσει. Αν κανένας από τους δύο δεν ομολογήσει τότε λόγω έλλειψης στοιχείων θα τιμωρηθούν από 1 χρόνο ο καθένας. Αν και οι δύο ομολογήσουν τότε η τιμωρία τους θα είναι 5 χρόνια έκαστος. Εάν όμως ο ένας ομολογήσει (και εμπλέξει τον άλλο) και ο άλλος όχι, τότε αυτός που ομολόγησε θα αφεθεί ελεύθερος επειδή συνεργάστηκε με τις αρχές και ο άλλος θα τιμωρηθεί με 10 χρόνια φυλάκιση. Να τονίσουμε ότι η ανάκριση θα γίνει στον κάθε κρατούμενο ξεχωριστά κι έτσι ο ένας δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα πει ο άλλος στην κατάθεσή του κι ούτε μπορούν να συνεννοηθούν για την στρατηγική τους.

Ας υποθέσουμε πώς μπορεί να σκεφτεί ο κρατούμενος Α.
1η περίπτωση: Αν ο Β ομολογήσει τότε ο Α ή θα ομολογήσει και θα φυλακιστεί 5 χρόνια ή δε θα ομολογήσει και θα φυλακιστεί 10. Άρα καλύτερα να ομολογήσει.
2η περίπτωση: Αν ο Β δεν ομολογήσει, τότε ο Α ή θα ομολογήσει και θα αφεθεί ελεύθερος ή δεν θα ομολογήσει και θα φυλακιστεί 1 χρόνο. Άρα καλύτερα να ομολογήσει.

Και στις δύο περιπτώσεις λοιπόν είναι καλύτερα να ομολογήσει!! Με την ίδια λογική πιθανότατα να σκεφτεί και ο Β, και έχοντας ομολογήσει και οι δύο, καταλαβαίνουμε πως καταλήγουν στη φυλακή για 5 χρόνια ο καθένας. Το παράδοξο είναι πως η επικράτηση αυτής της λογικής δε θα ήταν δυνατό να οδηγήσει τους δύο αυτούς κρατούμενους στο βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα!

Μεταφέροντας το παραπάνω παιχνίδι στο επίπεδο της κοινωνίας, ως ένα μοντέλο για την εξέλιξη της συνεργασίας, εξηγούμε την παραβολή του Lietaer για το δόγμα της ανάπτυξης ως εξής.

Λειτουργώντας οι άνθρωποι ατομικώς κι έξω από τις αρχές της κοινωνίας, πετυχαίνουν ενδεχομένως ατομικούς στόχους και κέρδη, αλλά αυτό συμβαίνει πιθανώς μ’ επίπτωση στους συνανθρώπους τους και σε βάρος της κοινωνίας.

 Όμως, όπου η συνεργασία μεταξύ ατόμων πράγματι αναπτύσσεται, ξεπερνώντας το δίλημμα του κρατουμένου, τότε με τη στρατηγική της ανταπόδοσης και την προσεκτική ανταλλαγή εξυπηρετήσεων, επιτρέπεται να χτιστεί εμπιστοσύνη πάνω σε μια σκαλωσιά ατομικών αμοιβών, στη βάση του συλλογικού συμφέροντος. Κοιτώντας ο άνθρωπος το όλον, τον συνάνθρωπο και το περιβάλλον του, οδηγείται νομοτελειακά στην ανάπτυξη συνεργασιών, αφού μέσω αυτών μπορεί να εκφραστεί εποικοδομητικά και να τον εκφράσει η ολότητα.

Συνεπώς η ανάπτυξη που κοιτά την κοινωνία και το μέλλον της, στηριζόμενη στη συγκροτημένη λειτουργία και στην αγαστή συνεργασία των μελών της, από τα οποία δεν αναστέλλεται η ατομική λειτουργία, ούτε τούς αποστερείται αυτή στα πλαίσια πρωτοβουλιών κι ατομικών επιδιώξεων, είναι κείνη που στο τέλος θα καταστεί βιώσιμη και θετική για τη συνέχεια της ζωής στη γη.


(από το βιβλίο του Αντώνη Καπετάνιου  “ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ. Το κοσμοείδωλο της ανάπτυξης και το μέλλον της γης”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2019, https://www.bookstation.gr/Product.asp?ID=50820#).